فرارو- لیلی نقولا استاد روابط بین الملل دانشگاه لبنان.

به نقل از المیادین، در میان تحلیلگران آمریکایی تقریباً اجماعی وجود دارد مبنی بر اینکه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، در روزهای پایانی جنگ با ایران با دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، تماس گرفته و از او خواسته است برای پایان دادن به جنگ مداخله کند. جان مرشایمر، استاد برجسته علوم سیاسی، حتی پا را فراتر گذاشته و گفته است نتانیاهو به ترامپ التماس کرد تا نبرد را متوقف سازد. این روایت نشان می دهد که اسراییل در روز دوازدهم جنگ با ایران به نقطه ای رسید که در ادبیات راهبردی از آن به عنوان نقطه اوج (culminating point) یاد می شود.

کارل فون کلاوزِویتس، نظریه پرداز سرشناس نظامی، در اثر مشهور خود درباره جنگ مفهوم نقطه اوج را چنین توضیح می دهد: این همان لحظه ای است که مرز میان توان تهاجمی و واقعیت های عملیاتی آشکار می شود؛ یعنی زمانی که نیروی مهاجم دیگر قادر به ادامه مؤثر عملیات یا پیشروی نیست یا ادامه نبرد چنان پرهزینه می شود که دستاوردهایش از هزینه ها کمتر است. به گفته کلاوزویتس، این کاهش شتاب تهاجمی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد: از مشکلات لجستیکی و سرسختی و تاب آوری دشمن گرفته تا ناکامی در تسلیم یا مهار طرف مقابل و حتی لزوم توقف و تجدید سازمان نیروهای مهاجم. در واقع، مجموعه ای از عوامل نظامی، اجتماعی و اقتصادی یا ترکیبی از آن ها می تواند کشور مهاجم را به این نقطه برساند.

کلاوزویتس تأکید می کند که هدف اصلی نیروهای مهاجم، تحقق اهداف جنگ پیش از رسیدن به این لحظه حیاتی است. در مقابل، مأموریت راهبردی مدافع این است که مهاجم را پیش از دستیابی به اهدافش به نقطه اوج برساند؛ لحظه ای که توازن جنگ به سود مدافع تغییر می کند و پیروزی نه از مسیر برتری نظامی، بلکه از طریق ایستادگی و فرسایش دشمن رقم می خورد. عدم درک صحیح این مقطع کلیدی می تواند پیامدهای سنگینی از جمله شکست عملیاتی و از دست رفتن ابتکار عمل داشته باشد. این مفهوم نه تنها در عرصه تاکتیکی و عملیات نظامی، بلکه در توان ملی یک کشور برای ادامه منازعه و دنبال کردن اهداف کلان سیاسی، نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک نیز اهمیت دارد.

در واقع، نقطه اوج سقف ظرفیت واقعی یک کشور برای نمایش و اعمال قدرت است؛ جایی که پس از آن روند نزولی آغاز می شود، امکانات کشور تحلیل می رود، خستگی نیروها و مشکلات تدارکاتی شدت می گیرد و پویایی عملیات از میان می رود. تحلیل دقیق وضعیت یک کشور در شرایط جنگی، مستلزم نگاهی همه جانبه و چندلایه به مفهوم نقطه اوج است. چه بسا کشوری در میدان نبرد به پیروزی های تاکتیکی دست یابد، اما اگر فشارهای اقتصادی غیرقابل تحمل شود، انسجام اجتماعی بر اثر بحران های طولانی مدت فرسایش یابد یا انزوای دیپلماتیک میدان عمل را تنگ کند، آنگاه کشور به نقطه اوج راهبردی خواهد رسید؛ جایی که دیگر توانایی تبدیل دستاوردهای نظامی به پیروزی سیاسی را از دست می دهد.

در مورد وضعیت اسراییل، اکنون این پرسش اساسی مطرح است: آیا درخواست نتانیاهو برای توقف جنگ با ایران نشانه آن است که اسراییل در روز دوازدهم نبرد، به نقطه اوج خود رسیده بود؟ شواهد و داده ها نشان می دهد این کشور به مرز ظرفیت راهبردی خود نزدیک شده و حتی در برخی حوزه ها از آن عبور کرده است. پس از ضربات اولیه اسراییل به ایران به محض واکنش تهران و تحمیل تلفات و خسارات سنگین، توازن نبرد تغییر کرد و اسراییل وارد مرحله ای از فرسایش شد که نهایتاً به درخواست برای پایان جنگ انجامید.

از منظر اقتصادی، براساس برآورد منابع آمریکایی، هزینه این جنگ بالغ بر شش میلیارد دلار معادل یک درصد تولید ناخالص داخلی اسراییل محاسبه شده است؛ میانگین هزینه روزانه نبرد نیز به 725 میلیون دلار می رسد. کسری بودجه به 8.5 درصد و نسبت بدهی عمومی به 74 درصد افزایش یافته است. این فشارهای مالی، ساختار اقتصادی اسراییل را مختل کرده، موجی از مهاجرت نخبگان فناوری به راه انداخته و تاب آوری اقتصاد کشور را در بلندمدت تهدید می کند. ادامه جنگ نه تنها ثبات مالی اسراییل را متزلزل می کند، بلکه چشم انداز رشد آینده را نیز در هاله ای از ابهام فرو می برد.

در عرصه اجتماعی و سیاسی، نتایج نظرسنجی ها حاکی از فرسودگی و خستگی عمیق افکار عمومی اسراییل پس از دو سال بحران مداوم است. در حوزه دیپلماتیک نیز، انزوای اسراییل در سطح جامعه جهانی هر روز شدت بیشتری یافته است؛ موج محکومیت های بین المللی رو به افزایش گذاشته، روند عادی سازی روابط با عربستان متوقف شده و حتی بسیاری از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای جنوب جهان نیز حملات اسراییل به ایران را محکوم کرده اند.

به این ترتیب، اسراییل نه تنها در عرصه نظامی و اقتصادی، بلکه از منظر دیپلماتیک نیز به نقطه اوج خود نزدیک شده است. حتی دستاوردهای اخیر این کشور در نبرد با محور مقاومت، بدون هزینه نبوده است؛ از هفتم اکتبر تاکنون، حتی با وجود ادامه حمایت آمریکا و دیگر متحدان غربی این روندها در عمل بر انزوای بین المللی اسراییل افزوده اند.