فرارو- آندره انگلند ستون نویس روزنامه فایننشال تایمز

به نقل از روزنامه فایننشال تایمز، عربستان سعودی موجی از حملات هوایی را علیه یک جناح جدایی طلب در یمن آغاز کرده است؛ گروهی که از حمایت امارات متحده عربی برخوردار است. این اقدام، نشانه ای تازه از عمیق تر شدن شکاف میان دو قدرت بزرگ خلیج فارس به شمار می رود.

شورای انتقالی جنوب که از پشتیبانی ابوظبی برخوردار است، روز جمعه اعلام کرد بمباران های عربستان سعودی مایهٔ نگرانی جدی شده و شماری از نیروهای نخبه این شورا را در استان حضرموت، در مرکز یمن، هدف قرار داده است؛ استانی ثروتمند و راهبردی که با عربستان هم مرز است. ریاض تا این لحظه دربارهٔ این حملات موضع رسمی نگرفته است.

این مداخلهٔ نظامی در حالی رخ می دهد که تنها سه هفته از آغاز تهاجم شورای انتقالی جنوب برای به دست گرفتن کنترل حضرموت می گذرد؛ تهاجمی که پس از درگیری این شورا با جناح های همسو با دولت یمنِ مورد حمایت عربستان آغاز شد و هم زمان به استان المهره در جنوب شرق کشور نیز کشیده شد؛ استانی که با عمان هم مرز است.

تحلیلگران می گویند بعید است شورای انتقالی جنوب بدون موافقت ضمنی امارات متحده عربی دست به چنین عملیاتی زده باشد. حضرموت، به عنوان بزرگ ترین و ثروتمندترین منطقهٔ یمن، در عین حال پیوندهای نزدیکی با عربستان سعودی دارد و از همین رو، پیشروی شورای انتقالی جنوب تهدیدی مستقیم علیه منافع امنیت ملی پادشاهی تلقی شده است؛ تهدیدی که هم زمان نقش ریاض در یمن را نیز به چالش می کشد، زیرا عربستان در این کشور از دولتِ به رسمیت شناخته شدهٔ بین المللی حمایت می کند. این بحران، بار دیگر روابط پرتنش عربستان سعودی و امارات متحده عربی را عیان کرده است؛ متحدان سنتی ای که به طور فزاینده ای نه فقط در یمن، بلکه در پروندهٔ سودان نیز در مواضع متعارض قرار گرفته اند.

تهاجم شورای انتقالی جنوب سه هفته پس از آن آغاز شد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در جریان سفرش به کاخ سفید، نگرانی های خود درباره جنگ داخلی سودان را با دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا در میان گذاشت. همین هم زمانی باعث شده است برخی تحلیلگران احتمال دهند میان این دو رخداد ارتباطی وجود دارد؛ به این معنا که امارات از طرح نقش نیروهای شبه نظامی نیروهای پشتیبانی سریع در مناقشه سودان از سوی محمد بن سلمان ناخشنود بوده و خواسته است با ایجاد تحولات میدانی در یمن، پیامی سیاسی به عربستان ارسال کند.

در ماه های اخیر، نقش امارات متحده عربی در سودان بیش از گذشته زیر ذره بین رفته است؛ به ویژه به دلیل ادعاهایی مبنی بر این که ابوظبی به نیروهای پشتیبانی سریع سلاح رسانده است؛ نیرویی که هم زمان با اتهام های نسل کشی نیز روبه روست. امارات این ادعاها را رد کرده و می گوید هیچ گونه تسلیحاتی در اختیار نیروهای پشتیبانی سریع قرار نمی دهد. در مقابل، عربستان سعودی به عنوان حامی ارتش سودان شناخته می شود؛ نیرویی که اصلی ترین رقیب نیروهای پشتیبانی سریع به شمار می رود.

محمد الباشا، بنیان گذار گزارش باشا و مدیر یک گروه مشاوره ریسک در همین زمینه گفت: تحولات شرق یمن به رقابت آرام اما اثرگذار میان ریاض و ابوظبی اشاره دارد؛ رقابتی که سرریزهای آن می تواند خطر تشدید خشونت های نیابتی را در یمن، سودان و فراتر از آن افزایش دهد. به گفته ناظران، عربستان سعودی سودان را برای امنیت ملی خود حیاتی می داند؛ زیرا این کشور در امتداد دریای سرخ، مرزی طولانی و حساس دارد. در مقابل، امارات متحده عربی، سودان را نیز از زاویه منافع راهبردی خود می بیند و نگران است ارتش سودان از سوی اسلام گرایان نفوذپذیر شده باشد یا در معرض نفوذ آنان قرار گرفته باشد.

در یمن، عربستان سعودی در سال 2015 رهبری یک ائتلاف عربی را بر عهده گرفت و برای مقابله با حوثی های مورد حمایت ایران وارد جنگ داخلی این کشور شد؛ جنگی که پس از تصرف صنعا به دست حوثی ها آغاز شد. امارات متحده عربی شریک اصلی عربستان در این ائتلاف بود، اما از همان ابتدا ابوظبی و ریاض از جناح های متفاوتِ ضدحوثی پشتیبانی کردند؛ جناح هایی که در مقاطعی حتی رودرروی یکدیگر نیز جنگیده اند.

ابوظبی در سال 2019 و در چارچوب تغییر رویکردش، روند خارج کردن نیروهایش از یمن را آغاز کرد. همان سال، دولت یمن امارات متحده عربی را به بمباران نیروهای دولتی متهم کرد. با وجود این، امارات همچنان از شورای انتقالی جنوب پشتیبانی می کند. این شورا به طور رسمی بخشی از دولت یمن به شمار می رود، اما هدف اعلامی اش جدایی جنوب و تشکیل کشوری مستقل است؛ وضعیتی که پیش از اتحاد یمن در سال 1990 وجود داشت.

عربستان سعودی روز پنج شنبه پیشروی های نظامی این گروه را محکوم کرد و اعلام کرد این تحرکات به صورت یک جانبه و بدون تأیید دولت یمن یا هماهنگی با ائتلاف تحت رهبری ریاض انجام شده است. وزارت خارجه عربستان سعودی گفت: این تحرکات به تشدید تنشی غیرموجه منجر شد که به منافع مردم یمن آسیب زد. این وزارتخانه تاکید کرد ریاض، همراه با امارات برای مهار وضعیت تلاش کرده است و ابراز امیدواری کرد مصلحت عمومی با پایان دادن به تشدید تنش از سوی شورای انتقالی جنوب و عقب نشینی نیروهای آن از دو استان یادشده، غلبه کند.

روز شنبه، خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی، با انتشار نامه ای سرگشاده در شبکه اجتماعی ایکس خطاب به مردم یمن اعلام کرد که پادشاهی عربستان همواره مسئله جنوب را یک مسئله سیاسیِ عادلانه که نمی توان نادیده اش گرفت دانسته است. او در همین پیام، از شورای انتقالی جنوب خواست در شرایط کنونی با عقلانیت رفتار کند.

وزیر دفاع عربستان تأکید کرد اکنون زمان آن است که شورای انتقالی جنوب در این مقطع حساس، عقلانیت، حکمت، مصلحت عمومی و وحدت را در اولویت قرار دهد؛ به تلاش های میانجی گری مشترک سعودی-اماراتی پاسخ دهد؛ نیروهای خود را از اردوگاه ها در دو استان خارج کند؛ و این نیروها را به صورت مسالمت آمیز به نیروهای سپر ملی و مقام های محلی تحویل دهد.

در همین حال، امارات متحده عربی نیز اعلام کرده است که موضع ابوظبی در حمایت از روند سیاسی برای پایان دادن به جنگ، با موضع عربستان هم سو است. در مقابل، شورای انتقالی جنوب می گوید پس از آن دست به تهاجم زده که جناح های محلی تولید نفت خام در حضرموت را متوقف کردند؛ منطقه ای که منبع اصلی درآمد نفتی برای مقام های جنوبی به شمار می رود. این شورا همچنین مدعی است هدف این تهاجم، مقابله با افراط گرایان اسلام گرا و جلوگیری از انتقال سلاح به سوی حوثی ها بوده است؛ گروهی که بخش عمده شمال پرجمعیت یمن را در کنترل دارد.

شورای انتقالی جنوب ادعا کرده است این تهاجم، کنترل این شورا را بر سراسر استان های جنوبی یمن تثبیت کرده است؛ اقدامی که به تشدید بحران در دولتِ مورد حمایت ریاض انجامید، نفوذ عربستان در یمن را تضعیف کرد و شکاف ها را در اردوگاه ضدحوثی پررنگ تر ساخت. با این حال، شورای انتقالی جنوب تاکنون هیچ نشانه ای از عقب نشینی بروز نداده است. عمرو البیض، از مقام های ارشد شورای انتقالی جنوب، صراحتاً گفته است عقب نشینی گزینه نیست. هم زمان، عربستان سعودی طی چند سال گذشته تلاش کرده است خود را از جنگ یمن بیرون بکشد؛ مسیری که پس از توافق بر سر آتش بس با حوثی ها در سال 2022 برجسته تر شد.