در تجاوز اسراییل و آمریکا به ایران، موشک ها فقط بتن ها را نشکافتند، بلکه درون آدم ها را هم در خاموشی، ذره ذره فرو ریختند. آن روزها، نه فقط دیوارها، بلکه صدها قلب ازهم پاشید؛ قلب مادرانی که منتظر خبری از فرزندشان بودند، پدرانی که در میان دودو آوار دنبال یک نشانه می گشتند و کودکانی که یتیم ماندند، آنجا که امدادگران برای نجات تن ها آمده بودند، مددکاران با دستان خالی مأمور امدادرسانی به روان بازماندگان بودند تا نه فقط مرهم دار زخم های جسم، که تکیه گاه اضطراب ها و سوگ های پنهان باشند؛ ماموریتی که برای امدادگران با آتش بس تمام اما برای مددکاران تازه آغاز ماجراست؛ ماجرای دل ها و روان های آشوب زده.

به گزارش ایسنا، حوالی ظهر روز دوم تیرماه بود که از سوی معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه 2 با تیم اورژانس اجتماعی منطقه تماسی گرفته شد؛ صدایی پشت خط بود: به اوین حمله شده، اوضاع خیلی خرابه. زودتر خودتون رو برسونید. بخش هایی از ساختمان اوین آوار شده بود، نیروهای آتش نشانی و امدادی درگیر بودند، آواربرداری ادامه داشت و… این روایت دکتر احسان رضایی خواه، سرپرست تیم اورژانس اجتماعی منطقه 1.2، 3 و 6 تهران است که حوالی ساعت یک ظهر، بعد از تماس، به همراه سایر مددکاران خود را به زندان اوین رساند.

رضایی خواه سخت ترین روز مأموریت 12 روزه اش را همان روز حمله به زندان اوین می داند؛ روزی که بار دیگر ادعای رژیم صهیونیستی مبنی بر عدم هدف قرار دادن مردم را رد می کرد: آن روز، اوضاع کاملاً به هم ریخته بود. غبار و دود همه جا را گرفته بود. آتش نشانی، نیروهای امدادی، امنیتی و پلیس هرکدام وظایف خودشان را انجام می دادند، اما هیچ کس به وضعیت روحی خانواده هایی که آنجا منتظر عزیزانشان بودند، توجهی نداشت؛ کسانی که نه فقط نیاز به رسیدگی، بلکه به یک گوش شنوا و یک تکیه گاه روانی نیاز داشتند.

وقتی وارد شدیم، به سختی چشم جایی را می دید. ساختمان آوار شده بود و فضا پر از دود و غبار بود. تنها از صدای همهمه، متوجه شدیم تعداد زیادی از خانواده ها در صحنه حضور دارند؛ مادران، همسران، فرزندان و خواهرانی که در بی قراری، نمی دانستند کجا باید بروند؟ از چه کسی کمک بگیرند؟ و چگونه دنبال عزیزانشان بگردند.

در اولین اقدام، تیم مددکاری محل استقرار خانواده ها را با کمک ستاد مدیریت بحران هماهنگ کرد. چادرهایی برای خانواده ها برپا و مداخلات اولیه برای کمک به آرام سازی فضا آغاز شد. در همین بین، مردی بلندقامت با لباس شخصی توجه ها را به خود جلب کرد.

احسان می گوید: نامش را اتفاقی از دوستانش شنیدم: محمدحسن ؛ مردی که روی بیل مکانیکی در کنار آتش نشان ها برای آواربرداری و شناسایی جنازه ها کمک می کرد. بالای سر هر پیکر می رفت، آن را در کاور می پیچید، در سکوت در خودروی بهشت زهرا قرار می داد و درحالی که چشمانش به صورت پیکر بی جان خیره می ماند، زیر لب می گفت: مبارکت باشه

بغض جمله اش را نیمه تمام می گذارد. چند ثانیه ای مکث می کند و ادامه می دهد: بعد از بیش از 10 ساعت عملیات، دیدم چندمین پیکر را در ماشین می گذارد. رفتم و بغلش کردم و گفتم: چقدر دلت گنده ست. تو همه اینا رو می شناسی؟ گفت: اینا همه رفیقای من بودن. روز حمله من مرخصی بودم. باید اون روز کنار اون ها می بودم.

رضایی خواه ادامه می دهد: مادران زیادی آنجا بودند که در انتظار خبری از فرزندشان لحظه شماری می کردند. فضای اوین پر از اضطراب، ابهام و چشم انتظاری بود. داشتم با یکی از مادرها صحبت می کردم و تلاش می کردم آرامش کنم. آماده بودم حتی شاید خبر شهادت فرزندش را به او بدهم که ناگهان برادر فرد مفقود با صدای بلند فریاد زد: مجتبی است! و آن مادر همان جا از حال رفت. بعد از رسیدگی، حالشان بهتر شد. همان خانواده بعدها کنارمان ماندند و حتی به خانواده های دیگر دلداری می دادند و می گفتند: ما الان خبر زنده بودن عزیزمون رو شنیدیم، شاید عزیز شما هم زنده باشه. نگران نباشید.

در میان آن همه آشوب و آوار، آنچه که بیشتر از گرد و غبار و تخریب به چشم می آمد، فروپاشی آرام و خاموش آدم ها بود: برخلاف تصورات، درد و غم همیشه با فریاد و اشک همراه نیست. آن روز در اوین، خیلی ها فقط نشسته بودند، چشم هایشان زل زده بود به هیچ کجا، گویی که تمام جهانشان به یکباره متوقف شده بود. سکوتی سنگین، مثل پرده ای نامریی که میان آن همه دود و خاک، تنهایی و بی کسی را سنگین تر می کرد.

اشک هایی که بیرون نمی ریختند؛ جیغ هایی که در دل مانده بود. بعضی ها هم صدای درون شان را بیرون ریختند. یکی خودش را به زمین زد و یکی مرگ بر اسراییل را با تمام توان فریاد زد. یکی هم خودش را می زد. رفتارهایی که میان خشم، انکار، غم و بی پناهی، بالاخره راهی به بیرون پیدا کرده بودند.

این سکوت همان سوگی بود که روان شناسی به آن می گوید سوگ در سکوت . همه مردم آنجا سوگوار بودند. در روانشناسی درمانی هم درمانی به نام تراپی سوگ وجود دارد؛ سوگ به معنای از دست دادن؛ نه لزوماً به معنی از دست دادن عزیز. موضوعی که رضایی خواه به عنوان عصب شناس از آن اینطور روایت می کند: از دست دادن به معنای هر آن چیزی است که برای انسان از نقشی ذهنی، عاطفی و… برخوردار است.

از دست دادن یک خاطره، یک عکس که اغلب نه تنها بر اساس ارزش مادی که بیشتر بر اساس ارزش معنوی آن دارای اهمیت است. در حقیقت این از دست دادن درباره هر آن چیزی است که انسان به آن وابستگی آگاهانه یا ناآگاهانه دارد و به واسطه جدایی از آن، سوگوار می شود. حال عزیزی که حتی خودش سلامت باشد و فقط خانه اش آسیب دیده باشد هم، این حس را تجربه می کند.

سرپرست تیم اورژانس اجتماعی منطقه 2 می گوید: در یکی از صحنه ها اما، وقتی جنازه ها یکی یکی شناسایی می شدند؛ همان لحظه هایی که دیگر امیدی باقی نمانده بود، فردی آمد که نظاره گر پیکر عزیزش بود، اما نمی پذیرفت و فقط می گفت: نه، این عزیز من نیست. شروع می کرد به انکار کردن. این، مرحله ای از سوگ افراد است؛ انکار که در روانشناسی از آن به عنوان یک دفاع از روان یاد می شود.

این ها فقط لحظه هایی از فشار روانی نبودند؛ این ها نقطه شکست روان هایی بودند که دیگر به خاطر از دست دادن عزیزشان از نظر روانی توانی برای مقاومت نداشتند. روان هایی که نخواستند یا نتوانستند بفهمند آن جسد، همان جان عزیز زندگی شان است. همان کسی که چند روز پیش با هم حرف زده بودند و حالا قرار بود در کاوری سیاه به بهشت زهرا بدرقه شان کنند.

رضایی خواه باوجود گذراندن روزهای سخت می گوید: من در روزهای صلح در همین کشور درس خوانده ام و از طریق مالیاتی که مردم پرداخت کرده اند، زمینه تحصیل من فراهم شده؛ اگر در روزهای سخت در کنار مردم نباشم، چه معنایی برای این همه سال تحصیل می ماند؟ من به این خاک و این مردم دین دارم. در آن 12 روز، هر کسی کاری انجام می داد. یکی در ماشین پدافند بود، یکی در ایست بازرسی امنیتی، یکی خلبان و یکی هم مثل من برای حمایت روانی آمده بود.

در این روزها مشاوره های زیادی برای التیام این حس صورت گرفت و برخی تصور می کنند که چون جنگ تمام شده، دیگر نیازی به این اقدامات نیست. درحالیکه برخلاف چیزهایی که در شرایط جسمانی انسان ها مشاهده می کنیم و تصور می کنیم که با اسکان دادن به جنگ زده ها یا بازسازی خانه های آن ها، همه نیازهای آن ها تامین شده است، تا ماه ها و سال ها، تنش ناشی از این جنگ در ذهن آدم ها ماندگار است.

باوجود ادعای رژیم صهیونیست که بارها تکرار کرده بود ما مردم را نمی زنیم، اما این 12 روز جنگ نشان داد که انسان های زیادی که اغلب شان مردم بودند جانشان را از دست دادند و شهید شدند؛ رضایی خواه تنها از واقعه روز حمله رژیم صهیونیست به زندان اوین می گوید که 6 مددکار اجتماعی که مثل سایر همکاران و دوستان ما روانشناسی یا مددکاری خوانده بودند، شهید شدند.

آن ها مددکارانی بودند که در محل اجرای احکام زندان اوین برای کمک به مددجویان و یا رضایت گرفتن از شاکی ها در تلاش بودند. ما در این 12 روز جنگ، انسان های زیادی را دیدیم که عملاً خودشان نظامی نبودند، اما جانشان را از دست دادند.

این همان جایی است که ادعاهای دشمن صهیونی با واقعیت های عریان کف خیابان فرق می کند. آنجا که می گویند: ما مردم را نمی زنیم اما وقتی موشک در یک محله مسکونی فرود می آید، وقتی زن بارداری از پنجره به بیرون پرت می شود، وقتی کودک معلولی به نام غزل بر اثر شنیدن صدای انفجار روزها سکوت کند، دیگر فرقی نمی کند؛ چون جنگ، وقتی به شهر می رسد، همه را می گیرد.

روز اول جنگ هم که خیابان ستارخان موردحمله قرار گرفت؛ به روایت رضایی خواه که حالا برای خدمات حمایتی و روانی یکی از ساکنان مجتمع ارکیده خدمت می کرد، از آن ساختمان، هیچ چیز به جا نمانده بود، اگر به طور متوسط در هر واحد فقط دو تا سه نفر زندگی می کردند، یعنی آن شب، حدود 30 نفر رو از دست دادیم؛ افرادی که فقط مردم بودند، بچه بودند، همسر بودند.

یکی از تلخ ترین تصویرهایی که از آن شب در ذهن سرپرست تیم اورژانس اجتماعی منطقه 2 است، زنی است که نیمه شب موج انفجار، او را از پنجره خانه اش بر روی شاخه های خشک یک درخت، بی خبر از جنگ پرتاب کرده بود. بعدها فهمید که آن زن چهارماهه باردار بوده است و همسرش در همان حمله شهید شده است: مگر می شود یک موشک را، با آن قدرت تخریب، وسط یک محله شهری بیاندازی و انتظار داشته باشی مردم عادی کشته نشود؟ .

زنِ باردار زنده مانده است اما در هتل لاله، زیر نظر تیم روان درمانی است. با کدام زبان می شود با او حرف زد: الان من از کدام غم با او حرف بزنم؟ سوگ همسرش؟ ، سوگ زندگی که سال ها برایش جنگیده بود؟ یا سوگ فرزندی که سال ها باید بدون حضور پدر، کنارش باشد؟ .