فرارو- ساموئل چاراپ تحلیلگر سیاست خارجی و امنیت بین الملل روزنامه واشنگتن پست

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، در حالی که دولت دونالد ترامپ مذاکرات فشرده ای را برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین پیش می برد، بنا بر گزارش ها حتی سرسخت ترین منتقدان خود را نیز غافلگیر کرده است؛ زیرا مجموعه ای از تضمین های امنیتی برای اوکراین را روی میز گذاشته که گفته می شود دامنه و عمق آن از هر پیشنهادی در دولت های پیشین فراتر رفته است.

روز چهارشنبه، ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین، تأیید کرد که واشنگتن در چارچوب یک توافق برای پایان دادن به جنگ، پیشنهاد داده است تضمین هایی مشابه ماده 5 به اوکراین ارائه کند. او توضیح داد: اگر روسیه به اوکراین حمله کند، یک پاسخ نظامی هماهنگ آغاز خواهد شد.

هرچند برخی جزییات این پیشنهاد همچنان مبهم مانده است، اما اشاره به ماده 5 معاهده واشنگتن این برداشت را تقویت می کند که ایالات متحده هرگونه حمله آینده روسیه به اوکراین را معادل حمله به خود تلقی خواهد کرد و بر همان مبنا واکنش نشان خواهد داد؛ واکنشی که حتی می تواند شامل استقرار مستقیم نیروهای نظامی آمریکا نیز شود. بر پایه شروطی که اکنون درباره آن ها گفت وگو می شود، این تضمین امنیتی قرار است به تصویب سنای آمریکا برسد و از نظر حقوقی الزام آور و لازم الاجرا شود.

درک این نکته دشوار نیست که چرا اوکراین از چنین پیشنهادی استقبال می کند. با این حال، این تضمین با خطرات مهم و اغلب نادیده گرفته شده ای همراه است؛ خطراتی که نه تنها کی یف و واشنگتن، بلکه متحدان آمریکا در اروپا و حتی فراتر از آن را نیز شامل می شود. حتی اگر پرسش از این که روسیه اساساً چنین پیشنهادی را می پذیرد یا نه کنار گذاشته شود، دست کم سه چالش اساسی در مسیر تحقق این تعهد گسترده قرار دارد.

نخستین چالش، به مسئله پیچیده اعتبار و باورپذیری بازمی گردد. اگر استقرار نیروهای نظامی آمریکا در خاک اوکراین برای حفاظت از منافع حیاتی ایالات متحده ضروری تلقی می شد، این نیروها سال ها پیش در آنجا مستقر می شدند. اما در عمل، سه رییس جمهور پیاپی ــ باراک اوباما، جو بایدن و دونالد ترامپ ــ از اعزام سربازان آمریکایی برای دفاع از اوکراین خودداری کرده اند؛ واقعیتی که به روشنی نشان می دهد ارزیابی آن ها این بوده است که منافع آمریکا در این پرونده به اندازه ای نیست که هزینه ها و خطرات رویارویی نظامی با کشوری دارای بزرگ ترین زرادخانه هسته ای جهان را توجیه کند.

طرفداران اعطای تضمین امنیتی به سبک ماده 5 به اوکراین استدلال می کنند که نبود یک تعهد معاهده ای رسمی، دلیل اصلی ماندن نیروهای آمریکایی در داخل کشور بوده است. اما شواهد تاریخی، خلاف این ادعا را نشان می دهد. ایالات متحده زمانی که تهدیدی مستقیم علیه منافع خود احساس کرده، در اعزام نیروهای نظامی به خارج از کشور تردید نکرده است. آمریکا هنگام مداخله برای آزادسازی کویت از اشغال نیروهای عراقی، هیچ معاهده امنیتی رسمی با کویت نداشت؛ همان گونه که در سال 1950 نیز بدون داشتن تعهد الزام آور برای دفاع از کره جنوبی، نیروهای خود را به آن کشور اعزام کرد.

هرگونه تعهدی که به اوکراین داده شود و ایالات متحده را ملزم کند در آینده رفتاری متفاوت از گذشته در پیش بگیرد، از منظر بازدارندگی در برابر تجاوز احتمالی آینده روسیه، وعده ای تردیدبرانگیز خواهد بود. حامیان این رویکرد یادآوری می کنند که روسیه تاکنون از آزمودن ناتو خودداری کرده است؛ اما بی میلی پیشین آمریکا برای جنگیدن به خاطر اوکراین، سایه ای سنگین بر هر تعهد آینده برای انجام چنین کاری می اندازد. اگر ولادیمیر پوتین، به این جمع بندی برسد که با به چالش کشیدن آنچه ممکن است یک بلوف آمریکایی تلقی شود، دستاوردهای راهبردی به دست خواهد آورد، چه بسا به چنین اقدامی دست بزند.

دومین مسئله آن است که اگر ایالات متحده تعهدی شبیه ماده 5 به اوکراین بدهد اما در عمل به آن پایبند نماند، موجی از تردیدهای جدی درباره قابلیت اتکای همه تضمین های مشابه آمریکا ایجاد خواهد شد؛ تردیدهایی که می تواند امنیت و اعتماد متحدان کلیدی واشنگتن در اروپا و آسیا را تضعیف کند. حتی اگر روسیه با حمله ای دوباره به خاک اوکراین، آمریکا را مستقیماً در معرض آزمون قرار ندهد، باز هم اعتبار ایالات متحده به شدت آسیب خواهد دید. اگر واشنگتن تضمین امنیتی ای اعطا کند که از همان ابتدا احتمال اجرای آن پایین باشد، باز هم متحدان و هم رقبای آمریکا به طور مشروع در قدرت و قابل اعتماد بودن سایر تعهدات ایالات متحده تردید خواهند کرد.

از این رو، تا حدی خلاف شهود به نظر می رسد که برخی اعضای ناتو با جدیت در پی آن هستند که اوکراین از سوی ایالات متحده تضمین های امنیتی گسترده دریافت کند؛ زیرا اگر واشنگتن در نهایت با ارائه چنین تضمین هایی موافقت کند، امنیت خودِ این کشورها می تواند تضعیف شود. متحدان اروپایی که همچنان برای دفاع از خود به توان نظامی آمریکا وابسته اند، باید نگران هر اقدامی باشند که اعتبار تضمین ماده 5 ناتو و توان آن برای بازدارندگی در برابر تجاوز احتمالی روسیه را خدشه دار کند.

سومین و شاید مهم ترین دلیل برای اینکه واشنگتن باید از ارائه تعهدی به سبک ماده 5 به کی یف خودداری کند، به واقعیت بنیادین چنین تعهدی بازمی گردد: آمادگی برای ورود به جنگ با روسیه بر سر اوکراین. اگرچه هیچ تضمین امنیتی آمریکا به طور مطلق و به صورت خودکار مستلزم اعزام نیروهای نظامی ایالات متحده نیست، اما اگر آمریکا تعهدی مشابه به اوکراین بدهد و بازدارندگی ناکام بماند، واشنگتن با فشار سیاسی قابل توجهی روبه رو خواهد شد تا برای عمل به این تعهد، سربازان آمریکایی را به خط مقدم اعزام کند. در آن نقطه، ایالات متحده عملاً وارد جنگ با روسیه می شود؛ سناریویی که ریسک تشدید تنش هسته ای را نیز در خود خواهد داشت.

حامیان ارائه تعهدات شبیه ماده 5 به اوکراین استدلال می کنند که احتمال تشدید تنش هسته ای دوطرفه است و می تواند خود به عنوان عاملی بازدارنده در برابر تجاوز روسیه عمل کند. اما مسکو نشان داده است که در موضوع اوکراین، آماده تحمل هزینه ها و خطراتی به مراتب بالاتر از واشنگتن است؛ امری که ایالات متحده را در هرگونه رویارویی آینده از جمله در چارچوب بازی خطرناک لبه پرتگاه هسته ای در موقعیتی نابرابر و نامساعد قرار می دهد.

اوکراین بی تردید به تضمین های امنیتی، به عنوان بخشی از هر توافقی که به جنگ پایان دهد، نیاز خواهد داشت. با این حال، دولت ترامپ باید به جای تعهدات گسترده ای که در ظاهر سخاوتمندانه اما در عمل توخالی و بالقوه خطرناک هستند، بر تعهداتی محدود اما باورپذیر تمرکز کند؛ تعهداتی که بیشتر به اقداماتی شباهت دارند که آمریکا و متحدانش در چهار سال گذشته حاضر به انجام آن ها برای اوکراین بوده اند.