فرارو- رکود به زبان ساده یعنی اقتصادی که حوصله کار کردن ندارد. تولید کم می شود، خرید مردم افت می کند و بنگاه ها حداقل برای مدتی درجا می زنند.

به گزارش فرارو؛ در این نوشته به جای سروکله زدن با مفاهیم قلنبه سلنبه اقتصادی که در میزگرد های دانشگاهی رواج دارد، ابتدا رکود را به ساده ترین زبان ممکن توضیح می دهیم. در قدم بعدی سراغ نشانه های رکود اقتصادی در هر کشوری می رویم و دست آخر با تکیه بر آمارهای رسمی داخلی و بین المللی بود و نبود رکود اقتصادی در ایران را بررسی می کنیم. هدف نوشته این است که بدون اصطلاحات پیچیده تصویری قابل لمس از وضعیت امروز اقتصاد ایران داشته باشیم.

رکود به زبان خودمانی زمانی رخ می دهد که چرخ اقتصاد کند می چرخد. تولید کارخانه ها، ساخت وساز، سرمایه گذاری و خرید مردم به شکل دومینووار ضعیف می شود. این وضعیت فقط برای یکی دو ماه نیست و چند فصل تکرار می شود.

رکود اقتصادی در ادبیات اقتصادی معمولا از کاهش یا نزدیک صفر شدن شاخص GDP در دو فصل پیاپی به عنوان معیار رکود یاد می شود. GDP یکی از همان اصطلاحات اقتصادی است که در مباحثه های تخصصی یا حتی مناظره های اقتصادی کاندیدا های ریاست جمهوری به گوشمان می خورد. منظور از GDP رشد تولید ناخالص کشور است که توقف رشد این شاخص حیاتی در مقطع رکود به وضوح در بازار و کسب وکارها حس می شود.

رکود با دو مولفه ساده سنجیده می شود. اول درآمد و آن یکی اشتغال. وقتی بنگاه ها فروش نداشته باشند، روند استخدام سکته می کند. اضافه کاری ها قطع می شود و حتی کار به تعدیل نیرو می رسد. از آن طرف مردم هر کشوری چون چشم انداز روشنی نمی بینند، دور یکسری از خرج های مهم مثل خرید خانه و لوازم خانگی خط می کشند. تشدید رکود نهایتا با تورم بالا همراه می شود که به آن رکود تورمی می گویند. هم کار و موقعیت شغلی کم است هم قیمت ها بالا می رود.

اقتصاددان ها برای تفاهم روی بود و نبود رکود سراغ چند شاخص مرسوم می روند. مهم ترین شاخص، رشد تولید ناخالص داخلی یا همان GDP است. اگر رشد اقتصادی نزدیک صفر یا منفی شود، آن هم نه فقط برای یک فصل زنگ خطر رکود به صدا درمی آید. شاخص مهم بعدی بازار کار است. وقتی نرخ بیکاری بالا می ماند یا دوباره روند صعودی می گیرد، یعنی بنگاه ها و کسب وکار ها یا تمایلی به استخدام نیرو جدید ندارند یا رسما در حال کوچک شدن هستند.

نرخ تورم نقطه به نقطه از سال تابستان سال 99 تا الان از مرز 30 درصد عقب نرفته است

نشانه بعدی وضعیت تورم و قدرت خرید مردم است. اگر تورم بالا باشد و همزمان درآمد مردم رشد نکند، تقاضا واقعی برای کالا و خدمات پایین می آید. بنگاه ها با انبارهای پر ولی سطح فروش پایین دست وپنجه نرم می کنند. افت سرمایه گذاری، کاهش صادرات، رکود در بازار مسکن و کاهش تولید در بخش هایی مثل صنعت و ساختمان هم آلارم های دیگری از رکود در یک کشور به حساب می آیند.

رکود اقتصادی در ایران را باید از جنبه های مختلفی بررسی کنیم. طبق برآورد صندوق بین المللی پول رشد حقیقی اقتصاد ایران در سال 2024 حدود 3.4 درصد بوده اما پیش بینی می شود این عدد تا پایان 2025 که چیزی به آن نرسیده تقریبا به صفر (حدود 0.3 درصد) تبدیل شود.

طبق برآورد صندوق بین المللی پول بعد از افزایش 4.6 درصدی حجم صادرات ایران در سال 2024، در سال 2025 باید منتظر کاهش پنج درصدی این یکی شاخص باشیم. همه این ها در خوشبینانه ترین حالت ممکن فقط نشانه هایی است که از کم جان شدن موتور رشد اقتصادی خبر می دهد.

نوبت به بررسی تورم می رسد. مرکز آمار ایران به شکل مرتب و ماهانه گزارشی تحت عنوان شاخص قیمت مصرف کننده منتشر می کند. طبق همین گزارش از تابستان سال 99 به این طرف هیچوقت نرخ تورم نقطه به نقطه در ایران کمتر از 30 درصد نبوده و ماه گذشته را با تورم تقریبا 50 درصدی پشت سر گذاشتیم.

تورم 50 درصدی تعریف ساده ای دارد. یعنی برای خرید تمام کالا و خدمات 50 درصد بیشتر از برهه مشابه سال قبل هزینه شده است.