محققان کشور در یک مطالعه تحقیقاتی جالب به بررسی روشی پرداخته اند که هدف آن بهبود شرایط زندگی سالمندان مبتلا به آلزایمر از راه مراقبت آرام، پیوسته و انسانی است، بدون آن که تنها به اقدامات فهرست وار و خشک تکیه شود.

به گزارش ایسنا، با افزایش امید به زندگی در ایران و جهان، شمار سالمندانی که با بیماری های مزمن و ناتوان کننده روبه رو هستند رو به رشد است. آلزایمر یکی از مهم ترین این بیماری ها است که به دلیل صعب العلاج بودن، خانواده ها، نظام سلامت و پرستاران را درگیر چالش های جدی می کند. سالمندان مبتلا اغلب با مشکلات شناختی، رفتاری، حرکتی و روانی روبه رو هستند و همین موضوع کیفیت زندگی آن ها را به شدت کاهش می دهد. با افزایش سن، بار بیماری دو برابر می شود و ناتوانی ها بیشتر نمایان می گردد و این وضعیت هزینه های درمان و مراقبت را بالا می برد. این شرایط در سراسر جهان و البته ایران، سیاستگذاران حوزه سلامت را با سوال های مهمی درباره چگونگی بهبود کیفیت زندگی سالمندان روبه رو کرده است. در چنین بستری است که توجه به روش های مراقبتی جدید ضرورت پیدا می کند، زیرا مراقبت در خانه سالمندان زمانی مؤثر است که آرام، انسانی و هماهنگ با نیازهای جسمی و عاطفی بیمار انجام شود.

در کنار چالش های عمومی سالمندی، مسئله اصلی در آلزایمر این است که فرد توانایی بیان نیازهای خود را از دست می دهد و وابستگی او به مراقبان افزایش می یابد. مراقبان نیز اغلب با فشار روحی و جسمی زیادی مواجه می شوند و این شرایط می تواند کیفیت مراقبت را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از این بیماران در مراکز نگهداری سالمندان بستری هستند، اما همه این مراکز امکانات یا نیروی آموزش دیده کافی برای مراقبت تخصصی ندارند. از این رو روش هایی که از لمس انسانی، آرامش محیط، فعالیت های ساده و لذت بخش و ارتباط صمیمانه استفاده می کنند اهمیت پیدا می کنند. مراقبت ناماسته یکی از این روش ها است که بر ایجاد محیطی آرام، تجربیات حسی و توجه دقیق به نیازهای عاطفی و جسمی سالمند تمرکز دارد. هدف آن این است که بیمار نه تنها مراقبت شود بلکه احساس امنیت، حضور و ارتباط را تجربه کند، احساسی که در بسیاری از موارد در روندهای معمول مراقبتی نادیده گرفته می شود.

رفعت رضاپور نصرآباد، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران، همراه با پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی آباده، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، گروه پرستاری سلامت جامعه، شیرخوارگاه ولی عصر شیراز و دانشگاه علوم پزشکی فسا، تحقیقی را در این خصوص انجام داده اند. آن ها در این مطالعه به آثار استفاده از مراقبت ناماسته بر سالمندان مبتلا به آلزایمر پرداختند و نشان دادند که این نوع مراقبت می تواند کیفیت زندگی این گروه را افزایش دهد.

در این مطالعه نیمه تجربی، 25 سالمند مبتلا به آلزایمر که در یک مرکز مراقبت پرستاری نگهداری می شدند، شرکت داشتند. کیفیت زندگی آن ها پیش از مداخله با پرسشنامه مخصوص مرحله آخر دمانس سنجیده شد. سپس همه سالمندان به مدت چهار ماه و هر روز هفته، مراقبت ناماسته را از سوی مراقبان آموزش دیده دریافت کردند. پس از پایان این دوره، کیفیت زندگی دوباره با همان پرسشنامه ارزیابی شد. پرسشنامه شامل 11 موضوع مختلف مرتبط با وضعیت روانی، جسمی و اجتماعی بیمار بود و تغییرات آن نشان می داد این روش تا چه اندازه توانسته است شرایط سالمندان را تغییر دهد.

نتایج این مطالعه که در فصلنامه علوم پزشکی صدرا وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز منتشر شده اند، نشان دادند که میانگین نمره کیفیت زندگی قبل از مداخله 45 بود و پس از اجرای مراقبت ناماسته به حدود 72 رسید. این تغییر چشمگیر نشان می دهد که یک روش ساده مبتنی بر آرامش و ارتباط انسانی می تواند تأثیر قابل توجهی بر وضعیت بیماران داشته باشد. تقریباً همه شاخص های مربوط به کیفیت زندگی در این سالمندان پس از دوره مراقبت بهتر شد و این نشان می دهد که نیاز به چنین روش هایی در مراکز نگهداری سالمندان بسیار جدی است.

پژوهشگران تاکید کردند که مراقبت ناماسته می تواند ابعاد مختلف زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار دهد، از کاهش استرس و درد گرفته تا افزایش تعامل اجتماعی و بهبود ارتباط با مراقبان. این تغییرات نه تنها در رفتار بیمار نمود پیدا می کند بلکه کار مراقبان را نیز آسان تر می سازد، زیرا ارتباط مؤثر باعث کاهش بی قراری و اختلالات رفتاری می شود.

طبق اطلاعات تکمیلی مطالعه، برنامه مراقبت ناماسته پیش از این در کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، استرالیا و یونان با موفقیت اجرا شده و در بسیاری از مطالعات تأثیر مثبت آن تأیید شده است. این روش با ایجاد محیط آرام، استفاده از تحریک حسی و ایجاد لحظه های آرام و معنادار برای بیمار، به او کمک می کند ارتباط بهتری با محیط برقرار کند و احساس امنیت بیشتری داشته باشد.

در نهایت، بایستی به این موضوع اشاره کرد که طبق پیش بینی ها، شمار مبتلایان به آلزایمر در ایران و جهان رو به افزایش است و در ایران هم اکنون بیش از ششصد هزار نفر با این بیماری زندگی می کنند. بنابراین توسعه روش هایی مانند مراقبت ناماسته می تواند نقشی مهم در آینده نظام سلامت ایفا کند.