روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله خود آورده است: این مطلب از رییس جمهور پزشکیان بسیار شنیده شده است که بودجه دستگاه های بی خاصیت باید قطع شود.

سخن بسیار درستی است ولی افسوس که پشتوانه عملی ندارد. نگاهی به بودجه سال 1405 کل کشور نشان می دهد نه تنها بودجه دستگاه های بی خاصیت حذف نشده بلکه افزایش هم یافته است.

در بررسی این موضوع که بسیار مهم است و با زندگی روزمره مردم سروکار دارد، باید به دو نکته توجه شود.

اول اینکه چرا رییس جمهور پزشکیان نتوانست بودجه دستگاه های بی خاصیت را حذف کند؟ و دوم اینکه آیا حذف بودجه این دستگاه ها به نفع خود آن هاست یا به آن ها ضربه وارد می کند؟ ضمناً در بررسی سؤال دوم می توان به پاسخ این سؤال هم رسید که حذف بودجه این دستگاه ها آیا به نفع جامعه است یا ضررهایی به همراه خواهد داشت؟

درباره اینکه چرا رییس جمهور پزشکیان نتوانست بودجه دستگاه های بی خاصیت را حذف کند، واقعی ترین جواب اینست که فشارهای زیادی برای جلوگیری از حذف به دولت وارد می شود که مقابله با آن ها از توان آقای پزشکیان خارج است. حتی اگر او به این فشارها اعتنا نکند و ردیف های مربوط به این دستگاه ها را حذف کند، مجلس که اختیاراتی برای ایجاد تغییر و کم و زیاد و حذف و اضافه کردن بودجه دارد، بودجه این دستگاه ها را برمی گرداند و حتی اضافه تر هم می کند. باقی می ماند این سؤال که حالا که رییس جمهور قدرت حذف بودجه دستگاه های بی خاصیت را ندارد چرا آن را افزایش داده است؟ جواب این سؤال هم به همان فشارها مربوط می شود.

اما درباره اینکه آیا حذف بودجه دستگاه های بی خاصیت به نفع خود آن هاست یا به آن ها ضرر می زند؟ هرچند نگاه های مختلفی وجود دارد ولی با توجه به واقعیت های موجود و تجربه ای که در چند دهه گذشته به دست آمده، تردیدی باقی نمی ماند که بودجه دولتی بهیچوجه به نفع دستگاه های مورد نظر نیست. واقعیت ها به بی تأثیر و بی خاصیت بودن فعالیت های این دستگاه ها مربوط می شوند.

اطلاعات موجود نشان می دهند اهداف مورد نظر تحقق پیدا نکرده اند و بودجه هایی که به این دستگاه ها داده شده صرف متورم شدن بخش های اداری و حقوق بگیران پشت میزنشین و منشی و میز و صندلی و هزینه های اضافی شده اند. هدف این بود که با صرف این بودجه ها بنیه دینی و فرهنگی جامعه تقویت شود ولی نه تنها چنین اتفاقی نیفتاد بلکه این بنیه در مقایسه با سال های دهه اول بعد از پیروزی انقلاب که این دستگاه ها بودجه دولتی دریافت نمی کردند، ضعیف تر شده است. علاوه بر این، در مواردی نیز بعضی از این دستگاه ها با وارد شدن به منازعات جناحی مشکلاتی نیز برای دولت و نظام به وجود آوردند.

تجربه چند دهه گذشته نیز به روشنی نشان داد وابسته شدن دستگاه های دینی و فرهنگی به بودجه دولت، ضربه بزرگی به استقلال آن ها وارد می کند. استقلال این دستگاه ها با فلسفه وجودی آن ها عجین است بطوری که اگر به دولت و حاکمیت وابسته باشند، از وظایف ذاتی خود فاصله می گیرند و کاملاً بی خاصیت می شوند.

اینکه امام خمینی از یکطرف بر ضرورت حفاظت استقلال حوزه های علمیه تأکید می کردند و از طرف دیگر اجازه ندادند بودجه ای غیر از کمک های مردمی به آن ها داده شود، دقیقاً به همین دلیل بود. دستگاه های فرهنگی غیرحوزوی و مواردی از قبیل مقبره خود امام و موسساتی که برای نشر افکار و آمار بزرگان تأسیس می شوند نیز باید با کمک های مردمی اداره شوند و از دریافت بودجه های دولتی خودداری کنند.

پول هنگفتی که به این دستگاه ها اختصاص می یابد اگر به آن ها داده نشود می تواند بخش قابل ملاحظه ای از مشکلات جامعه را حل کند و کمک خوبی به رفع گرفتاری های دولت به ویژه در دوران سخت کنونی نماید. مهم تر اینکه اگر این دستگاه ها مستقل باشند، مردم بودجه آن ها را تأمین می کنند همانطور که در طول قرون گذشته کردند.

اعتقاد به خودداری از تخصیص بودجه برای دستگاه های دینی و فرهنگی را نباید به معنای مخالفت با این دستگاه ها دانست. بسیاری از کسانی که طرفدار حذف این بودجه ها هستند خیرخواه دین و فرهنگند. استقلال این دستگاه ها در درازمدت به نفع آن هاست کمااینکه به نفع کشور و نظام و دولت نیز هست، زیرا حکمرانان به جای فرمان دادن به آن ها زیر نظارتشان قرار خواهند گرفت و در مسیر صلاح و سداد حرکت خواهند کرد.