فرارو- سایت تابناک در گزارشی منتشرشده در نهم دی ماه 1404، به آخرین وضعیت پرونده بابک زنجانی پرداخته و از یک فلز گران بها به ارزش تقریبی 1.8 میلیارد دلار سخن گفته که بخشی از رد مال بدهی او به بانک مرکزی و وزارت نفت است. این گزارش در ادامه به نقل از سخنگوی قوه قضاییه و رییس کل وقت بانک مرکزی، این فلز مرموز و گرانبها را نیکل معرفی می کند.

به گزارش فرارو، استفاده از اصطلاح گران بها برای نیکل، پرسش هایی ایجاد کرده که نیکل دقیقاً چه فلزی است و آیا واقعاً گران بها محسوب می شود؟ در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت و تلاش می کنیم به ابهامات موجود در خصوص این فلز پرسروصدای اخبار ایران پاسخ دهیم.

نیکل (Ni) عنصری شیمیایی با عدد اتمی 28 و یکی از فلزات واسطه (transition metals) است. این فلز به رنگ سفید-نقره ای با ته رنگی طلایی ظاهر می شود، بسیار سخت، چکش خوار (malleable)، قابل کشش (ductile)، مقاوم در برابر خوردگی و اکسیداسیون، و فرومغناطیس در دمای اتاق است (یکی از چهار عنصر فرومغناطیس همراه با آهن، کبالت و گادولینیوم). نقطه ذوب نیکل 1455 درجه سانتی گراد و چگالی آن حدود 8.9 گرم بر سانتی متر مکعب است. این ویژگی ها نیکل را به ماده ای ضروری در صنایع پیشرفته تبدیل کرده است.

بیش از 68 درصد تولید جهانی نیکل در تولید فولاد ضدزنگ (stainless steel) مصرف می شود، جایی که نیکل مقاومت در برابر زنگ زدگی و خوردگی را به طور چشمگیری افزایش می دهد. حدود 10 درصد در آلیاژهای پایه نیکل و مس، 9 درصد در آبکاری الکترولیتی (electroplating) برای پوشش دهی سطوح فلزی، 7 درصد در فولادهای آلیاژی، و مابقی در باتری های قابل شارژ لیتیوم-یون (به ویژه انواع NMC و NCA برای خودروهای الکتریکی)، کاتالیست های شیمیایی، سکه ها، تجهیزات پزشکی، توربین های گازی، صنایع هوافضا، پتروشیمی و انرژی های تجدیدپذیر کاربرد دارد. نیکل در سوپرآلیاژهایی مانند Inconel برای محیط های دمای بالا و خورنده حیاتی است و نقش کلیدی در افزایش چگالی انرژی باتری های خودروهای الکتریکی ایفا می کند. تولید جهانی نیکل عمدتاً از اندونزی (بیش از 60 درصد)، فیلیپین، روسیه و کانادا تأمین می شود.

با وجود این کاربردها، نیکل فلز گران بها (precious metal) نیست. فلزات گران بها معمولاً طلا، نقره، پلاتین، پالادیوم، رودیم و ایریدیم هستند که کمیاب، مقاوم به اکسیداسیون، و عمدتاً برای ذخیره ارزش، جواهرات یا سرمایه گذاری استفاده می شوند. نیکل یک فلز پایه صنعتی (base metal) است که فراوان تر، ارزان تر و کاملاً وابسته به تقاضای صنعتی است. اصطلاح گران بها در گزارش تابناک احتمالاً به ارزش دلاری بالای محموله (1.8 میلیارد دلار) اشاره دارد، نه طبقه بندی فنی آن.

سال میلادی 2025 برای بازار نیکل چالش برانگیز بود. مازاد عرضه شدید از اندونزی (بزرگ ترین تولیدکننده جهان) و تقاضای ضعیف از بخش فولاد ضدزنگ (به دلیل رکود ساختمانی در چین) قیمت را تحت فشار قرار داد. موجودی انبارهای بورس فلزات لندن (LME) بیش از 90 هزار تن افزایش یافت و به حدود 254,600 تن در اواخر دسامبر رسید. قیمت نیکل در بورس LME عمدتاً بین 15,000 تا 16,000 دلار به ازای هر تن نوسان کرد و در پایان سال حدود 16,700 تا 16,775 دلار بود. عملکرد سالانه تقریباً ثابت یا کمی نزولی (کاهش حدود 3 درصد یا افزایش جزیی بسته به نقطه مقایسه) ثبت شد، هرچند شایعات کاهش تولید اندونزی در 2026 باعث افزایش اخیر قیمت شد.

در مقابل، فلزات گران بها سالی استثنایی داشتند. طلا بیش از 62-70 درصد رشد کرد و به حدود 4,330-4,386 دلار به ازای هر اونس رسید بهترین عملکرد سالانه از دهه 1970، ناشی از تنش های ژئوپلیتیکی، خرید بانک های مرکزی، جریان ETFها و تضعیف دلار. نقره حتی بهتر عمل کرد و حدود 144-150 درصد افزایش یافت (با اوج موقت بالای 80 دلار و پایان سال حدود 72 دلار) یکی از قوی ترین عملکردهای تاریخ آن، به دلیل تقاضای صنعتی (خودروهای الکتریکی، پنل های خورشیدی) و سرمایه گذاری.

روی هم رفته نیکل به عنوان یک فلز صنعتی، سوددهی بسیار کمتری نسبت به طلا و نقره در یک سال اخیر داشت. افزایش ارزش محموله بابک زنجانی احتمالاً از نوسانات اخیر بازار (مانند اخبار کاهش عرضه اندونزی) ناشی شده، نه ویژگی ذاتی نیکل به عنوان یک فلز گرانبها. البته در بلندمدت، با رشد خودروهای الکتریکی و انرژی های پاک، تقاضای نیکل افزایش خواهد یافت، اما مازاد عرضه احتمالا بتواند تا حدودی قیمت را کنترل کند.