ایرانیان باستان با ساخت سازه های شگفت انگیزی به نام یخچال، روشی هوشمندانه برای نگهداری غذا در کویر داشتند. این شاهکار معماری و مهندسی چگونه کار می کرد؟

به گزارش گجت نیوز، یخچال ها که قدمت برخی از آن ها به 400 سال پیش از میلاد می رسد، سازه هایی گنبدی شکل بودند که با خشت و گل ساخته می شدند. این بناها می توانستند یخ جمع آوری شده در فصل زمستان را برای ماه ها در برابر گرمای طاقت فرسای تابستان حفظ کنند و راهکاری پایدار برای بقا در شرایط سخت اقلیمی ارائه دهند.

راز کارایی یخچال های باستانی در طراحی هوشمندانه آن ها نهفته بود. این سازه ها معمولا یک گنبد بزرگ خشتی داشتند که ارتفاع آن گاهی به 18 متر می رسید. دیوارهای این بناها با ضخامتی که در پایه به دو متر هم می رسید، با استفاده از ملاتی خاص به نام ساروج ساخته می شد. این ملات ترکیبی از ماسه، خاک رس، خاکستر، موی بز و مواد دیگر بود که یک عایق حرارتی بسیار مؤثر ایجاد می کرد.

این دیوارهای ضخیم از ورود گرمای بیرون به فضای داخلی جلوگیری می کردند. یخ مورد نیاز در طول ماه های سرد سال از کوه های مجاور یا از طریق یخ زدن آب در کانال های مخصوص در شب های زمستان تأمین می شد. سپس این یخ ها در حجم زیاد به فضای زیرزمینی یخچال منتقل و برای ماه ها نگهداری می شدند. این روش هوشمندانه، نمونه ای بی نظیر از نگهداری غذا توسط ایرانیان باستان بود.

خانه یخی در ایتالیا

البته ایرانیان و دیگر تمدن های باستانی تنها به یخچال ها متکی نبودند. در مناطق گرمسیر، روش های دیگری مانند نمک سود کردن و دودی کردن برای تازه نگه داشتن گوشت رایج بود. همچنین خشک کردن مواد غذایی مانند غلات و برخی میوه ها یک راهکار مؤثر دیگر بود. فرآیند خشک کردن، آب مورد نیاز برای رشد میکروارگانیسم های فاسدکننده را از بین می برد و عمر مواد غذایی را افزایش می داد.

تخمیر نیز یکی دیگر از روش های نوآورانه برای جلوگیری از فاسد شدن غذا بود. این کشف که احتمالا به صورت تصادفی رخ داده است، برای تولید خوراکی ها و نوشیدنی های منحصربه فردی مانند نوشیدنی های تخمیری از انگور به کار می رفت. در این فرآیند، میکروارگانیسم های مفید، قند موجود در مواد غذایی را تجزیه و آن را به محصولی با ماندگاری بالا تبدیل می کردند.

ایده استفاده از یخ برای خنک نگه داشتن مواد غذایی تنها به ایران محدود نبود. در قرن نوزدهم، خانواده های ثروتمند در غرب نیز سازه هایی مشابه یخچال به نام خانه های یخی می ساختند. این چاله های بزرگ با دیوارهای ضخیم در زمستان از یخ پر می شدند تا در تابستان مورد استفاده قرار گیرند. بعدها جعبه های یخی چوبی که با قلع یا فلزات دیگر پوشانده شده بودند، جایگزین این چاله ها شدند.

با گذشت زمان و با ایده های کارآفرینانی مانند فردریک تودور که به پادشاه یخ بوستون معروف شد، تجارت یخ به یک صنعت بزرگ تبدیل شد. سرانجام در سال 1913، اولین یخچال برقی توسط فرد دبلیو ولف آمریکایی ساخته شد و حدود یک دهه بعد، شرکت فریجیدر اولین یخچال خانگی را به تولید انبوه رساند. این اختراع، سبک زندگی بشر را برای همیشه تغییر داد اما نبوغ روش های باستانی هرگز فراموش نخواهد شد.