جعفر یوسفی در خراسان نوشت: برای فهم آنچه امروز در جامعه جریان دارد، پیش از هر چیز باید به صدای پنهان و زیرپوستی افکار عمومی گوش سپرد.

صدایی که الزاماً در نظرسنجی ها و بیانیه های رسمی دیده نمی شود، اما خود را در رفتار اقتصادی مردم، در گفت وگوهای روزمره و در واکنش های اجتماعی به اخبار سیاسی و اقتصادی نشان می دهد و به شکل گیری احساسی نگران کننده می انجامد که از فقدان ایده ای منسجم و قابل اتکا برای اداره کشور در سطح دولت حکایت می کند، بی آنکه این الزاماً به معنای درستی این برداشت باشد.

چرا که ممکن است دولت در سطح تصمیم سازی و سیاست گذاری دارای ایده باشد، اما بازنمایی آنچه مردم در زندگی روزمره خود تجربه می کنند و آنچه به طور مستمر در فضای رسانه ای تکرار می شود، تصویری متفاوت می سازد.

تصویری از دولتی که در مهار بحران ها ناتوان جلوه می کند و این برداشت زمانی تشدید می شود که بازار، بلافاصله و حتی برای بار دوم پس از سخنرانی رییس جمهور، با افزایش قیمت دلار و طلا واکنش نشان می دهد و به این احساس عمومی ضریب می دهد. این احساس، لزوماً به معنای فقدان تصمیم یا کنش اجرایی نیست، بلکه بیش از هر چیز از غیبت یک ایده روشن برای مواجهه با وضعیت ناشی می شود.

این نوسانات قیمت ارز و حتی مایحتاج اصلی زندگی مردم، بازتاب یک اضطراب سیاسی- اجتماعی است. بازار، پیش از آنکه به عددها واکنش نشان دهد، به برداشت از آینده واکنش نشان می دهد؛ آینده ای که شاید برایشان چندان شفاف نباشد. وقتی جامعه احساس می کند کشور در حال عبور از یک وضعیت پرتنش است، اما دولت فاقد ایده ای منسجم برای عبور از این مرحله است، طبیعی است که پول به پناهگاه های امن هجوم ببرد. این رفتار، نه از سر سوداگری، بلکه از سر بی اعتمادی به امکان پیش بینی آینده شکل می گیرد.

مسئله اما عمیق تر از اقتصاد است. آنچه امروز در حال رخ دادن است، نوعی ترور روانی مستمر است که مردم، آگاهانه یا ناآگاهانه، در معرض آن قرار دارند. رسانه ها چه داخلی و چه خارجی با بازنمایی مداوم بحران، نااطمینانی و بن بست، فضایی ساخته اند که در آن حال بد به وضعیت عادی بدل شده است. در چنین فضایی، اگر دولت نتواند روایت بدیل بسازد و احساس کنترل، امید و معنا را به جامعه بازگرداند، عملاً میدان را واگذار کرده است.

در سخت ترین شرایطی که می توان آن را به مثابه یک وضعیت جنگی تمام عیار ولو غیرکلاسیک درنظر گرفت، کشور بیش از هر چیز به پدافند چندلایه نیاز دارد. اما آنچه امروز دیده می شود، صحنه اقتصادی بدون پدافند است. سیاست خارجی ای که بیش از آنکه فعال و کنشگر باشد، در وضعیت انتظار و تعلیق به سر می برد و بودجه ای که با شعار انقباضی معرفی می شود، اما اساساً منطق جنگی ندارد.

خطای راهبردی دیگر، تقلیل مفهوم جنگ به موشک و پهپاد است. در حالی که میدان اصلی درگیری، مدت هاست از حوزه سخت عبور کرده و به میدان اقتصاد، رسانه، افکار عمومی و معنا منتقل شده است. نادیده گرفتن این میدان ها، به معنای جنگیدن با یک چشم بسته است. کشوری که قدرت نرم خود از رسانه تا سرمایه اجتماعی را دست کم بگیرد، عملاً بخشی از توان دفاعی اش را از کار انداخته است.

نگاه کارمندی و کم فایده به رسانه، یکی از نشانه های همین خطاست. رسانه، در شرایط عادی ابزار اطلاع رسانی است، اما در شرایط بحران، ابزار تنظیم روان جامعه است. اگر دولت نتواند از رسانه برای توضیح مسیر، تبیین تصمیم ها و اقناع افکار عمومی استفاده کند، رسانه های دیگر این کار را به نفع روایت های رقیب انجام خواهند داد. سکوت، تأخیر یا پیام های متناقض، در چنین شرایطی هزینه ای به مراتب سنگین تر از یک تصمیم اشتباه دارد.

در این میان، خطر اصلی، رسیدن به نقاط غیرقابل بازگشت است. جایی که کاهش اعتماد عمومی، دیگر با اصلاحات مقطعی ترمیم نمی شود. اعتماد، سرمایه ای است که به آهستگی ساخته می شود، اما با سرعتی بالا فرومی ریزد. جامعه ای که احساس کند دولت حتی درک دقیقی از رنج ها و اضطراب هایش ندارد، به تدریج وارد فاز بی تفاوتی یا خشم خاموش می شود، هر دو حالت، برای حکمرانی سمّی است.

آنچه امروز بیش از هر زمان دیگری ضروری است، تجدیدنظر جدی در شیوه مواجهه با واقعیت ها و شنیدن صدای دلسوزان است. نه از سر مصلحت سنجی سیاسی، بلکه از سر ضرورت بقا و کارآمدی.

کشور به ایده نیاز دارد. ایده ای که همزمان سیاست، اقتصاد و جامعه را در یک قاب منسجم ببیند و بتواند به مردم بگوید: می دانیم کجا هستیم، می دانیم با چه چالش هایی روبه رو هستیم و می دانیم قرار است چگونه از این مرحله عبور کنیم. بدون این ایده، هر تصمیمی حتی اگر درست باشد در هیاهوی بی اعتمادی گم می شود.