علی پیرحسینلو در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: یکی از روشن ترین نشانه های عقبگرد در دوره ششم شورای شهر تهران، حذف آگاهانه نهادهای مشارکت محلی انتخابی و بی عملی عامدانه در قبال شورایاری ها بود. نهادی که با وجود ضعف ها و چالش های حقوقی که داشت، بیش از دو دهه به عنوان تنها تجربه نیم بندِ مشارکت محله ای انتخابی در تهران عمل کرده بود. این بی عملی، بیش از هر چیز، نشانه بی اعتمادی عمیق متصدیان این دوره به مشارکت سازمان یافته شهروندان است.

با این حال، از سال 1400 به بعد که ازقضا شورا، شهرداری و اغلب نهادهای تصمیم گیر هم راستا بودند، نه تنها هیچ تلاشی برای حل مشکل قانونی شورایاری ها صورت نگرفت، بلکه عملا این نهاد به حاشیه رانده شد. در عوض، تلاش شد نهادهای انتصابی، از بالا به پایین و کنترل شده ایجاد شود؛ در قالب هایی همچون هیئت امنای محله، قرارگاه های محله محور، مجمع نخبگان محلات، شبکه معتمدین، شوراهای مشورتی و اخیرا یک طرح نمایشی و البته پرهیاهو به نام من شهردارم .

این طرح برخلاف آنچه تبلیغ شده است، نه یک برنامه مشارکتی نوآورانه، بلکه جایگزین نمایشیِ فقدان نهادهای واقعی مشارکت است. طرحی که فرم مشارکت را حفظ می کند، اما محتوا، قدرت و معنا را از آن تهی می سازد. شهروند در این طرح نه مسئله را تعریف می کند، نه درباره اولویت ها چانه زنی می کند و نه امکان نظارت دارد؛ او صرفا میان گزینه هایی رأی می دهد که از پیش، در جایی بیرون از محله و خارج از اراده جمعی شهروندان طراحی شده اند. هفته گذشته، اجرای دور چهارم من شهردارم با تبلیغاتی گسترده و پرهزینه آغاز شد. آقای زاکانی مدعی شده است که در دوره های قبلی، حدود دو میلیون نفر در این طرح مشارکت کرده اند. این ادعا اما با واکنش اعضای شورای شهر مواجه شده که شهرداری را به آمارسازی متهم کرده اند. پاسخ رسمی شهرداری، استناد به وجود شماره موبایل شرکت کنندگان بود؛ پاسخی که از یک واقعیت نگران کننده تر پرده برمی دارد.

بنا بر روایت های مکرر شهروندان، ثبت و گردآوری این شماره ها نه حاصل مشارکت داوطلبانه، بلکه نتیجه اخذ اطلاعات شخصی است. در موارد متعددی، شماره تلفن افراد به بهانه هایی مانند بلیت رایگان، خدمات سلامت مانند تست قند خون، یا سایر مشوق ها دریافت شده و سپس بدون رضایت آگاهانه، در سامانه من شهردارم ثبت شده است. در واقع به جای آنکه با یک مشارکت واقعی روبه رو باشیم، شاهد نوعی سازمان دهی پرهزینه برای استخراج و ثبت شماره های تلفن همراه مردم برای تکمیل و ارائه آمار نجومی هستیم؛ حال آنکه خروجی کار کاملا پوچ و غیرمردمی است. ابعاد مسئله زمانی نگران کننده تر می شود که پای کودکان و مدارس به میان می آید. گزارش های متعدد رسانه های شهری نشان می دهد که شهرداری از طریق مدارس با وعده مسابقه و جایزه، دانش آموزان را وارد این فرایند کرده و از آنان خواسته اند تا والدین خود را وادار کنند که در طرح من شهردارم ثبت نام کنند.

کاری که هیچ ربط و نسبتی با آموزش شهروندی و مشارکت اجتماعی ندارد، بلکه سوءاستفاده ای آشکار از موقعیت نهادی مدرسه و خدشه به اعتبار آن نزد کودک و خانواده است؛ صرفا با هدف اینکه شهرداری بتواند آمار مورد نظر خود را تولید کند. هم زمان، به گفته اعضای شورا و فعالان حوزه مدیریت شهری، کارکنان نواحی شهرداری نیز ناچار شده اند در معابر عمومی، با روش هایی خاص، مردم را به ثبت نام در این طرح ترغیب کنند. به گونه ای که این رفتار، نه تنها برای شهروندان، بلکه برای کارکنان شهرداری نیز تحقیرکننده و فرساینده شده است و آنها خود را به عنوان ابزار اجرای یک نمایش مشارکتی تقلیل یافته می بینند. از منظری جامعه شناسانه، پروژه من شهردارم نمونه کلاسیک یک مشارکت نمایشی و غیرواقعی است: مشارکتی از بالا، جهت دهی شده و بی خطر برای مدیران. مشارکتی که به جای توانمندسازی شهروند، او را به عدد، داده و نمودار تقلیل می دهد.

اما مسئله صرفا ناکارآمدی یک طرح نیست، بلکه اشکال اصلی در جایگزینی آگاهانه نهادهای دموکراتیک با نمایش های پرهزینه است. وقتی مشارکت واقعی حذف می شود، ناگزیر باید ادای آن را درآورد و من شهردارم دقیقا تصویری از همین ادا و اطوار است: پرزرق وبرق، هزینه بر و نهایتا تهی از معنا. مشارکتی که نه قدرت می سازد، نه اعتماد و نه شهروند، بلکه فقط آمار تولید می کند.