تحولات اخیر در دریای کاراییب و افزایش تحرکات نظامی ایالات متحده علیه ونزوئلا، بار دیگر این کشور آمریکای لاتین را به کانون توجه محافل دیپلماتیک و امنیتی تبدیل کرده است.

به گزارش خبرآنلاین، اعلام دولت دونالد ترامپ مبنی بر تروریستی خواندن حکومت نیکلاس مادورو، در کنار اعزام تجهیزات و نیروهای نظامی به منطقه، گمانه زنی ها درباره تشدید فشارها و حتی سناریوهای تقابلی را افزایش داده است.

در این چارچوب، حمید شهرابی، کارشناس مسائل امنیتی آمریکای لاتین، به بررسی ابعاد سیاسی، اجتماعی و امنیتی بحران ونزوئلا می پردازد. او تأکید می کند که توصیف حکومت ونزوئلا به عنوان دیکتاتوری و اتهاماتی نظیر قاچاق مواد مخدر یا نفوذ ایران و حزب الله، بیش از آنکه مبتنی بر واقعیت باشد، بخشی از پروژه فشار سیاسی و امنیتی آمریکا برای کنترل منابع نفتی این کشور است؛ فشاری که به گفته او می تواند به تشدید تقابل و حتی سناریوهای پرهزینه نظامی در منطقه منجر شود.

در ادامه متن کامل گفت و گو با حمید شهرابی، کارشناس مسائل آمریکای لاتین، را مطالعه می کنید.

آیا توصیف حکومت ونزوئلا در دوران پس از چاوز و در حال حاضر نیکولاس مادورو به عنوان دیکتاتوری، توصیف دقیقی است؟

نام بردن از حکومت ونزوئلا به عنوان دیکتاتوری پس از پیروزی انقلاب بولیواری در سال 1998، چه در زمان چاوز و چه در دوران زمامداری مادورو، نه تنها دقیق نیست بلکه تحریف محض است. از دو جنبه به این سؤال پاسخ می دهم: اول، منشأ حکومت. حکومت بولیواری بر اساس اراده و رأی اکثریت قاطع مردم ونزوئلا مستقر شد و تا به امروز بر همین مبنا قدرت را حفظ کرده است. این خصیصه با نحوه روی کارآمدن حکومت های دیکتاتوری هم خوانی ندارد.

جنبه دوم، عملکرد این حکومت است. برخلاف تبلیغات مسموم و هدف دار رسانه های در خدمت نظام سلطه، معیارهای دموکراسی مردمی در ونزوئلا رعایت می شود. مسئولین حکومتی، اعم از متصدیان قوه مجریه و نمایندگان مجلس، چه در سطوح محلی و چه در مقیاس ملی، توسط آرای مستقیم ملت انتخاب می شوند و فرایند انتخابات طبق اذعان ناظران منصف بین المللی، کاملا شفاف و آزاد است.

در ونزوئلا، تشکیل احزاب و اتحادیه های کارگری و سایر اصناف آزاد است و مهم تر از همه، مردم در اجتماعات محلی (کمون ها) نمایندگان خود را آزادانه انتخاب می کنند و در پیشبرد امور کشور، فعالانه مشارکت دارند.

خب، این شرایط چه تشابهی دارد با حکومت های دیکتاتوری که غالبا توسط نظام سلطه امپریالیستی روی کار می آیند و یا مورد حمایت آن نظام هستند؟

وضعیت اجتماعی و سیاسی در این کشور چگونه است؟ آیا می توان گفت که مردم ونزوئلا اکثراً مخالف حکومت هستند؟

همانند اکثر کشورهای جهان، اکثریت مردم ونزوئلا را کارگران، روستاییان و دیگر اقشار زحمتکش تشکیل می دهند. در عین حال، طبقه اشراف هم وجود دارد. در این ترکیب جمعیتی، طبقات محروم غالبا حامی حکومت بولیواری و سرمایه داران وابسته به آمریکا، مخالف حکومت هستند. در میان طبقه متوسط هم، اقشار پایینی غالبا به حکومت نزدیک و بخش های بالایی جزء حامیان اپوزیسیون هستند.

البته این به این معنی نیست که در میان مردم محروم نارضایتی وجود ندارد. در واقع، بیشترین فشارهای ناشی از تحریم های جنایت بار آمریکا، که تخمین زده می شود تاکنون باعث مرگ قریب به 100 هزار تن شده است، متوجه همین اقشار است. با این حال، مردم محروم، حکومت را کم و بیش در کنار و نه در مقابل خود می بینند و برای همین است که در مقابل تهدیدات ایالات متحده، قاطعانه از انقلاب و حکومت بولیواری حمایت می کنند.

شاخص های اقتصادی هم نشان می دهند که علیرغم سختی های فوق العاده ناشی از جنگ اقتصادی آمریکا-شامل تحریم و بلوکه کردن منابع مالی ونزوئلا-وضعیت اجتماعی در قیاس با شرایط قبل از انقلاب، به نفع طبقات محروم دگرگون شده است. این دگرگونی، در حوزه های مختلف همچون دسترسی آسان و رایگان-و یا حداقل کم هزینه-به بهداشت، آموزش و مسکن کاملا محسوس است.

اگر بخواهیم که احساس دقیق تری از اثرات انقلاب در تغییر وضعیت اجتماعی در ونزوئلا به دست آوریم، کافی است به برخی از شاخص های اقتصادی طی سال های اول حکومت بولیواری نگاه کنیم.

شما ببینید، امروزه همه ناظران غیرمغرض بین المللی از این واقعیت صحبت می کنند که هدف آمریکا از تهاجم نظامی به ونزوئلا، کنترل بر منابع طبیعی این کشور و به ویژه ذخائر عظیم نفت است. خب، در همین زمینه، می بینیم که پس از کنترل دولت چاوز بر شرکت ملی نفت در اوایل سال 2003 میلادی، تولید ناخالص داخلی واقعی طی کم تر از 6 سال تقریباً دو برابر می شود و با این گسترش اقتصادی، نرخ فقر بیش از 50 درصد کاهش می یابد.

در همین راستا، نابرابری، که با استفاده از شاخص جینی اندازه گیری می شود، نیز به طور قابل توجه کاهش پیدا می کند و از 47 در سال 1999 به 41 در سال 2008 می رسد که نشان دهنده کاهش بزرگ نابرابری است.

در همین سال ها، هزینه های خدمات اجتماعی به ازای هر نفر بیش از سه برابر می شود و نرخ مرگ و میر نوزادان بیش از یک سوم کاهش می یابد و تعداد پزشکان عمومی در بخش دولتی دوازده برابر می شود و با کمک کوبا، خدمات بهداشتی در اختیار میلیون ها ونزوئلایی قرار می گیرد که قبلاً به آن دسترسی نداشتند.

در زمینه آموزش هم همین رشد را داریم، به طوری که در حوزه آموزش عالی، نرخ ثبت نام از سال 2000 تا 2008 دو برابر می شود. این شاخص های رشد در تمامی حوزه ها و از جمله کاهش نرخ بیکاری، افزایش تعداد دریافت کنندگان تأمین اجتماعی، کاهش بدهی عمومی خارجی و… مشاهده می شود.

اما، در سال های بعد و به ویژه از سال 2014، با تشدید تحریم ها و بلوکه کردن منابع مالی ونزوئلا، بیش از 80 درصد از درآمدهای اقتصادی ونزوئلا کاهش می یابد و وضعیت معیشت مردم این کشور سخت می شود. هم زمان آمریکا سعی می کند به طرق مختلف و از جمله سازماندهی کودتا، حکومت بولیواری را ساقط کند. با این حال، ونزوئلا در مقابل همه هجمه ها مقاومت می کند و شرایط بسیار دشوار را پشت سر می گذارد و دوران مجددی از رشد اقتصادی را تجربه می کند.

در واقع، تهاجمات اخیر نظامی آمریکا علیه ونزوئلا در شرایطی صورت می گیرد که تمامی برنامه های قبلی ایالات متحده برای سرنگونی حکومت بولیواری به شکست انجامیده است.

اتهاماتی که درباره قاچاق مواد مخدر به ونزوئلا نسبت داده می شود، تا چه اندازه صحت دارد؟ ونزوئلا تا چه حد نسبت به کشورهای شمال آمریکای لاتین در مسئله قاچاق مواد مخدر به آمریکا شمالی مقصر است؟

اتهام قاچاق مواد مخدر توسط دولت ونزوئلا کاملا ساختگی و بی پایه است و همانند تمامی جنگ های دیگری که آمریکا از ابتدای پیدایش خود به راه انداخته، به عنوان یک بهانه و تحت پرچم دروغ ، برای پنهان کردن اهداف واقعی از این جنگ افروزی ها، مورد استفاده قرار می گیرد. پرچم دروغ در یک جا دفاع از دموکراسی و حقوق بشر است، در جایی دیگر، برچیدن سلاح های کشتار جمعی است و در مورد خود ما در ایران، همین اخیرا، جلوگیری از توسعه بمب اتمی بود.

کشت مواد مخدر در ونزوئلا ممنوع است و هیچ آزمایشگاهی نیز برای تولید مواد مخدر در این کشور وجود ندارد. حتی گزارش های سازمان ملل و اداره مبارزه با مواد مخدر در خود ایالات متحده، اتهامات دولت ترامپ مبنی بر قاچاق مواد مخدر توسط دولت بولیواری ونزوئلا را تأیید نمی کند. این در حالی است که عمده مواد مخدر از مسیرهای دیگر و از جمله مکزیک و کلمبیا وارد آمریکا و اروپا می شود و پایگاه اصلی مافیای مواد مخدر، بیش از هر جای دیگر در خود ایالات متحده است و اسناد بسیاری در این زمینه وجود دارد.

ادعاهایی که درباره نقش و نفوذ ایران و حزب الله در ونزوئلا توسط آمریکایی ها مطرح می شود تا چه اندازه صحت دارد؟

آمریکا برای توجیه تهاجم خود علیه ونزوئلا به بهانه نیاز دارد و نفوذ ایران و حزب الله ، همچون اتهام قاچاق مواد مخدر، بی پایه و صرفا یک بهانه است.

از آنجا که مبنای روابط خود آمریکا با کشورهای جنوب جهان، نفوذ سلطه جویانه است، همین تعبیر را برای روابط ایران و حزب الله با ونزوئلا به کار می برد، چرا که در نظام شناختی آمریکا مقوله ای به نام همبستگی ملل، همکاری های پایاپای و روابط مبتنی بر برابری و احترام متقابل وجود ندارد.

چالش بین آمریکا و ونزوئلا به چه سمتی خواهد رفت؟ امکان درگیری گسترده نظامی وجود دارد؟

تا همین جا، اقدامات تهاجمی آمریکا منجر به قتل قریب به 100 سرنشین قایق های کوچک صیادی، ناامن کردن مسیر پرواز هواپیماها در آسمان ونزوئلا و تصاحب تعدادی از کشتی های حامل نفت این کشور شده است. تمامی این اقدامات بر خلاف قوانین بین المللی صورت گرفته است.

تروریسم روانی در شدیدترین وجه آن دائما توسط دولت آمریکا علیه مردم ونزوئلا به کار برده شده است. ترامپ اخیرا گستاخی ناشی از خوی استکباری و فاشیستی را به حد اعلا رسانده و از منابع طبیعی ونزوئلا به عنوان ثروت های به سرقت رفته ایالات متحده نام می برد. او، آشکارا، منتخبین مردم ونزوئلا را تهدید به قتل می کند.

لذا، تهدیدات آمریکا جنبه نمایشی ندارد و با توجه به سابقه جنایت های این کشور در جای جای جهان، امکان تشدید تجاوزات نظامی آمریکا علیه ملت مظلوم و آزادیخواه ونزوئلا وجود دارد.

البته، تجاوز نظامی آمریکا به خاک ونزوئلا، اقدامی بسیار پرمخاطره برای این امپراطوری تضعیف شده خواهد بود، چرا که مردم ونزوئلا، اسلحه در دست و با روحیه ای بالا با متجاوزین یانکی مقابله خواهند کرد و در نهایت، با برخورداری از همبستگی عمیق بین المللی، شکست را به سرنشینان کاخ سفید تحمیل خواهند کرد.