جی پی اس، موقعیت یاب ماهواره ای آمریکایی و نظامی محور است. روسیه هم موقعیت یاب دیگری به نام Glonass دارد که عرض های شمالی را پوشش می دهد. ماهواره موقعیت یاب Galileo هم متعلق به اتحادیه اروپاست و کنترل 100 درصد غیرنظامی دارد. BeiDou هم ماهواره موقعیت یاب دیگری است که متعلق به چین است، پوشش دهی آن در آسیاست و امکان پیام رسانی ماهواره ای را دارد. احسان چیت ساز، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره اختلال جی پی اس در این روزها می گوید: جی پی اس پیشرفته است اما یک حقیقت تلخ وجود دارد؛ کنترل کامل آن در دست وزارت دفاع آمریکا است. این یعنی هرگونه اختلال منطقه ای، اختلال عمدی یا کاهش کیفیت خدمات می تواند کاملاً تصمیمی سیاسی باشد.

به گزارش هم مهین، به گفته او پس از آتش بس، اختلالات موضعی در جی پی اس احتمالاً به دلایل امنیتی، نظامی یا تغییر اولویت بندی ماهواره ها برای مناطق دیگر رخ داده است: باید بدانیم جی پی اس یک سرویس رایگان اما با قید و بند است، چون دشمن هم از این سیستم استفاده می کند. چیت ساز از اختلالاتی می گوید که توسط سیستم های داخلی روی جی پی اس ایجاد شده است: برخی از مواقع اختلالاتی توسط سیستم های داخلی بر روی این سیستم ایجاد می شود و همین مسئله ما را به سمت گزینه های جایگزین مانند BeiDou سوق داده است.

او در پاسخ به سوالی درباره تصمیم دولت درباره کندی و اختلال در اینترنت در این روزها می گوید: ما با یک دوگانه مواجهیم؛ از یک سو امنیت سایبری و زیرساختی کشور اهمیت دارد، و از سوی دیگر حق مردم برای دسترسی آزاد، ارتباطات جهانی و اقتصاد دیجیتال پویا. متأسفانه فیلترینگ گسترده و اختلال ساختاری بر اینترنت نه تنها بخشی از کسب وکارها را نابود کرده، بلکه موجب بی اعتمادی اجتماعی، ناامیدی، و افت سرمایه اجتماعی شده است.

او از قربانی شدن هزاران کسب وکار و میلیون ها کاربر در اینترنت خبر می دهد اما مسئول تصمیم گیری نهایی در این حوزه را دستگاه های دیگری به جز وزارت ارتباطات می داند: برنامه دولت (دست کم در حوزه سیاست گذاری فاوا) بازگشت به تعادل هوشمندانه است. یعنی امنیت با شفافیت، نه امنیت با انسداد. ما نمی توانیم 10 میلیون کسب وکار آنلاین و میلیون ها کاربر فعال را قربانی کنیم. گفت وگوهای بین دستگاهی در جریان است، اما تصمیم نهایی در این زمینه بر عهده وزارت ارتباطات نیست و دستگاه های متولی تصمیم گیرند.

اختلال های گسترده اینترنتی در این روزها، برخی کارشناسان را به این نتیجه رسانده که شاید طرح اینترنت طبقاتی که از سال ها پیش در دستور کار دولت ها بوده حالا قرار است به مرحله اجرا درآید. چیت ساز در پاسخ به این سوال می گوید: وزارت ارتباطات به دنبال اینترنت طبقاتی نیست. چیزی به نام اینترنت طبقاتی اگر در خفا باشد، بی اعتمادی را تشدید می کند.

ما نیازمند شفاف سازی هستیم. اگر قرار است سطح بندی دسترسی وجود داشته باشد، باید مبنای حقوقی، فنی و اخلاقی اش روشن باشد. اما تجربه جهانی نشان داده که تفکیک دسترسی بدون اعتماد عمومی شکست خورده است. به گفته او اختلال گسترده، فیلترشکن‎ها و بدافزارها، در غیاب اعتماد و شفافیت، می تواند کل اقتصاد دیجیتال کشور را به محاق ببرد.

آنچه این روزها بیش از هر دلیل و برهان دیگری با صدای بلند فریاد زده می شود این است که اختلال ها دلایل امنیتی دارند. اما چیت ساز بر این باور است که از نظر فنی و براساس داده های آنها، اختلال ها کمکی به تامین امنیت نمی کند: تجربه دولت سیزدهم در سال 1401 نشان داد که با وجود تلاش برای محدودسازی اینترنت، نه تنها کنترل حاصل نشد، بلکه زیرساخت کشور آلوده شد، گوشی ها زامبی شدند و کنترل آن از دست صاحبان تلفن همراه خارج شد و در اختیار سایرین قرار گرفت، حملات داخلی DDos به سامانه ها افزایش یافت و اعتماد عمومی خدشه دار شد. او معتقد است سیاست فیلترینگ شاید در کوتاه مدت در به تأخیر انداختن برخی تهدیدها کمک کند، اما در بلندمدت امنیت، اقتصاد، فرهنگ و سرمایه اجتماعی را تضعیف می کند.

به گفته معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، فیلترینگ یک مسکن دردناک است نه درمان ریشه ای: ما نباید ابزار امنیتی را به ابزار حکمرانی تبدیل کنیم. از سوی دیگر، وقتی مردم راهکارهای عبور از فیلترینگ را خود پیدا کنند، شما اشراف اطلاعاتی را هم از دست می دهید؛ یعنی هم شهروند ناراضی دارید، هم اطلاعات گم شده. این زیان دوگانه است. علاوه بر این باعث می شود؛ مردم به اینترنت ماهواره ای غیرمجاز روی بیاورند و این باعث می شود همه سرمایه گذاری در توسعه پهن باند، آنتن های تلفن همراه و فیبر نوری در کشور از بین برود.

او از تدوین برنامه ای خبر می دهد که براساس آن خدمات مکان یابی از جی پی اس به BeiDou منتقل شود: در جریان مذاکرات ایران و چین، یکی از محورهای اصلی توافق مشترک، بهره گیری از ظرفیت منظومه BeiDou چین برای موقعیت یابی دقیق در ایران بود. BeiDou یک معماری بسیار پیشرفته با دقت بالا و پوشش ویژه در آسیاست و خلاف جی پی اس، کنترل آن خارج از دست آمریکا است. ما در حال تدوین برنامه‎ای هستیم که بخشی از خدمات مکان محور کشور در حمل ونقل، کشاورزی، اینترنت اشیاء به تدریج از جی پی اس به سمت BeiDou مهاجرت کند.

چیت ساز می گوید سیاست گذاری فناورانه باید با دید ملی، عقلانیت فناورانه و شفافیت اجتماعی جلو برود: اگر به جای انسداد، روی ارتقای دانش دیجیتال مردم تمرکز کنیم و اگر به جای سیاست زدگی، با جامعه فنی گفت وگو کنیم، می توانیم هم امنیت داشته باشیم، هم توسعه. به نظر می رسد اختلال های مکان یابی و اینترنت قرار نیست پایان را تجربه کنند و روزهای پیش رو را همراه مردمی خواهند ماند که از جنگ برگشتند اما جنگ از آنها برنمی گردد.