ابراهیم ایوبی در هم میهن نوشت: حالا دیگر 22 سال از زلزله مهیب بم می گذرد. حوالی ساعت پنج بامداد 5 دی 1382، تنها 12 ثانیه زمین لرزید و ده ها هزار کشته برجای گذاشت. گفته شده در این واقعه 95 درصد از سازه های شهر بم به کلی تخریب شده، ارگ باستانی بم به کلی از بین رفته و خسارات اقتصادی نیز بیش از دو میلیارد دلار برآورد گردیده است.

متأسفانه این بلای طبیعی در گذشته های نه چندان دور به شکل گسترده دامن گیر سرزمین ما شده بود که زلزله 10 شهریور 1341 بویین زهرا و 31 خرداد 1369 رودبار را می توان اشاره کرد. ناگفته نماند که بعد از زمین لرزه بم، موجی از همدلی و همبستگی ملی شکل گرفت؛ از حرکت کاروان های خودجوش از سراسر کشور برای رساندن امداد و مایحتاج ضروری تا جمع آوری کمک مالی توسط ورزشکاران مقابل ورزشگاه شیرودی و البته برگزاری کنسرت هم نوا با بم استاد محمدرضا شجریان با یاد ایرج بسطامی که عوایدش به بازماندگان اختصاص یافت.

کیانوش عیاری در فیلم سینمایی بیدارشو آرزو بخشی از این تراژدی انسانی را به تصویر کشیده است. در آن زمان حتی تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان که سطح نازلی از کنش سیاسی را تجربه می کردند، در برنامه ای مشترک به جمع آوری کمک های ایرانیان مقیم خارج از کشور پرداختند.

برای پیشگیری از چنین فجایعی چه باید کرد؟ حادثه بی خبر می آید و تنها با بازدید کوتاهی از بازار تهران می توان دریافت که در صورت وقوع خطر، چقدر بافت های تاریخی تهران آسیب پذیر بوده و در مواقع ضروری کمک رسانی به قلب پایتخت تا چه حد دشوار خواهد بود.

حق توسعه در سپهر بین المللی مفهومی شناخته شده است. این اصطلاح نخستین بار در سال 1981 در قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شد و سپس در چهارم دسامبر 1986 به عنوان اعلامیه حق توسعه به تصویب اکثریت اعضای مجمع عمومی رسید.

در این اعلامیه، حق توسعه این گونه تعریف شده: حق توسعه یکی از حقوق جدایی ناپذیر بشری است که از رهگذار آن هر موجودیت انسانی و تمامی مردمان استحقاق آن را دارند که در توسعه ای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی که در آن تمامی حقوق بشر و آزادی های بنیادین تحقق می یابد، مشارکت جسته، سهیم گشته و بهره مند گردند .

همچنین در ماده 2 اعلامیه حق توسعه می خوانیم: دولت ها حق و وظیفه دارند سیاست های توسعه ملی مناسبی را با هدف بهبود مستمر رفاه کل جمعیت و همه افراد بر اساس مشارکت فعال، آزادانه و معنادار آن ها در توسعه و در توزیع عادلانه منافع حاصل از آن تدوین کنند .

در حوزه داخلی، از کوشش های قانون گذار دوران گذشته برای توسعه در ایران می توان به تصویب قانون تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در 26 تیرماه 1346 اشاره کرد که دو سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و سازمان توسعه معادن و صنایع معدنی ایران را شکل داد، با این رویکرد که اقتدار دولت در خدمت منافع اقتصادی شهروندان باشد و دولت در کنار (نه مقابل) بخش خصوصی فعالیت نماید.

در اسناد بالادستی، مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع توسعه اشاراتی گردیده است. در بند 12 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه، مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه .

در زمینه راهبردهای کلان، نخستین متن با نام سیاست های کلی نظام اسلامی در دوران بازسازی کشور در 11 مهر 1368 ابلاغ شد که به تعیین راهبردهای آبادانی کشور پس از جنگ می پردازد. همچنین در بند نخست سیاست های کلی شهرسازی (ابلاغ شده در 26 بهمن 1389) به مکان یابی توسعه شهرها با رعایت ایمنی در مقابل سوانح طبیعی اشاره دارد.

اولین فراز سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 هجری خورشیدی بیان می کند: ایران کشوری است توسعه یافته… . از نام برنامه های پنج ساله توسعه روشن است که هدف چیست. قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران (1403) در 24 فصل و 120 ماده سیاست گذاری توسعه را در همه زمینه ها (همان گونه که از عنوانش پیداست غیر از توسعه سیاسی) مدنظر دارد.

برگردیم به زلزله، در تبصره های 10 و 11 قانون بودجه 1404 کل کشور به ترتیب به مسکن و حمل و نقل و حوادث و بحران پرداخته شده است. اما فراتر از این هدف گذاری ها، وضعیت خاص سیاسی و اقتصادی که در تحریم و بحران تورم نمود یافته، اکنون به روزمرگی انجامیده و مانع آبادانی کشور و در نتیجه پیشگیری از فجایعی چون زلزله خواهد بود.