آمریکا در اقدامی کم سابقه، پیشنهاد داده که مسیر مورد مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان را تحت کنترل خود بگیرد؛ طرحی که از سوی ایروان رد شده و به زعم بسیاری، تلاشی برای دور زدن حاکمیت ملی کشورهاست.

به گزارش ایسنا، رسانه انگلیسی در مقاله ای به پیشنهاد واشنگتن برای اعمال کنترل بر دالان زنگزور پرداخت، منطقه ای مورد مناقشه که صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را غیرممکن کرده است.

به گزارش میدل ایست آی ، ایالات متحده پیشنهاد داده است که کنترل دالان مورد اختلاف میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان را در دست بگیرد تا به پیشرفت مذاکرات دیپلماتیک متوقف شده میان 2 کشور کمک کند.

با وجود آن که ارمنستان و آذربایجان در ماه مارس به اجماعی بر سر پیش نویس توافق صلح دست یافتند، باکو همچنان برای امضای رسمی این توافق، شروط مضاعفی را مطرح کرده است. از جمله، آذربایجان خواستار آن است که ایروان قانون اساسی خود را اصلاح کرده و اشارات به اراضی آذربایجان را از آن حذف کند.

یکی از اصلی ترین نقاط اختلاف، دالانی موسوم به زنگزور است که قرار است خاک اصلی جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به منطقه نخجوان متصل کند. ارمنستان از به کار بردن اصطلاح دالان زنگزور خودداری می کند و می گوید این نام بار معنایی تجزیه طلبانه نسبت به قلمرو حاکمیتی ارمنستان دارد.

ارمنستان بارها اعلام داشته که هیچ کریدوری نمی تواند در خاک این کشور فعالیت کند. ایران هم بارها تاکید کرده که هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه را نمی پذیرد.

در مقابل، باکو تأکید کرده است که این دالان نباید به طور کامل تحت کنترل ارمنستان باشد، چرا که به باور مقامات باکو، ایروان قابل اعتماد نیست و نمی تواند دسترسی آزاد و بدون مانع به این مسیر را تضمین کند. در همین حال، ارمنستان نیز قاطعانه با واگذاری کنترل این مسیر به طرف ثالث مخالف است.

این دالان 32 کیلومتری به یکی از موانع اصلی تحقق صلح پایدار میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان تبدیل شده است. تام باراک نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه در نشست خبری در نیویورک گفت: آن ها سر 32 کیلومتر جاده بحث می کنند، اما این موضوع کوچکی نیست. این مسئله یک دهه است که ادامه دارد.

او افزود: در چنین شرایطی، آمریکا وارد عمل می شود و می گوید "بسیار خوب، ما کنترل آن را به دست می گیریم. این 32 کیلومتر جاده را برای 100 سال به ما اجاره دهید و همه می توانید از آن استفاده کنید.

اظهارات باراک نخستین تأیید رسمی است که نشان می دهد دولت ترامپ پیشنهاد داده است این مسیر تحت مدیریت یک اپراتور تجاری آمریکایی اداره شود تا به عنوان ضامن بی طرف عمل کند. بر اساس گزارش اخیر اندیشکده کارنگی، این طرح بر اساس پیشنهاد پیشین اتحادیه اروپا شکل گرفته است. بر اساس این مدل، یک شرکت لجستیکی آمریکایی وظیفه مدیریت و نظارت بر عبور و مرور بار از این مسیر را برعهده خواهد داشت و اطلاعات آن را به صورت شفاف با همه طرف ها به اشتراک می گذارد.

این گزارش یادآور می شود که این پیشنهاد بر اساس الگوهای نظارت بین المللی در مناطق جدایی طلب گرجستان طراحی شده و تلاش دارد به درخواست جمهوری آذربایجان برای دریافت تضمین های امنیتی بلندمدت پاسخ دهد، در حالی که حاکمیت ارمنستان بر این مسیر نیز حفظ می شود.

در همین حال، ترکیه نیز به طور غیررسمی باکو را تشویق کرده است تا توافق صلح را امضا کند و به مقام های آذربایجانی یادآور شده که تحولات منطقه ای شرایط را تغییر داده است. یک منبع منطقه ای آگاه از مذاکرات به پایگاه میدل ایست آی گفته است این در واقع ترکیه بود که ابتدا پیشنهاد داد یک شرکت خصوصی با تأیید هر 2 کشور، مسئولیت مدیریت این دالان را بر عهده بگیرد.

این منبع افزوده است: با این حال، طرف ارمنستانی درخواست کرد که آن شرکت در بخش نخجوانی این دالان نیز فعالیت داشته باشد؛ درخواستی که برای باکو غیرقابل پذیرش بود.

اختلاف میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به جنگ قره باغ در سال 1993 بازمی گردد؛ زمانی که نیروهای ارمنی این منطقه مورد مناقشه را که از سوی سازمان ملل به عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته می شود، اشغال کردند. پس از یک جنگ 6 هفته ای خونین در اواخر سال 2020، جمهوری آذربایجان در سپتامبر 2023 عملیات نظامی تازه ای را برای بازپس گیری قره باغ آغاز کرد که منجر به توافق آتش بس شد. بیشتر ارامنه ساکن منطقه گریختند و منطقه تجزیه طلب قره باغ به طور رسمی در اول ژانویه 2024 منحل شد.

پروسه عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان نیز به شدت به تحقق توافق صلح میان باکو و ایروان وابسته است. مقام های ترکیه ارمنستان را حلقه ای مهم در مسیر موسوم به دالان میانی می دانند که ترکیه را به طور مستقیم به آسیای مرکزی متصل می کند. شرکت های ترکیه ای نیز به مشارکت در پروژه های زیربنایی احتمالی در داخل ارمنستان علاقه مند هستند.

با وجود اعتراضات باکو، رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه، ماه گذشته به طور رسمی میزبان نخست وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان بود؛ دیداری که به عنوان نخستین سفر رسمی یک مقام ارشد ارمنستان به ترکیه ثبت شد.