غلامرضا صادقیان در جوان نوشت: جواد ظریف دیروز مقاله ای در فارن افرز منتشر کرد و در آن با قبول اینکه امنیتی شدن ایران در چند دهه اخیر محصول روایت سازی اسراییل و امریکا است، تلویحاً می پذیرد که برخی رفتارها و گفتارهای مقامات ایرانی و نظام ایران به بازتولید امنیتی سازی کمک کرده است! و یک نتیجه ضمنی هم گرفته است که معیشت و اینترنت و هرچه بر سرمان می آید از پیامدهای مستقیم یا غیرمستقیم همان روایت سازی هاست!

این رویکردی است که روحانی، اصلاح طلبان تندرو، و روزنامه های کارگزاران، هم میهن، شرق و اعتماد سال هاست دنبال می کنند و حقیقتاً یک خیانت آشکار است. ظاهر این نوشته ها و حرف ها آن است که ما از یک حقیقت پرده برمی داریم و نمی توانیم بدون ارزیابی رفتار و گفتار خودمان در گذشته، به حقیقت واکنش های جهانی علیه ایران برسیم .

اما آیا آن سخنان ایرانی ها که به زعم ظریف، نسنجیده است، عامل دشمنی ایدئولوژیک، ذاتی و آخرالزمانی صهیونیست ها و امریکا با ایران شده است؟! نوشته ظریف را حتی پمپئو یا هر امریکایی یا انگلیسی دیگر هم می توانست بنویسد و از ایرانیان بخواهد در کنش های خودشان تغییر بدهند تا در امان باشند!

ظریف در بخشی از مقاله، فهرستی از اقدامات امنیتی را به ایران منسوب می کند و در ظاهری وطن پرستانه و فروتنانه آن اقدامات را واکنش ناچار ایران به تحریم و حمله امریکا معرفی می کند، اما همزمان در لایه زیرین می پذیرد که این اقدامات در سطح ادراک ذهنی تهدید را کاهش نمی دهند.

او می نویسد: ایران ناچار شده است به جای پیگیری برنامه های اولیه هدف محور خود، با سیاست هایی سرسختانه واکنش نشان دهد. در پاسخ به فشار فزاینده ایالات متحده و اسراییل، سطح غنی سازی اورانیوم خود را به 60درصد افزایش و همکاری خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی را کاهش داد. پس از حملات مشترک و بدون دلیل ایالات متحده و اسراییل، شهروندان عادی ایران بحث کردند که دکترین دفاعی ایران باید به گونه ای تغییر کند که شامل سلاح های هسته ای نیز بشود.

فراخوان ها برای بستن تنگه هرمز نیز شتاب گرفت. اگر چنین تجاوزهایی رخ نداده بود، ایران همکاری بی سابقه خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی را ذیل توافق هسته ای 2015 ادامه می داد و بر همکاری های منطقه ای تمرکز می کرد؛ همکاری هایی که از سال 1985 از آن ها حمایت کرده است .

ظریف، اما این واکنش های دفاعی و امنیتی ایران را اقدامی بی فایده و به سود امریکا تعبیر می کند: امنیتی سازی در قلمرو ادراکات ذهنی عمل می کند، نه در حوزه توانمندی های مادی. در نتیجه، اقدامات دفاعی، اغلب ناخواسته به سود قدرت های متخاصم تمام می شود، زیرا روایت های آن ها را تقویت می کند. این امر به ویژه در مورد گفتارهای تحریک آمیز صادق است؛ مانند اظهارات مضحک برخی سیاستمداران غیرمسئول ایرانی در دهه 2010 که مدعی بودند ایران چهار پایتخت عربی یعنی دمشق، بغداد، بیروت و صنعا را در کنترل دارد؛ اظهاراتی که نیروهای امنیتی ساز از آن ها برای توجیه فشار خود علیه ایران استفاده کردند .

اگر کسی با سبک تفکر ظریف و اصلاح طلبان آشنا باشد، می داند که آنان سال هاست مفروض سطحی شان این است که اگر حتی یک فرد غیرمسئول در ایران چیزی در یک گوشه ای یا تریبونی بگوید، امریکا و اروپا همین را بهانه می کنند تا روایتی امنیتی از ایران بسازند. ولی ما باید با گفت وگو و مذاکره این ذهنیت را از امریکایی ها بگیریم که می خواهیم کشوری امنیتی باشیم و نباید به سراغ تقویت زیرساخت های نظامی خود برویم، چون روایت امنیتی سازی را تقویت می کند!

از دو حالت خارج نیست. یا غربی ها در شکل معمول، ایران را یک کشور امنیتی نمی دانند، اما با تریبون آن فرد غیرمسئول یکباره متوجه اشتباه شان شده اند! یا به شکل پیش فرض و قبل از هر اظهارنظری ایران را یک کشور امنیتی و مضر به حال منافع منطقه ای خودشان می دانند، اما دنبال تریبون های خرد و کلان در ایران می گردند تا بهانه آن را جور و بعد ایران را تحریم یا به آن حمله کنند؟!

پذیرش حالت اول بسیار احمقانه است و پذیرش حالت دوم، یعنی غربی ها، در حقیقت ایران را کشوری مستقل که در دفاع از منافع ملی خود مانع منافع منطقه ای آنان شده است، می دانند، اما هیچ راه مقابله ای ندارند و فقط وقتی یک فرد غیرمسئول اظهاراتی امنیتی دارد، غرب به خود حق می دهد و امکانش را می یابد که تحریم یا حمله کند! این حد فهم از سیاست در هیچ کودکستانی پذیرفته نیست، اما سال هاست اصلاح طلبان با آن نان می خورند و به نرخ روز هم می خورند.

ظریف که در این مقاله عجیب می خواهد گناه حملات صهیونیست ها و امریکا را بر گردن روایت سازی های داخلی بیندازد، در بخش دیگری می نویسد: امنیتی سازی ایران یک ذهنیت محاصره ایجاد کرده است؛ ذهنیتی که اغلب به کنترل های اجتماعی شدیدتر می انجامد. این کنترل ها شامل محدودیت های اینترنت و شبکه های اجتماعی، و تدابیر نظارتی با هدف شناسایی جاسوسان و خرابکاران است. چنین اقداماتی در پرداختن به سرچشمه های نارضایتی داخلی یعنی سختی های اقتصادی، فرسایش سرمایه اجتماعی، و شکاف فزاینده میان دولت و جامعه ناکام هستند. اما این همان چیزی است که وقتی یک ذهنیت محاصره برای دهه ها بر کشوری تحمیل می شود، رخ می دهد .

فقط یک وطن فروش چنین مقدماتی را می بافد و از آن چنین نتایجی می تواند بگیرد. عبارت ذهنیت محاصره در مقاله ظریف به این معنا است که ایرانی ها وقتی احساس می کنند تهدیدهای خارجی یا داخلی زیادی وجود دارد (که آن تهدیدها هم نتیجه روایت امنیتی یک عده افراد غیرمسئول در کشور است!)، حالتی از ترس، بدبینی و احساس تهدید دائمی پیدا می کنند که موجب می شود تصمیم گیرندگان یا مردم رفتارهای دفاعی و کنترلی از خود نشان دهند، حتی وقتی تهدید واقعی ممکن است کمتر از آن چیزی باشد که تصور می شود!

سپس همین رفتارهای دفاعی موجب تحریم و حمله امریکا می شود! پس در کل هر خاکی که به سرمان می شود، خودمان می کنیم و باید جلوی دهن مان را بگیریم و بچه های خوبی باشیم تا این همه بدبختی به سراغ ما نیاید!

درواقع ظریف به سادگی نتیجه گرفته است که عده ای در ایران که اتفاقاً مسئولیتی هم ندارند، اظهاراتی امنیتی می کنند؛ امریکا و اروپا و اسراییل (ناخواسته و بدون گناه) متوجه می شوند که ایران واقعاً کشوری امنیتی است؛ امریکا به همین دلیل ایران را زیر فشار تحریم می گذارد و به ایران حمله می کند؛ و نهایتاً ایران مجبور می شود اینترنت را ضعیف یا قطع کند، اقتصادش از هم می پاشد و مردم به این ترتیب ناراضی می شوند.

پس نارضایتی مردم و معیشت آنان با چند دست فاصله ناشی از اظهارات برخی افراد غیرمسئول در برخی تریبون هاست! فلذا اگر می خواهیم امریکا با ما خوب تا کند باید چرخه راهبردهای خودمان را از درون تغییر دهیم و چاره دیگری نداریم که تغییر کنیم!

این وزیر خارجه همان رییس جمهوری است که به تازگی در تحلیلی نتیجه گرفته اگر بخواهیم امریکا دوباره به ما حمله نکند، باید تغییر کنیم. چه تغییری؟! همان گونه شویم که امریکا نیازی به حمله به ما نداشته باشد. پس امریکا و اسراییل تقصیری ندارند و این ما هستیم که تغییر نمی کنیم. گفتارهای تحریک آمیز برخی مقامات، سیاست های دفاعی واکنشی مانند افزایش غنی سازی، و پیامدهای داخلی ناشی از ذهنیت محاصره، همگی در سطح ادراک، ناخواسته به تقویت روایت های امنیتی ساز کمک کرده اند.

ظریف- و روحانی- قبلاً درباره توسعه موشکی ما نیز همین روایت را داشته اند که آن را نشانه امنیتی شدن کشور می دانستند. با آنکه ظریف در تناقض با آن، تمام توان نظامی ما را لقمه یک بمب امریکا هم فرض می کرد!

همین ظریف با چنین تفکری در فارن افرز با روحیه ای که بسیار عجیب است و اگر ندانی نوشته از کیست گمان می کنی از یک دشمن بالفطره مردم ایران است، می نویسد تهران باید درک کند که قدرتش می تواند دیگران را ناراحت کند و بنابراین این کشور باید از روایت ساختن یک ایران قوی که می تواند یکجانبه و تهدیدآمیز به نظر برسد به روایت ساختن یک منطقه قوی تغییر جهت دهد !

واقعاً منطقه قوی آقای ظریف؟! آیا واقعاً ظریف می خواهد با امارات و اردن و عربستان و باقی اعرابی که در این جا همه چیز خود را در اختیار امریکا گذاشته اند، منطقه قوی تشکیل دهد و بزدلانه می گوید باید دست از ایران قوی برداریم؟! آن هم یک هفته بعد از آن که رهبری گفتند که باید قوی شویم و چاره ای نداریم جز قوی شدن.

این نوع نگاه به سیاست و امنیت، نگاه یک سیاستمدار پخته نیست. یا باید فرض کرد که نویسنده یک چانسی گاردنر است که اتفاقی وارد عالم سیاست شده و بهره ای از حداقل های فهم سیاسی و امنیتی ندارد و ذهنی فرسوده و در محاصره دارد، یا اگر چنین فرض نکنیم، بوی خیانت استشمام می کنیم.

من بارها نوشته ام کسانی که فرزندان شان در خارج اند یا خودشان در خارج بزرگ شده اند یا آن قدر پیر و محتاط شده اند و مال اندوزی کرده اند که هر روایت انقلابی را خلاف عقل و هر روایت شدیداً محافظه کارانه را عین عقلانیت معرفی می کنند، بزرگ ترین خطر برای نظام و انقلاب هستند.

نگاه کنید به جلسه رییس جمهور با پیروپاتال های احزاب وامانده سیاسی که چطور از او می خواهند هرطور شده با امریکا کنار بیاید و رییس جمهور می گوید زیر بار این خفت نخواهد رفت زیرا غزه پیش روی چشم او است.

مقاله ظریف در یک مجله سیاسی خارجی درواقع دارد به سیاستمداران غربی آموزش می دهد که شما نیازی نیست چیزی را در ایران بر گردن بگیرید، همین روایت را دست بگیرید که ایرانی ها خودشان کشورشان را امنیتی کردند و چوبش را هم می خورند . این است سرنوشت سیاه یک سیاستمدار مفلوک.