بنابر اعلام خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران، تهدید فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا، کنار اقدامات خصمانه ایالات متحده، ایران را در موقعیتی قرار داده است که دیگر نمی تواند به دیپلماسی یک جانبه ادامه دهد، خروج از NPT مشهورترین پاسخ احتمالی ایران است اما تهران گزینه های دیگری هم در اختیار دارد.

تسنیم در این زمینه نوشت: در پاسخ به تهدیدهای مقامات اروپایی مبنی بر فعال سازی مکانیسم ماشه سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، فعال سازی مکانیسم ماشه را معادل یک حمله نظامی دانست و هشدار داد که این اقدام به معنای پایان نقش اروپا در برنامه هسته ای صلح آمیز ایران خواهد بود.

این اظهارات نشان دهنده آمادگی برای تغییر استراتژیک در سیاست خارجی ایران است که از تجربیات اخیر، به ویژه اقدامات ایالات متحده از جمله دستور اجرایی دونالد ترامپ برای ترغیب متحدان به فعال سازی مکانیسم ماشه و حملات نظامی به زیرساخت های هسته ای ایران در حمایت از رژیم صهیونیستی، نشئت می گیرد.

تهدید فعال سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا، کنار اقدامات خصمانه ایالات متحده، ایران را در موقعیتی قرار داده است که دیگر نمی تواند به دیپلماسی یک جانبه ادامه دهد. پاسخ های قاطع ایران، از جمله افزایش غنی سازی اورانیوم، تقویت تحقیق و توسعه هسته ای و حتی تهدید به خروج از NPT، نشان دهنده عزم تهران برای دفاع از منافع ملی خود است.

مکانیسم ماشه که در توافق برجام گنجانده شده است، به هریک از طرف های توافق (به جز ایالات متحده که در سال 2018 از آن خارج شد) اجازه می دهد در صورت مشاهده نقض تعهدات، شکایتی را به کمیسیون مشترک برجام ارائه دهد.

این فرآیند شامل مراحل چندگانه حل اختلاف است که در نهایت، در صورت عدم حل اختلاف در حدود 60 روز، می تواند به بازگرداندن تحریم های شورای امنیت سازمان ملل منجر شود.

طراحی این مکانیسم به گونه ای است که بازگشت تحریم ها تقریباً خودکار است، زیرا ایران به عنوان عضو غیردائم در شورای امنیت، قادر به وتوی چنین تصمیمی نیست.

زمان بندی این تهدید از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به نزدیک شدن به موعد انقضای بندهای غروب برجام در اکتبر 2025 (حدود سه ماه دیگر)، فرصت برای فعال سازی مکانیسم ماشه محدود است.

دو قرائت در این زمینه وجود دارد؛ نخست اینکه کشورهای اروپایی برای جلوگیری از لغو تحریم های بین المللی علیه ایران با توجه به فرایند 2ماهه بررسی شکایت، تنها حدود یک ماه فرصت دارند تا این مکانیسم را فعال کنند، در غیر این صورت زمان کافی تا پیش از موعد غروب برجام نخواهند داشت و فعال سازی مکانیسم پس از اکتبر 2025 عملاً بی اثر خواهد بود، زیرا ایران از ذیل قطعنامه 2231 سازمان ملل خارج می شود.

قرائت دوم این است که حتی اگر در آخرین لحظات پیش از انقضای بندهای غروب، کشورهای اروپایی مکانیسم را فعال کنند، شورای امنیت ممکن است با رویکردی جانب دارانه اجرای بندهای غروب را تا تعیین تکلیف نهایی معلق نگه دارد، که در این صورت زمان بندی دوماهه از اهمیت خارج می شود و تهدید مکانیسم ماشه تا آخرین لحظه کارایی خواهد داشت.

این ابهام نشان می دهد که نباید به زمان بندی های ذکرشده دل بست و از سوءرفتارهای طرف مقابل غافل شد، آنچه در این میان اهمیت دارد، آمادگی کامل ایران برای پاسخ قاطع به هرگونه اقدام خصمانه در هر زمان است.

اظهارات عراقچی در مصاحبه با روزنامه لوموند و در نشست با سفرا و نمایندگان خارجی در تهران، نشان دهنده یک موضع گیری قاطع و استراتژیک است.

او فعال سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور اروپایی را (تروییکای اروپا شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا) مشابه اقدام نظامی ایالات متحده علیه ایران دانست و تأکید کرد؛ این اقدام نه تنها به پایان نقش اروپا در موضوع هسته ای ایران منجر خواهد شد، بلکه می تواند به تاریک ترین نقطه در تاریخ روابط ایران و اروپا تبدیل شود که شاید هرگز ترمیم نشود. ، این موضع گیری نشان می دهد که ایران دیگر دیپلماسی یک جانبه را که در آن اروپا بدون هزینه، ایران را متضرر کند، نمی پذیرد.

ایران تجربه تلخ مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده را در ماه های اخیر پیشِ رو دارد، جایی که آمریکا همزمان با مذاکره، در حمایت از رژیم صهیونیستی وارد جنگ شد و زیرساخت های هسته ای ایران را هدف قرار داد.

این تجربه به ایران آموخته است که هرگونه اقدام سیاسی علیه برنامه هسته ای اش می تواند مقدمه ای برای تشدید تنش ها باشد، به همین دلیل، ایران این بار از منظر نظامی و نه صرفاً سیاسی به چنین اقداماتی نگاه می کند.

خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته ای (NPT) تنها یکی از گزینه هایی است که ایران در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه در نظر گرفته است، اما پاسخ های ایران به این تهدیدات تنوع زیادی دارد و متناسب با اقدامات طرف مقابل تنظیم خواهد شد.

فعال سازی مکانیسم تبعات گسترده ای برای غرب به همراه خواهد داشت. اروپا در سال های اخیر با میزبانی از گروه های تروریستی و تجزیه طلب ضدایرانی و زندانی کردن شهروندان ایرانی بدون دلیل قانونی، خود را در معرض واکنش های متقابل ایران قرار داده است.

ایران می تواند با شدت بیشتری با برنامه های جاسوسی و تروریستی اروپا مقابله کند و در عین حال تلاش کند با مدیریت تنش ها، معادلات منطقه ای را به مسیر دیپلماسی بازگرداند،

با این حال، این تلاش مشروط به پذیرش دیپلماسی از سوی اروپا است، در غیر این صورت، ایران با توجه به نفوذ گسترده خود در منطقه غرب آسیا، توانایی پاسخگویی به اقدامات غیردموکراتیک موردنظر غرب را دارد.

ایران تاکنون در برابر تنش های اروپا با خویشتنداری و بی طرفی عمل کرده و از جانبداری در درگیری های اروپا اجتناب کرده است، اما اگر اروپا به تقابل حداکثری با ایران ادامه دهد و منافع تهران را تهدید کند، دلیلی برای ادامه این بی طرفی یک جانبه وجود نخواهد داشت، این تغییر رویکرد می تواند به تشدید تنش ها در روابط ایران و اروپا منجر شود و هزینه های سنگینی برای تروییکای اروپا به دنبال داشته باشد.

در حوزه فنی و هسته ای، ایران گزینه های متعددی برای پاسخ به تهدیدات غرب در اختیار دارد، یکی از اقدامات کلیدی، افزایش سطح غنی سازی اورانیوم از 60 درصد به 90 درصد یا نزدیک به آن است که پیامی قوی به طرف های مقابل ارسال می کند.

سال گذشته، ایران در جریان سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، تولید اورانیوم غنی شده 60 درصد را متوقف و مواد موجود را به اورانیوم 20 درصد رقیق کرد، اما در شرایط کنونی، ایران باید رقیق سازی یا تبدیل اورانیوم 60 درصد را متوقف کند و ذخیره سازی اورانیوم با غنای بالا را در اولویت قرار دهد، همچنین، بهره برداری از سانتریفیوژهای پیشرفته تر می تواند ظرفیت و سرعت غنی سازی ایران را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

علاوه بر این، ایران می تواند فعالیت های تحقیق و توسعه (R&D) خود را در حوزه هسته ای تقویت کند. طراحی و ساخت سانتریفیوژهای نسل جدید و ایجاد زنجیره های تولید اورانیوم فلزی از جمله گام های استراتژیکی هستند که می توانند جایگاه فنی ایران را مستحکم تر کنند.

ایران همچنین می تواند از ذخایر گسترده اورانیوم غنی شده خود برای کاربردهای نظامی غیرممنوع استفاده کند، کاربردهایی که غرب و آژانس به خوبی از آن ها آگاه هستند، محدود کردن نظارت های بی رویه آژانس بین المللی انرژی اتمی، به ویژه در چارچوب اقدامات غیرپروتکلی، نیز یکی دیگر از ابزارهای ایران برای پاسخ به تهدیدات است.