نزدیک جزیره ی ایل-دو-سن در لبه ی بیرونی منطقه بریتانی فرانسه، دیواری بزرگ و غرق شده که حدود 5800 پیش از میلاد ساخته شده، امروزه به عنوان یکی از کهن ترین سازه های سنگیِ بزرگ مقیاسی شناخته می شود که به دست شکارچی گردآورندگانِ ساحلی در اروپا ایجاد شده است.

این دیوار که حدود 120 متر در امتداد یک دره ی غرق شده کشیده شده، در عمق هایی بین 7 تا 9 متر پایین تر از سطح کنونی دریا قرار دارد. آنچه ابتدا در نقشه برداری بستر دریا به شکل ناهنجاری های خطیِ کم رنگ دیده می شد، پس از سال ها بررسی زیرآبی مشخص شد سازه ای مهندسی شده و حساب شده متشکل از بلوک های گرانیتیِ روی هم چیده است که با تک سنگ های قائم و صفحات سنگی عمودی تقویت شده اند. در برخی نقاط، این سنگ ها هنوز تا نزدیک به دو متر ارتفاع دارند و با وجود بیش از هفت هزار سال فرسایش دریایی، در جای خود استوار باقی مانده اند.

زمان ساخت دیوار، چشم انداز منطقه به کلی متفاوت بود. سطح دریا چندین متر پایین تر قرار داشت و فلاتی که امروز زیر آب است، محیطی ساحلی و پربار را شکل می داد که از کانال های جزرومدی، پشته های سنگی و دره های کم عمق تشکیل شده بود. باستان شناسان تاریخ ساخت را بدون تردید در گذار از میان سنگیِ پسین به نوسنگیِ آغازین قرار می دهند؛ دوره ای که در آن جوامع سراسر اروپا به آزمایش شیوه های تازه ای برای سازمان دهی کار، منابع و قلمرو روی آورده بودند.

نمای زمستان 2023 از سازه ی TAF1 نشان می دهد که نبود جلبک ها معماری سنگی را با وضوحی استثنایی آشکار کرده است. طناب سبزرنگی که در امتداد محور شرق غرب قرار داده شده، تاج دیوار و هم راستایی تک سنگ ها و صفحات را برجسته می کند. تصاویر A و B نمایی کلی از ردیف های تک سنگ در بالای سازه را نشان می دهند، در حالی که تصاویر C و D یک ردیف دوتاییِ متمایز از تک سنگ های قائم را ثبت می کنند که موازی با محور دیوار و با فاصله ای حدود 1٫5 متر از هم قرار گرفته اند. در تصویر C، طناب فاصله ی میان دو ردیف را مشخص می کند.

پژوهشگران بر این باورند که دست کم بخشی از این مجموعه ی غرق شده به عنوان بندهای ماهی گیری عمل می کرده، تله هایی سنگی که برای هدایت و به دام انداختن ماهی ها همگام با ریتم جزر و مد طراحی می شوند. چنین تأسیساتی در دیگر نقاط اروپای ماقبل تاریخی هم شناخته شده اند، اما نمونه های جزیره ی سن از دید اندازه، عمق و پیچیدگی معماری از بیشترِ مواردِ ثبت شده ی پیشین بزرگ تر و پیشرفته تر هستند. ساخت آن ها مستلزم کارِ هماهنگ، دانش دقیق از جزر و مد و رفتارهای دریایی و برنامه ریزی بلندمدت بوده، ویژگی هایی که پیش تر گمان می رفت تنها به جوامع کشاورزِ متأخر تعلق دارد.

با این حال، جرم و عظمتِ دیوارهای بزرگ تر پرسش های دیگری را هم مطرح می کند. برخی پژوهشگران پیشنهاد می کنند این سازه ها کارکردهای چندگانه داشته اند؛ از ترکیب ماهی گیری با حفاظت ساحلی گرفته تا ایفای نقشِ نشانگرهای قلمرویی در چشم اندازی با خط ساحلی پویا. پهنای عجیب دیوارها و سمت های تقویت شده ی رو به دریا حاکی از راهبردهای آگاهانه برای مقاومت در برابر امواج طوفانی است و نشان می دهد سازندگان نه تنها از ساحل بهره برداری می کرده اند، بلکه فعالانه آن را شکل می داده اند.

این کشف همچنین نوری تازه بر خیزش تدریجیِ سنت های مگالیتیک در بریتانی می افکند. سنگ های افراشته ی نمادین و گورهای عظیمی که بعدها هویت این منطقه را تعریف کردند، قرن ها پس از ساخت این سازه های غرق شده پدیدار شدند. از این منظر، دیوارهای پیرامون جزیره ی سن می توانند پیش درآمدی معمارانه تلقی شوند؛ فصلی فراموش شده در روند طولانیِ توسعه ی سنگ سازی در سواحل آتلانتیکی اروپا.

افسانه های محلی لایه ای خیال انگیز به این کشف می افزایند. روایت های بریتانی از سرزمینی غرق شده یا سکونتگاهی از دست رفته فراتر از خلیج دوآرنونه سخن می گویند که در روزگاران کهن به وسیله ی دریا بلعیده شده است. هرچند باستان شناسان نسبت به تفسیرهای لفظی هشدار می دهند، اما تصدیق می کنند که حافظه های جمعیِ مربوط به خطوط ساحلیِ ناپدیدشده ممکن است پژواکی از رویدادهای واقعی باشند که جوامع ماقبل تاریخی با بالا آمدن تدریجی آب ها تجربه کرده اند.

نمای سه بعدی از سازه های TAF1 با نگاه به شرق، خط سانی بارز سازه و نماهای نامتقارنِ پهلوی شمالی (چپ) و جنوبی (راست) آن را برجسته می کند. بزرگ نمایی عمودی 3 برابر تنظیم شده و رنگ های قهوه ای نشان دهنده ی صخره هایی هستند که مدام بالاتر از سطح کنونی دریا باقی می مانند.

با ادامه ی پژوهش ها، دانشمندان قصد دارند تاریخ گذاریِ سازه های جزیره ی سن را دقیق تر کنند و به جست وجوی نشانه های بیشتری از سکونت در امتداد خط ساحلیِ غرق شده بپردازند. هر غواصیِ تازه جزییات بیشتری به تصویری می افزاید که تازه در حال شکل گیری است: جهانی که در آن مردمان ماقبل تاریخی نه فقط با تغییرات محیطی سازگار می شدند، بلکه با جاه طلبی، برنامه ریزی و سنگ، به استقبال آن می رفتند.