وقتی یک قطعه زباله فضایی به قطعه دیگری در فضا برخورد می کند، می تواند به ایجاد زباله های فضایی بیشتری منجر شود و به مشکل بیفزاید. شاید ترس از وقوع یک فاجعه در آینده، کشورها را ترغیب کند تا این مشکل را جدی بگیرند.

به گزارش ایسنا، چین معمولا فضانوردان را به ایستگاه فضایی تیانگونگ (Tiangong) خود اعزام می کند و از آنجا به زمین بازمی گرداند. یک کپسول حامل فضانوردان در شرف جدا شدن از ایستگاه و بازگشت به زمین است، اما هیچ چیز عادی در سفر آن به زمین وجود ندارد.

به نقل از اسپیس، کپسول شنژو 20 (Shenzhou-20) هیچ سرنشینی را حمل نخواهد کرد، زیرا یکی از پنجره های آن مورد اصابت زباله های فضایی قرار گرفته است. فضانوردان در روز پنجم نوامبر هنگام بررسی های پیش از بازگشت، متوجه یک ترک آشکار شدند. اندرو جونز (Andrew Jones) خبرنگار حوزه فضا توضیح داد کارشناسان روی زمین، تصاویر آسیب را بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که یک قطعه زباله کوچکتر از یک میلی متر از لایه های بیرونی شیشه به لایه های داخلی نفوذ کرده است.

شبیه سازی ها و آزمایش ها احتمال کمی را برای از کار افتادن پنجره هنگام ورود مجدد به جو زمین در دمای بالا تأیید کردند. اگرچه این بدترین سناریو بود، اما مقامات آن را غیر قابل قبول می دانستند. یک مأموریت نجات موسوم به شنژو 22 برای بازگرداندن فضانوردان از ایستگاه آغاز شد.

کارشناسان سال هاست که درباره تهدید ناشی از زباله های فضایی هشدار می دهند. افزایش تعداد برنامه های فضایی توسط دولت ها و نهادهای خصوصی اکنون به افزایش تراکم در مدار زمین انجامیده است.

آژانس فضایی اروپا تخمین می زند بیش از 15100 تُن ماده در فضا وجود دارد که از زمین پرتاب شده اند. 1.2 میلیون قطعه زباله بین یک سانتی متر و 10 سانتی متر و 140 میلیون قطعه زباله بین یک میلی متر و یک سانتی متر وجود دارد. در مدار پایین زمین، آنها با سرعت حدود 7.6 کیلومتر بر ثانیه حرکت می کنند و به هر چیزی که با آن برخورد داشته باشند، آسیب می رسانند. به همین دلیل است که یک قطعه با اندازه کمتر از یک میلی متر توانست از شیشه ضخیم کپسول شنژو 20 عبور کند.

با توجه به افزایش تعداد اجسام در مدار، چنین اتفاقاتی احتمالاً رایج تر خواهند شد. این اتفاق از نظر آسیب دیدن تجهیزات، پرهزینه است و به طور فزاینده ای تهدیدی برای زندگی به شمار می رود. هنگامی که یک قطعه زباله به شیء دیگری در فضا برخورد می کند، می تواند زباله های فضایی بیشتری را نیز به وجود بیاورد و به مشکل بیفزاید.

تعدادی از کشورها می توانند آنچه را در فضاست، ردیابی کنند، اما با توجه به این که این موارد ممکن است ماهواره های طبقه بندی شده را شامل شود، کشورها تمایلی به انتشار جزییات ندارند. برنامه فضایی چین تحت نظارت ارتش این کشور انجام می شود؛ مطابق با این دیدگاه که فضا ذاتاً با امنیت ملی مرتبط است. این امر تنها به تنش های ژئوپلیتیکی بین کشورها در استفاده از فضا می افزاید.

معاهده پیمان ماورای جو (Outer Space Treaty) که در سال 1967 تصویب شد، به دنبال ترسیم چگونگی اداره فضا بود.

به نقل از ناسا، معاهده اصول حاکم بر فعالیت های کشورها در اکتشاف و بهره برداری از فضای ماورای جو، ماه و سایر اجرام آسمانی را شامل می شود. کشورهای عضو این معاهده، فعالیت های خود را در زمینه اکتشاف و استفاده از فضای بیرونی شامل ماه و سایر اجرام آسمانی، مطابق با قوانین بین المللی از جمله منشور سازمان ملل متحد به نفع حفظ صلح و امنیت بین المللی و ارتقای همکاری و تفاهم بین المللی انجام خواهند داد.

مشکل اینجاست که این معاهده قدیمی است و افزایش زباله ها یا تکثیر پرتاب های فضایی خصوصی را در نظر نمی گیرد. همچنین، این معاهده به مسئولیت ها درباره استفاده پایدار از فضا نمی پردازد.

در مجموع 117 کشور عضو این معاهده هستند. با وجود این، اگرچه تلاش ها برای تدوین هنجارهای جدید درباره مدیریت فضا از جمله ایجاد کمیته هماهنگی بین سازمانی زباله های فضایی (IADC) ادامه دارد، این سازمان ممکن است بستری را برای همکاری و پژوهش ارائه دهد، اما این کار به گرفتن تصمیمات الزام آور برای اقدام دولت ها کمک نمی کند. فقدان هرگونه توافق جهانی درباره زباله های فضایی و پیامدهای آن، مقابله با مشکل زباله های فضایی را دشوارتر می کند.

معاهده پیمان ماورای جو که در سال 1967 تصویب شد، به دنبال ترسیم چگونگی اداره فضا بود.فناوری هایی برای مقابله با زباله های فضایی در دست توسعه هستند، اما این فناوری ها عموماً به عنوان طرح های مفهومی ماموریت به نظر می رسند و تنها چند آزمایش در هر نقطه از جهان انجام شده است.

بدون پرداختن به ژئوپلیتیک حکمرانی فضا، حذف زباله های فضایی بی معنی است، زیرا تمرکز بر منافع ملی، نگرانی های امنیتی و حضور فزاینده بخش خصوصی به این معناست که آلودگی در مدار زمین سریع تر از چیزی اتفاق می افتد که بتوانیم آن را پاکسازی کنیم.

هرگونه برخوردی باعث می شود قطعات بیشتری نسبت به آنچه می توان جمع آوری کرد، تولید شوند. برخی از نمونه های قابل توجه شامل انهدام ماهواره فنگیون-1سی (Fengyun-1C) چین در سال 2007 به عنوان بخشی از آزمایش سلاح ضد ماهواره ای است. این اتفاق حدود 3500 قطعه زباله دیگر را به مدار اضافه کرد.

به نقل از ساینس دایرکت، متلاشی شدن عمدی ماهواره فنگیون-1سی در اثر برخورد با سرعت بالا با یک جسم بالستیک، شدیدترین ابر مصنوعی از زباله های فضایی را در مدار زمین از زمان آغاز اکتشافات فضایی ایجاد کرد و زباله های فضایی با اندازه های حدود 10 سانتی متر یا بیشتر توسط شبکه نظارت فضایی آمریکا شناسایی شدند.

ماهواره فنگیون-1سی

در سال 2009 یک ماهواره روسی به نام کاسموس 2251 (Kosmos 2251) با یک ماهواره ارتباطی شرکت ایریدیوم (Iridium) برخورد کرد و تقریباً 2400 قطعه زباله فضایی را به جا گذاشت. در سال 2021 روسیه آزمایش موشک ضد ماهواره خود را انجام داد که به نابودی ماهواره کاسموس 1408 و تولید 1787 قطعه زباله دیگر منجر شد. بیشتر این قطعات از طریق جو بازگشتند، اما 400 قطعه در مدار باقی ماندند.

استانداردهای کنونی کاهش زباله های فضایی توسط آژانس فضایی اروپا تأکید می کنند که هر ماهواره باید ظرف 25 سال پس از پایان عملیات از مدار خارج شود.این که آیا چنین سلاح ضد ماهواره ای می تواند برای حذف زباله های فضایی مورد استفاده مجدد قرار بگیرد، بعید است، اما احتمال آن وجود دارد. این امر مستلزم همکاری و تلاش هماهنگ جهانی است تا نه تنها مشخص شود که کشورها و شرکت های خصوصی چه تعداد فضاپیما در فضا دارند، بلکه متعهد شوند که همه فضاپیماهای آینده را در پایان عمر خود از مدار خارج کنند و زباله های آینده را کاهش دهند.

استانداردهای کنونی کاهش زباله های فضایی توسط آژانس فضایی اروپا تأکید می کنند که هر ماهواره باید ظرف 25 سال پس از پایان عملیات از مدار خارج شود. اگرچه این امر درباره ماهواره های مینیاتوری کیوب ست (cubesat) نیز صدق می کند، اما روند بازگرداندن آنها هنوز مشخص نشده است.

در نهایت، این زباله ها برای همه آژانس های پرتاب فضایی و شرکت های خصوصی مشکل ایجاد خواهند کرد، زیرا محدودیت هایی در توانایی های ردیابی و هشدار زمینی وجود دارد. این امر، رسیدگی به مدیریت جهانی فضا را حیاتی می کند. با وجود این، ممکن است لازم باشد چندین ماهواره پرهزینه از رده خارج شوند یا جان انسان ها به خطر بیفتد تا این موضوع جدی گرفته شود.