فرارو محسن صالحی خواه؛ از خدای یگانه و متعال که پنهان نیست، از شما چه پنهان هیچ وقت فکر نمی کردم بخواهم درباره مرگ بهرام بیضایی، ستون طنز بنویسم. البته این مرقومه درباره مرگ این استاد نمایش نامه نویسی و فیلمساز برجسته نیست که روز تولدش و در 87 سالگی درگذشت؛ نه. درباره پیام های پرطمطراق مسئولان دولت علیه ایران برای درگذشت بیضایی ست. نمی دانم در جریان هستید یا نه اما استاد بیضایی به عنوان یکی از نوادر فرهنگ و هنر ایران و کسی که نقشی کلیدی در زندگی بخشیدن به هنر تیارت داشت، در ایران فوت نکرد. نامبرده 15 سال پیش به فرنگ رفت و در دانشگاه استنفورد مشغول به کار و تدریس و پژوهش بود. دست آخر هم در استنفورد درگذشت. جایی حدوداً 12000 کیلومتر دورتر از تهران.

اول کار که دیدم جمعی از مقامات دولت علیه مسعود برای درگذشت استاد بیضایی پیام تسلیت دادند و نامبرده را معمار اندیشه در هنر خواندند، باور نکردم. چندبار چشم هایم را مالیدم، بعد چند تا چَک به خودم زدم اما متوجه شدم که واقعا بیدارم و دولتمردان و دولتزنان مسعود برای بهرام بیضایی دست به قلم شدند و پیام دادند.

فشار خونم داشت بالا می رفت. بیضایی تا جایی که می دانیم، سه بار در زندگی اش مهاجرت کرد. یک بار دهه شصت که یکسال بیشتر نتوانست تحمل کند. یکبار دهه هفتاد که آن هم یکسال بیشتر طول نکشید. یکبار هم سال 89 که رفت و دیگر برنگشت. می گویند دهه شصت، بیضایی دوام نیاورد. اما چه شد که وقتی سال 89 رفت، دوام آورد و آورد و آورد تا در نهایت همانجا جان به جان آفرین تسلیم کرد؟ این که احتمالاً دولتیان کشورمان از آنچه بر بیضایی گذشت بی خبر بودند، باعث شد فشارم سر جایش برگردد. بالاخره سال هاست که مدیر هستند و پرمشغله. اگر آن ها یادشان نیست، الاحقر یادش هست که آن روزنامه کهکشانی حتی وقتی در نهایت همه فشارها جواب داد و بیضایی از ایران رفت، همچنان هر وقت دستش می رسید او را کارگردان فراری می خواند. خدا نکند اینجا بزرگداشتی برایش می گرفتند. توپخانه میدان توپخانه شروع می کرد به آتش ریختن. خدا نکند دلش می گرفت و حرفی می زد! واویلا بود.

القصه؛ فکر کردن به این که مقامات مذکور نمی دانند بر بیضایی چه گذشت، آرامم می کند. حتی فکر کردن به این که اگر می دانستند بیضایی 15 سال پیش به ینگه دنیا رفته، حتما برای برگشتنش به آب و آتش می زدند، دلم را قرص می کند. بقیه هنرمندان و دیگران را هم نمی دانند ولی اگر بدانند، حتماً یک کاری می کنند. شاید هم من زیادی خوشبینم. شاید آن ها هم مثل ما خودشان را به خواب زدند. شاید فقط پیام های تسلیت در کشوها آماده است و هر کس بمیرد، فقط عنوانش عوض می شود. یکی می شود آقای بازیگر، یکی آقای صدا، دیگری بانوی صحنه تئاتر و الی آخر. تا دلتان بخواهد این لیست تنوع دارد.

این دفعه خیلی تلخ شد نه؟ چه می شود کرد؟! بالاخره زندگی ما تراژدی کم ندارد.

عکس: تمرین اجرای نمایش داش آکل به گفته مرجان، سپتامبر 2024 / صفحه اینستاگرام مرکز مطالعات ایران دانشگاه استنفورد