فرارو- تاثیر معدل پایه های 11 و 12 در کنکور، قطعی است؛ این گزاره از زبان دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اگرچه برای کلانشهرنشین ها خبر مثبتی است اما دو جریان را تحت تاثیر قرار می دهد؛ ابتدا دانش آموزانی که در مناطق نابرخوردار تحصیل می کنند و بعد مافیای کنکور را.

به گزارش فرارو، هیچ معلم کنکور کاربلدی به خود زحمت نمی دهد به شهرستان ما سر بزند ، عملا از میدان رقابت کنکور حذفمان کرده اند و تکلیف دانش آموزانی که امکان تحصیل در مدارس غیرانتفاعی و تیزهوشان را ندارند چیست؟ ؛ این ها بخشی از دغدغه هایی است که مخاطبان فرارو مطرح کرده اند؛ دغدغه هایی که هم زمان با اعلام قطعیت تاثیر معدل پایه یازدهم در کنکور، به نگرانی های جدی تری برای داوطلبان کنکور سال آینده دامن زده. این نگرانی ها زمانی عینی تر می شود که بدانیم بخش قابل توجهی از رتبه های برتر کنکور 1404 به دهک های بالای جامعه تعلق دارد؛ بر اساس آمارها، 61.9 درصد رتبه های زیر سه هزار در کنکور علوم ریاضی امسال در دهک های 9 و 10 درآمدی قرار گرفته و حدود یک چهارم نفرات برتر کنکور 1404 نیز ساکن تهران بوده اند.

این در حالی است که اقتصاد کنونی ایران در مسیر روشنی قرار ندارد و چنین شرایطی می تواند به راحتی بر روحیه دانش آموزان نابرخوردار اثر منفی بگذارد؛ آن هم در وضعیتی که این دانش آموزان اساسا در شرایطی برابر و عادلانه برای آمادگی کنکور قرار ندارند. با این وجود، در خصوص شرط معدل نکاتی وجود دارد که می تواند بخشی از این نگرانی ها را کاهش دهد. در شرایطی که تمرکز قدرت در کنکور، مافیای آموزشی را فربه تر می کند، توزیع این قدرت ممکن است مسیر روشن تری پیش روی دانش آموزان نابرخوردار بگشاید؛ اما این که این تغییر دقیقا چگونه رخ می دهد و چه تاریکی هایی همچنان از نگاه تصمیم گیران پنهان مانده که به اعتراض دانش آموزان انجامیده، پرسشی است که پاسخ به آن همچنان محل تامل است.

محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و دبیر بازنشسته و دریافت کننده جایزه، درگفت وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخته و می گوید: مافیای کنکور خوب می داند چه باید بکند. مافیاهای آموزشی مانند گربه مرتاض علی هستند؛ هر جا رهایشان کنید، چهارچنگولی دوباره بازمی گردند. مافیای کنکور توانایی آن را دارد که خود را با قوانین جدید به روز کند.

محمدرضا نیک نژاد به فرارو می گوید: وقتی تغییراتی رخ می دهد، بخش بزرگی از مخاطبان یا باید با آن تغییرات همراه شوند یا نیاز به توجیه دارند. تغییراتی که در کنکور ایجاد می شود، اغلب مردم از آن بی خبر هستند. برخی جریان ها معتقدند کنکور ناعادلانه است و نمی تواند مهارت های دانش آموزان را در 4 ساعت بسنجد، در حالی که این مهارت ها در طول 12 سال آموزش کسب شده اند. به همین دلیل، توجیه شرط معدل این است که دانش آموزان در طول این مدت مورد ارزیابی قرار گیرند و توان تحصیلی آن ها در 12 سال مشخص شود. با این حال، مردم از جزییات این موضوع آگاهی ندارند و بحث عدالت آموزشی در این نقطه به وضوح مطرح می شود.

او می افزاید: کنکور عادلانه نیست، زیرا در دو دهه اخیر افرادی که توان مالی بالایی دارند، هزینه های کنکور را می پردازند و همین افراد با سرمایه گذاری خود بهترین نتیجه را کسب می کنند و کنکور نیز این نتایج را تایید می کند. از دیدگاه آموزشی این استدلال درست است؛ زیرا دانش آموز باید در طول دوره آموزشی ارزیابی شود، نه صرفا در 4 تا 5 ساعت آزمون کنکور یا در یک سال پایانی که تلاش می کند در چند ساعت نتیجه ای به دست آورد و بگوییم این همان نتیجه آموزش است.

این کارشناس آموزش می گوید: آنچه تاثیر معدل دارد، به عدالت نزدیک تر است، زیرا 4 سال یا 2 سال از تحصیل دانش آموز را در نظر می گیرد. در مورد حال حاضر که معدل سال یازدهم تاثیرگذار است، پارسال بحث های زیادی بر سر شرط معدل سال های دهم و یازدهم مطرح بود.

او می افزاید: اعتراضات گسترده باعث شد معدل سال دهم حذف شود و اکنون تنها سال یازدهم ملاک قرار گرفته است. با این حال، انتخاب سال یازدهم همان ایرادهای اساسی را دارد که در استدلال اولیه وجود داشت؛ یعنی شما فقط دو سال را مدنظر قرار می دهید، در حالی که عوامل بیرونی و خارج از فضای آموزشی نیز بر آن تاثیر دارند. خانواده ها ممکن است برای این دو سال تمرکز بیشتری کنند، کلاس خصوصی بگیرند و معلم اختصاصی داشته باشند تا معدل بالاتر و نتیجه کنکور بهتر کسب کنند، اما هیچ یک از این اقدامات نمی تواند ساختار ناعادلانه کنکور و مشکلات بنیادین آن را برطرف کند.

نیک نژاد می گوید: مافیای کنکور خوب می داند چه باید بکند. مافیاهای آموزشی مانند گربه مرتاض علی هستند؛ هر جا رهایشان کنید، چهارچنگولی دوباره بازمی گردند. مافیای کنکور توانایی آن را دارد که خود را با قوانین جدید به روز کند. آن ها سال ها بر روز کنکور مانور داده اند و منافع هنگفتی به دست آورده اند و حالا نیز راه نفوذ به ماجرای شرط معدل را پیدا کرده اند تا از این مسیر هم سود ببرند.

او می افزاید: بنیان آموزش ما بر پایه ساختاری ناعادلانه استوار شده و تا زمانی که اصلاح نشود، هر تصمیمی برای کنکور گرفته شود تفاوت چندانی ایجاد نخواهد کرد. همان سیستم ناعادلانه و طبقاتی همچنان ایراد دارد، مگر آنکه آموزش و پرورش اولویت را به آموزش رایگان، بهبود امکانات مدارس دولتی و ارتقای کیفیت آموزش معلمان بدهد، به گونه ای که خانواده ها در انتخاب بین مدارس دولتی و غیردولتی مردد شوند. برای نمونه، در مدارسی مانند ژاپن، 9 سال اول آموزش کاملا دولتی و رایگان است و در 4 سال بعد، بسیاری از خانواده ها تفاوت چندانی بین مدارس پولی و دولتی نمی بینند.

این دبیر نمونه می گوید: بسیاری از کشورهای اسکاندیناوی و اروپای شمالی نیازی به مدارس پولی ندارند، زیرا مدارس دولتی گاهی بهتر عمل می کنند و کودکان در فضایی عادی و طبیعی رشد می کنند. بنابراین تا زمانی که بنیان های آموزشی در ایران اصلاح نشوند، وضعیت به همین شکل باقی خواهد ماند. در سطح جهانی، دستاوردهای آموزشی به سمتی پیش می رود که آزمون های استاندارد حذف می شوند؛ به طوری که امتحانات نهایی، کنکور و بسیاری دیگر از آزمون ها به تدریج کنار گذاشته می شوند.

او می افزاید: در دبستان، هم اکنون ارزیابی دانش آموزان به صورت توصیفی انجام می شود و معلم به دانسته ها و پیشرفت آن ها توجه می کند. در سطح جهانی نیز، در کشورهایی که پیشرو هستند، امتحانات نهایی، آزمون های پایانی و میان ترم کنار گذاشته شده و ارزیابی های کیفی جایگزین آن ها شده است.

نیک نژاد می گوید: این که شرط معدل یازدهم اعمال شود یا نه، کمکی به درک واقعی میزان تسلط دانش آموز نمی کند. کنکور تبدیل به آزمونی شده که گریبان آموزش ما را گرفته و به نوعی سرطان آموزش شده است. این وضعیت باعث شده اهداف والای آموزش و پرورش نادیده گرفته شوند؛ وقتی معلم در کلاس درباره پرورش دانش آموزان صحبت می کند، دانش آموزان به شکل طبیعی با آن مواجه می شوند اما معلم مجبور است روی تست و مهارت های کنکوری تمرکز کند.

او می افزاید: بنابراین آموزش و پرورش از اهداف اصلی خود فاصله گرفته است. آمارهای اخیر از رتبه های برتر کنکور نیز نشان می دهد که دانش آموزان مناطق نابرخوردار و محروم کمتر شانس حضور در دانشگاه های برند را دارند، زیرا بیشتر رشته ها و دانشگاه های ممتاز در اختیار سه دهک بالای جامعه قرار دارد.

این کارشناس آموزش می گوید: دانش آموزان دهک های پایین بسیاری حتی در مقطع دیپلم هم حضور ندارند و وضعیت اقتصادی نابسامان و مسیر نامشخص آن، روحیه این بچه ها را بیش از پیش تضعیف می کند. در این شرایط، تمرکز بر کیفیت و عدالت آموزشی اهمیت پیدا می کند؛ روندی که امروز و فردا قابل حل نیست.

او در نهایت می افزاید: وقتی آقای پزشکیان می گوید همه جا باید مدرسه داشته باشیم ، مشخص است که عدالت آموزشی را صرفا در ساختار و سازه می بیند، در حالی که عدالت آموزشی فراتر از این هاست. برای دانش آموزان مناطق نابرخوردار، این که شرط معدل اعمال شود یا نه، تفاوت چندانی ندارد؛ والدینی که توان مالی دارند، با استفاده از معلم خصوصی و مدارس باکیفیت معدل فرزندان خود را بالا می برند و در کنکور نیز هزینه کلاس ها را می پردازند. بنابراین بنیان های آموزش ناعادلانه است و نیازمند اصلاح جدی است. بچه های مناطق نابرخوردار نه تنها از مدارس باکیفیت و معلم خوب برخوردار نیستند، بلکه حتی به منابع آموزشی مناسب دسترسی ندارند و در رقابت کنکور و شرط معدل نسبت به دانش آموزان شهرهای بزرگ عقب می مانند.