فرارو- بهرام بیضایی در 5 دی ماه 1404 مصادف با تولد هشتاد و هفت سالگی درگذشت.

به گزارش فرارو، با منتشر شدن خبر درگذشت بیضایی از روز گذشته تا اکنون افراد مختلفی از سیاسیون گرفته تا هنرمندان به این اتفاق واکنش نشان داده اند، اما چرا او در ساحت فرهنگ و هنر ایران مهم است؟

مواجهه با دنیای بیضایی مانند روبرویی با آینه ای قدیمی است که حقیقت را بی رحمانه اما صادقانه نشان می دهد. آنچه بهرام بیضایی را از همه هنرمندان و روشنفکران متمایز می کند، دور ماندنش از هیجانات و تاکید بر خرد گرایی بود. در واقع اسطوره بودن این کارگردان فقط به کارهایش نبود، بلکه نپذیرفتن نگاه های هیجانی بود. او در نمایشنامه ها و فیلم هایش مرگ را نه پایان زندگی بلکه پلی به سوی تاریخ می داند، همانگونه که در فیلم مسافران به تصویر کشیده است. او هر بار که دست به کاری زده، سعی کرده آموزه های خود از نمایش ایران را نشان دهد. مسافران نیز همین طور است و از سنت های نمایشی گذشته پیروی می کند. سنت هایی که بیضایی در این اثر گاهی آنها را نقد می کند و در عین حال تلاش می کند چیزی به آنها اضافه کند.

در جهان فکری این کارگردان تاریخ همواره زنده و گذشته مانند زخمی باز با پاشیدن نمک می سوزد. در واقع بیضایی در آثارش تلاش می کرد نشان دهد فراموشی خطرناک ترین شکل خشونت است. در عین حال در آثارش جهانی را نشان می داد که بحران هویت درگوشه گوشه آن مشخص بود مانند فیلم باشو غریبه کوچک که پسرک مجبور می شود هویت خود را در زندگی با کاراکتر نایی جستجو کند. بیضایی یکی از نویسندگانی بود که دغدغه زبان فارسی فارغ از تفاوت های قومی و مذهبی داشت و در تمام آثارش به ایرانی بودن تاکید می کرد حتی زمانی که در خارج زندگی می کرد، تئاتر می ساخت و به روی صحنه می بُرد.

او در فیلم هایش خودآگاهی، تعلق خاطر به باورها و اسطوره ها را اساسی ترین امر هنر سینما می دانست. معتقد بود که مساله هویت در ایران فقط در ساحت فرهنگ معنایی آشکار به خود می گیرد. در عین حال تنها راه نجات جهان از ناامیدی را در فرهنگ جستجو می کرد.

اساسا در فیلم های بیضایی این زنان بودند که داستان را به جلو می بردند و مردان در حاشیه قرار داشتند. زن فقط یک تیپ یا شخصیت نیست، تصمیم می گیرد و مسیر را عوض می کند. این زنان در برابر اشتباهات می ایستند مانند نایی که در باشو غریبه کوچک تبدیل به اسطوره و قهرمان قصه می شود.

در نهایت بیضایی نه به خاطر آثارش بلکه به خاطر تغییری که در هنر و شیوه اندیشیدن ایجاد کرد از هویت گرفته تا زبان ماندگار شده است. او را باید نمونه ای کم نظیر در میان هنرمندان دانست که با رفتنش در هشتاد و هفتمین سالروز تولدش مرگی دراماتیک از خود به یادگار گذاشت.