سال ها بود که درباره موشک های بالستیک حرف می زدیم؛ مسیر قوسی، اوج گیری تا خارج از جو، بازگشت با سرعت های چندماخی و نبرد همیشگی میان سرجنگی و پدافند. اما ظهور نسل تازه ای از موشک های بالستیک مافوق صوت، قواعد بازی را عوض کرد. اورشینک نامی است که این روزها بیش از آنکه یک موشک باشد، یک مفهوم است؛ مفهومی که می گوید جنگ آینده دیگر فقط درباره برد و قدرت انفجار نیست، درباره زمان، واکنش و ناتوانی سیستم های دفاعی در فهم آن چیزی است که با سرعتی غیرقابل مهار به سمتشان می آید.

به گزارش تابناک؛ وقتی از اورشینک صحبت می کنیم، در واقع وارد قلمرویی می شویم که مرز میان موشک بالستیک کلاسیک و سامانه های هایپرسونیک نسل جدید در آن محو شده است. اورشینک نه صرفاً یک موشک، بلکه نتیجه سال ها تغییر نگاه به مفهوم ضربه اول و نفوذ قطعی است. در این نسل از تسلیحات، دیگر صرف رسیدن به هدف کافی نیست؛ مهم این است که دشمن حتی فرصت تشخیص، تحلیل و تصمیم گیری نداشته باشد.

موشک های بالستیک سنتی، هرچند بسیار سریع و مرگبارند، اما یک ضعف ذاتی دارند: مسیرشان تا حد زیادی قابل پیش بینی است. رادارهای هشدار زودهنگام، ماهواره ها و سامانه های رهگیری، با دانستن نقطه پرتاب و الگوی پرواز، می توانند چند دقیقه ای زمان برای واکنش بخرند. اورشینک دقیقاً برای از بین بردن همین چند دقیقه متولد شده است.

در تعریف فنی، اورشینک در دسته موشک های بالستیک مافوق صوت با سرجنگی مانورپذیر قرار می گیرد؛ یعنی موشکی که نه تنها با سرعتی فراتر از 5 ماخ حرکت می کند، بلکه در فاز نهایی پرواز، توانایی تغییر مسیر فعال دارد. این تفاوت کوچک روی کاغذ، در میدان نبرد یک انقلاب کامل است.

سرعت های هایپرسونیک به تنهایی موضوع جدیدی نیستند. موشک های بالستیک دهه هاست که در فاز بازگشت به جو به سرعت های بالاتر از ماخ 10 می رسند. تفاوت اورشینک در این است که این سرعت با کنترل همراه شده است. سرجنگی اورشینک، برخلاف کلاهک های کلاسیک که تقریباً سقوط آزاد دارند، یک گلایدر هایپرسونیک است؛ بدنه ای آیرودینامیک که می تواند در لایه های بالایی جو سر بخورد، ارتفاع را تغییر دهد، زاویه حمله عوض کند و مسیرهایی را انتخاب کند که برای رادارها غیرقابل پیش بینی است.

از منظر مهندسی، این یعنی ترکیب سه فناوری بسیار پیچیده: پیشران قدرتمند بالستیک، سازه مقاوم در برابر حرارت های چند هزار درجه ای، و سامانه هدایت که بتواند در شرایط پلاسما، لرزش و فشار شدید، همچنان تصمیم بگیرد. اورشینک حاصل هم زمانی این سه است.

پیشران مرحله اول اورشینک، مشابه موشک های بالستیک میان برد یا دوربرد، وظیفه رساندن سرجنگی به ارتفاع و سرعت اولیه را بر عهده دارد. این مرحله می تواند سوخت جامد یا ترکیبی باشد، اما نکته کلیدی در اینجاست که موتور، فقط یک پرتاب کننده است، نه تعیین کننده مسیر نهایی. پس از جدایش، سرجنگی وارد فازی می شود که عملاً آن را از تعریف کلاسیک بالستیک خارج می کند.

در این فاز، گلایدر مافوق صوت وارد جو می شود، اما نه به صورت سقوط عمودی. زاویه ورود کم، باعث می شود سرجنگی روی لایه های متراکم تر جو سر بخورد. این حرکت گلایدینگ، علاوه بر افزایش برد عملیاتی، زمان پرواز را کاهش می دهد و مهم تر از همه، امکان مانور فعال را فراهم می کند.

ازنگاه تور پدافندی، این کابوس است. رادارهایی که برای رهگیری مسیرهای قوسی طراحی شده اند، ناگهان با هدفی مواجه می شوند که ارتفاعش مدام تغییر می کند، زاویه اش ثابت نیست و سرعتش اجازه اصلاح محاسبات را نمی دهد. در چنین شرایطی، حتی پیشرفته ترین سامانه های ضدبالستیک هم دچار تأخیر تصمیم می شوند؛ تأخیری که شاید فقط چند ثانیه باشد، اما در دنیای هایپرسونیک، چند ثانیه یعنی شکست کامل.

سیستم هدایت اورشینک، قلب واقعی این موشک است. صحبت از هدایت در سرعت های بالاتر از ماخ 5 یعنی کار در محیطی که اصطکاک هوا، اطراف سرجنگی یک پوشش پلاسما ایجاد می کند. این پلاسما می تواند ارتباط رادیویی را مختل کند و سنسورها را کور کند. بنابراین، اورشینک متکی به ترکیبی از سامانه های ناوبری اینرسیایی پیشرفته، الگوریتم های پیش بینی مسیر و احتمالاً تصحیح های محدود ماهواره ای در فازهای خاص پرواز است.

در اینجا دیگر با یک موشک شلیک کن و فراموش کن طرف نیستیم؛ با یک سامانه هوشمند مواجه ایم که مسیرش را می فهمد، واکنش نشان می دهد و تصمیم می گیرد. این همان نقطه ای است که تسلیحات مافوق صوت را از نسل های قبلی جدا می کند.

اما سرجنگی، اورشینک الزاماً متکی به کلاهک هسته ای نیست. انرژی جنبشی یک جرم که با سرعت چند ماخ به هدف برخورد می کند، به تنهایی می تواند ویرانگر باشد. البته این به معنای حذف گزینه های دیگر نیست؛ بلکه انعطاف پذیری سیستم را نشان می دهد. یک اورشینک می تواند بسته به مأموریت، حامل سرجنگی متعارف، نفوذگر سنگرشکن یا حتی کلاهک های خاص ضدساختار باشد.

اما اهمیت واقعی اورشینک را باید در دکترین نظامی دید، نه فقط در مشخصات فنی. این موشک برای نبردهای فرسایشی طراحی نشده. فلسفه وجودی آن، ضربه سریع و غیرقابل دفع است. وقتی چنین سلاحی وارد معادله می شود، مفهوم بازدارندگی تغییر می کند. دیگر صرف داشتن پدافند لایه ای کافی نیست؛ چون پدافندی که نتواند واکنش به موقع نشان دهد، عملاً تزیینی است.

اورشینک پیام روشنی دارد: اگر شلیک شود، احتمال رسیدنش به هدف بسیار بالاست. همین احتمال، حتی بدون شلیک واقعی، می تواند رفتار سیاسی و نظامی طرف مقابل را تغییر دهد. این همان جایی است که موشک، از ابزار نظامی به ابزار راهبردی تبدیل می شود.

از منظر مهندسی مواد، ساخت بدنه ای که بتواند فشار حرارتی شدید، شوک های آیرودینامیکی و تنش های مانور را تحمل کند، یکی از پیچیده ترین بخش های پروژه اورشینک است. آلیاژهای خاص، پوشش های مقاوم در برابر حرارت و طراحی بدنه با کمترین مقاومت هوا، همگی بخشی از این پازل اند. کوچک ترین خطا در طراحی می تواند به فروپاشی سازه در میانه پرواز منجر شود.

در کنار این ها، مسئله تولید انبوه نیز مطرح است. ساخت یک نمونه آزمایشگاهی با تولید یک سامانه عملیاتی تفاوت دارد. اورشینک، اگر قرار است واقعاً به عنوان یک سلاح راهبردی عمل کند، باید قابلیت تولید، نگهداری و استقرار عملیاتی داشته باشد. اینجاست که فاصله میان شعار و توان واقعی مشخص می شود.

اورشینک را باید نشانه ای از تغییر پارادایم در جنگ های آینده دانست. دیگر بحث بر سر این نیست که چه کسی برد بیشتری دارد یا کلاهک قوی تری حمل می کند. بحث بر سر این است که چه کسی می تواند سریع تر تصمیم بگیرد، سریع تر بزند و فرصت واکنش را از طرف مقابل بگیرد.

اورشینک، چه به عنوان یک سامانه عملیاتی کامل و چه به عنوان یک مفهوم در حال توسعه، نشان می دهد که آینده نبردهای موشکی، آینده ای است که در آن سرعت، هوش و پیش بینی ناپذیری حرف اول را می زنند. در چنین دنیایی، دفاع سخت تر از همیشه است و بازدارندگی، بیش از هر زمان دیگری، به فناوری گره خورده است.