صورت های مالی سه خودروساز بزرگ کشور مربوط به 12 ماهه 1404 نشان می دهد که زیان انباشته تلفیقی خودروسازان حالا دیگر از مرز 300 همت عبور کرده است. این در شرایطی است که زیان عملیاتی خودروسازان کاهش پیدا کرده است. البته این به دلیل سودده شدن فرآیند عملیاتی ایران خودرو است وگرنه سایپا و پارس خودرو با رشد قابل توجه زیان عملیاتی مواجه بوده اند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بر این اساس مجموع زیان انباشته تلفیقی سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان سال گذشته به 305 همت رسیده است. این در شرایطی است که این رقم تا پایان سال 1402 به میزان 250.3 همت بود بنابراین در این مدت زمان 55.2 همت معادل 22 درصد به زیان انباشته خودروسازان اضافه شده است.

همچنین مجموع زیان عملیاتی این سه خودروساز در سال 1403 به میزان 23.6 همت بوده است همین رقم در 12 ماهه سال پیش از آن 27.7 همت ثبت شده بود. بنابراین در مدت زمان یاد شده 4.1 همت از زیان خودروسازان کم شده که حاکی از افت 14.8 درصدی این رقم است.

عوامل مختلفی در رشد زیان انباشته خودروسازان در طی سال گذشته موثر بوده اند. از این میان می توان به رشد مشکلات خودروسازان اشاره کرد. در واقع برای خودروسازان تا اواسط تابستان سال گذشته هیچ ارزی تخصیص نیافت. با توجه به اینکه اساسا مواد اولیه و برخی از قطعات موردنیاز خودروسازان وارداتی است، عدم تخصیص ارز تاثیر بسیار منفی روی تیراژ آن ها داشته که می تواند از عوامل رشد زیان آن ها باشد.

اما مشکلات ارزی پس از تخصیص در تابستان نیز تمام نشد، اوایل زمستان سال گذشته، ارز نیمایی به طور رسمی حذف شده و نرخ ارز تجاری شناور شد. تصمیمی که با وجود تاثیرات مثبت در بلندمدت برای صنعت خودرو، در کوتاه مدت هزینه تولید آن ها را به شدت افزایش داد. چراکه آن ها مجبور بودند ارز را به قیمت بالاتری تامین کنند و بنابراین مشکلات مالی آن ها عمیق تر شد.

بسیاری اعتقاد داشتند که رشد هزینه تامین ارز برای خودروسازان در عمل تاثیر افزایش رسمی قیمت خودرو را که آبان ماه سال گذشته رخ داد از بین برده است. علاوه بر این طی سال گذشته تولید خودروهای تجاری نیز به شدت افت داشته است که می تواند بر رشد زیان خودروسازان تاثیر داشته باشد.

علاوه بر این فریز قیمتی طولانی مدت در سال 1403 یکی از عوامل اصلی رشد زیان خودروسازان است. با شروع سال 1403 قیمت گذاری جدیدی برای خودرو انجام نشد. اعلام قیمت تا 28 آبان ماه به طول انجامید که این اتفاق بعد از 18 ماه فریز قیمتی بود.

عامل چهارم نیز قطعی های مکرر برق بود. طی سال پیش و به خصوص در تابستان قطعی برق، صنایع مختلف از جمله خودروسازی را تحت تاثیر قرار داد. به شکلی که به طور مکرر روند تولید قطع می شد و امکان ادامه آن نبود.

اما در سال گذشته برخی از عوامل نیز در حالت قابل قبولی قرار داشت برای مثال مجموع تولید سه خودروساز به صورت تلفیقی به یک میلیون و 300 هزار دستگاه رسید اما در سال جدید با توجه به مشکلات مربوط به قیمت گذاری، اوج گیری قطعی برق، بلاتکلیفی در واگذاری سایپا و افزایش نااطمینانی های سیاسی و اقتصادی می توان این پیش بینی را داشت که زیان خودروسازان در سال 1404 روند صعودی به خود بگیرد.

اما یکی از مهم ترین نکات صورت های مالی خودروسازان، ثبت سود عملیاتی برای ایران خودرو است. طبق گزارشی که این شرکت به سازمان بورس ارائه داده، بزرگ ترین خودروساز کشور طی سال گذشته 4.6 همت سود عملیاتی داشته است. البته در آمار زیان انباشته شاهد هستیم که زیان انباشته این شرکت 7.6 همت زیاد شده است.

این موضوع در نگاه اول تناقض آمیز به نظر می رسد اما باید توجه داشت که زیان انباشته از جمع زیان انباشته سال گذشته با زیان خالص به دست می آید نه زیان عملیاتی. در سود یا زیان عملیاتی تنها سود و زیان فرآیند تولید خودرو دخیل است اما در سود یا زیان خالص دیگر هزینه ها مانند هزینه های اداری نیز موثر هستند.

در مورد ثبت سود عملیاتی برای آبی پوشان جاده مخصوص می توان مدیریت خصوصی این شرکت را موثر دانست البته واگذاری مدیریت این شرکت در بهمن ماه انجام شد و تنها یک ماه و نیم از سال 1403 تحت مدیریت بخش خصوصی بود اما مدیران جدید این شرکت از ابتدای حضور خود به شدت هزینه های مختلف را کاهش دادند که این موضوع می تواند در ثبت سود عملیاتی برای ایران خودرو موثر باشد. علاوه بر این طرح های فروش ایران خودرو نیز احتمالا موجب سوددهی شده است.

عامل مهم دیگر در این میان خروج خودروهای زیان ده از خط تولید ایران خودرو است. این شرکت در سال گذشته تولید محصولات زیان ده را کاهش داده و محصولات جدید را که عموما سودده هستند جایگزین کرده و افزایش تولید داده است که این موضوع می تواند موجب سوددهی عملیاتی این شرکت شود.

سناریوی دیگری که می توان در این مورد مطرح کرد این است که ایران خودرو میزانی از زیان عملیاتی خود را در صورت های مالی منتشرشده در کدال حذف کرده است. در واقع در گذشته این شرکت بخشی از زیان را که طبق قانون به خاطر قیمت گذاری دستوری باید توسط دولت جبران می شد از صورت مالی خود حذف می کرد، گرچه مدتی است بزرگ ترین خودروساز کشور دیگر این روند را در پیش نمی گیرد اما می توان این سناریو را مطرح کرد که در صورت مالی سال 1403 خود دوباره به همین روش بازگشته باشد.

طبق آمار منتشر شده در کدال، بیشترین رشد در زیان انباشته خودروسازان مربوط به پارس خودرو است. این شرکت در طی سال 1402 به میزان 24.8 همت زیان انباشته داشت اما طی سال گذشته این رقم به 36.4 همت رسید تا زیان انباشته این شرکت 11.6 همت معادل 46.8 درصد افزایش پیدا کند.

علاوه بر این سایپا نیز در این مدت زمان رشد قابل توجهی در زیان انباشته خود تجربه کرده است. دومین خودروساز بزرگ کشور تا انتهای سال گذشته 138.7 همت زیان انباشته داشته است. تا انتهای سال پیش از آن این رقم 102.7 همت بود، بر این اساس در این مدت زمان زیان انباشته سایپا 36 همت معادل 35 درصد افزایش داشته است.

زیان عملیاتی این دو خودروساز نیز وضعیت بهتری ندارد. بر اساس گزارش ارائه شده به سازمان بورس، سایپا طی سال گذشته 18.1 همت زیان عملیاتی ثبت کرده است. این در شرایطی است که طی سال 1402 نارنجی پوشان جاده مخصوص تنها 8.4 همت زیان عملیاتی داشتند

. بنابراین در سال گذشته زیان عملیاتی دومین خودروساز بزرگ کشور 9.7 همت بیشتر شده تا رشد قابل توجه 115 درصدی را ثبت کند. پارس خودرو از 7.8 همت زیان عملیاتی در سال 1402 به 10.1 همت در سال 1403 رسید تا 2.3 همت زیان عملیاتی بیشتر ثبت کند و این فاکتور رشد 29.5 درصدی به خود ببیند.

دلیل این رشد کم سابقه در زیان سایپا و زیرمجموعه آن پارس خودرو را می توان به بلاتکلیفی های مدیریتی این شرکت نسبت داد. سایپا طی سال گذشته تغییرات مدیریتی زیادی را به خود دید.

تکرار تغییرات مدیریتی می تواند به بروز بی ثباتی در راهبردهای کلان، کاهش انسجام سازمانی و تضعیف انگیزه کارکنان منجر شود. از سوی دیگر، چنین تغییراتی ممکن است برنامه های بلندمدت را با وقفه یا تغییر مسیر مواجه کند و روند اجرای پروژه ها را از مسیر اصلی منحرف سازد. بنابراین این فضای بی ثباتی و نااطمینانی می تواند عملکرد شرکت را کاملا تحت تاثیر قرار دهد.

همچنین بلاتکلیفی در واگذاری سایپا به بخش خصوصی می تواند در این روند موثر باشد. البته این فاکتور بیشتر در ماه های آخر سال اهمیت پیدا کرده بود. بعد از واگذاری مدیریت ایران خودرو به بخش خصوصی، سایپا نیز منتظر تکرار چنین سناریوی در مورد خود بود اما با وجود اینکه واگذاری سایپا بازهم به صدر اخبار بازگشته بود اما خبری از اجرایی شدن آن نبوده و نیست. بنابراین مدیران این شرکت نمی دانستند که تا چه زمانی روی کار خواهند بود این بلاتکلیفی می تواند روی رشد زیان سایپا و زیرمجموعه آن یعنی پارس خودرو موثر بوده باشد.

اما سری هم به ایران خودرو بزنیم. زیان انباشته بزرگ ترین خودروساز کشور در سال 1403 به میزان 6 درصد بیشتر شده است. بنا بر اطلاعات و آمار ثبت شده در سازمان بورس زیان انباشته این شرکت تا انتهای سال 1402 به میزان 122 هزار و 800 میلیارد تومان بود، اما حالا این رقم به 130هزار و 400 میلیارد تومان رسیده است. علاوه بر این همانطور که اشاره شد ایران خودرویی ها در سال گذشته سود عملیاتی 4.6 همتی را ثبت کرده اند که اتفاقی نادر محسوب می شود. این در شرایطی است که در سال 1402 آبی پوشان جاده مخصوص 11.5 همت زیان عملیاتی داشته اند.