سید مهدی ابطحی، معاون پژوهشی وزارت علوم، به ارزیابی پژوهش های علمی پرداخت.

به گزارش شفقنا، وی بیان داشت: به نظر می رسد حجم زیادی کار پژوهشی در موضوعات مختلف صورت گرفته و خوب مستندسازی شده است ضمن اینکه تنوع موضوعات هم قابل توجه است و مجموعه فرهیخته ای وارد کار پژوهش شدند.

وی به دو دیدگاه در زمینه پژوهش اشاره کرد و افزود: یک نگاه این است که موضوعات مختلف را جداگانه بررسی و تحلیل کنیم و نمونه های محدود در فضاهای مختلف بگیریم. یک نگاه هم این است که مباحث علوم اجتماعی و علوم انسانی را بسیار زیربنایی ببینیم و مباحث پس از آن که مسائل فنی و مهندسی است را مبتنی بر مطالعات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی ببینیم که زمینه های علوم انسانی اجتماعی دارند. اگر اینگونه ببینیم آنچه انجام می دهیم مورد قبول مردم است و حمایت های کافی اجتماعی را داریم.

معاون پژوهشی وزارت علوم از پژوهشگران خواست: روی مسائل اصلی کشور به صورت پروژه های بزرگ نگاه کنند چون مسائل خُرد و موردی گرچه لازم است اما اثربخشی محدودی دارند.

وی درباره کاربردی کردن پژوهش ها گفت: پژوهش وقتی کاربردی می شود که کارفرمای مناسبی داشته باشد. وقتی پژوهش انجام شود ولی تقاضایی نداشته باشد هرچقدر هم عمیق صورت بگیرد، خودبخود به عرصه اجرا در نمی آید. تصمیم گیران باید احساس کنند که به آن پژوهش نیاز دارند و برای انجام فعالیت تقاضا داشته باشند و خروجی آن تقاضا را بکار بگیرند.

وی با تاکید بر اینکه وظیفه محقق الزاما این نیست که بازار تقاضا را از قبل پیش بینی کند، عنوان کرد: پروژه های عرضه محور خیلی سخت وارد بازار می شوند بنابراین، از نگاه من، مشکل، محققین نیستند بلکه مشکل ساختارها هستند. آن ها باید صورت مسئله های خود را به حوزه و دانشگاه اعلام کنند، بابت تحقیق هزینه دهند و سپس تحقیق را بکار گیرند.

وی با اشاره به فراوانی اساتید و محققان در علوم انسانی گفت: در این حوزه تقاضا هنوز رویکرد قوی به این سمت که صورت مسئله های خود را به مراکز علمی پژوهشی اعلام کنند نداشتند مثلا بازرگان از محقق علوم انسانی می خواهد راجع به فروش کالای خود تحقیق کند و برای آن هزینه هم می پردازد، این پژوهش به طور قطع کاربردی خواهد بود.

در مقابل فرض کنید محققی کارفرما ندارد و خودش راجع به فروش کالا تحقیق می کند، این پژوهش کتابخانه ای می شود. سر تقاضا باید سبب شود که محقق به بازار کشیده شود. کشاننده به سمت بازار سر تقاضاست و به نظرم باید آنجا را کمک کنیم که این اتفاق بیفتد.

ابطحی درباره رتبه پژوهش های ایران در جهان بیان داشت: در زمینه تولیدات علمی مکتوب رتبه 16 تا 17 را در جهان داریم. در زمینه نوآوری هم رتبه 70 دنیا را داریم. جالب این است که رتبه بندی ها ملاک های مختلفی دارند. رتبه ایران در نیروی انسانی رتبه 44 دنیاست، جایی که رتبه ما را پایین تر می برد حمایتی است که از این نیروی انسانی باید صورت بگیرد. ما جامعه خلاقی داریم که اگر از آن ها حمایت شود، رتبه ما در دنیا بالا خواهد آمد و بهتر خواهد شد.

وی درباره استفاده از هوش مصنوعی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) گفت: در این زمینه در وزارتخانه ستادی تشکیل شده است و دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و پژوهشکده ها فعال هستند؛ هم در زمینه اخلاق در هوش مصنوعی و هم در زمینه کاربرد که شرکت های دانش بنیان به طور وسیع دارند کار می کنند و نیز در زمینه مطالعات نظری. به نظر می آید ستادی باید پوشش کلی بدهد که این هم در حال ساختارسازی است تا بتواند به سرعت این ها را همگرا کند.

وی وضعیت ایران در منطقه را به لحاظ شاخص نیروی انسانی نامناسب دانست و گفت: تمام ضعف هایی که ما داریم و شاخص هایی که رتبه ما را پایین می آورد در حمایت است و دیگری هم روابط بین الملل که باید تقویت شود.

وی مهاجرت نخبگان را در این زمینه تاثیرگذار دانست و تاکید کرد: در کاهش رتبه علمی ایران سه عامل مهاجرت ، کاهش میزان حمایت از پژوهشگران و روابط بین الملل اثر گذار است.

معاون وزیر علوم گفت: روابط بین الملل در افزایش تولیدات علمی کشور بسیار حاکم است. حتی اتفاقی که در دنیا می افتد این است که شروع کردند به چاپ نکردن مقالات ایرانی که بنظر می رسد فشارهای غیرمنطقی از جاهای دیگر دارد وارد می شود.

وی مهاجرت اساتید را در کاهش پژوهش اثرگذار دانست و گفت: شاید بیش از هزار نفر از اساتید و پژوهشگران ایران در 5 سال اخیر از کشور مهاجرت کردند.

وی ادامه داد: باید علل و زمینه های مهاجرت اساتید و پژوهشگران را پیدا کرد چون در آنجا هم شرایط بسیار مساعد و خوب حاکم نیست و لذا باید سعی کنیم زمینه های ماندگاری آن ها را فراهم کنیم.

وی معیشت اساتید و محدودبودن امکانات پژوهشی را از جمله علل مهاجرت قشر فرهیخته علمی دانست و ادامه داد: بنظرم در ساختار بودجه باید راجع به کسانی که حیثیت علمی ایران را به دوش می کشند فکری کرد.

ابطحی درباره برنامه وزارت علوم برای حمایت از پژوهش های درجه یک گفت: در این زمینه برنامه ای تدوین شده که مراحل تصویب را می گذراند که ذیل مرجعیت علمی قرار می گیرد و کمک می کند که اساتید برجسته آزمایشگاه های تحقیقاتی بهتر داشته باشند. در زمینه جذب فارغ التحصیلان پسادکتری هم کمک کنیم البته آزمایشگاه های بزرگ ملی را تجهیز کنیم، حمایت از دانشگاه ها در تجهیزات برنامه ای است که داریم.

وی با اشاره به معیشت اساتید بیان کرد: بحث معیشتی بحث پیچیده ای است که ضرورت دارد به فوریت به ان رسیدگی شود.

وی درباره لزوم تجهیز دانشگاه های علوم انسانی به آزمایشگاه گفت: علوم انسانی اجتماعی هم نیازمند آزمایشگاه های تحقیقاتی و سرورهای خوب است و به نظرم می آید حتما باید در این زمینه کار کرد. ما از پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی حمایت می کنیم چون چالش های اصلی کشور در این حوزه ها قرار دارد.

وی با بیان اینکه نباید انتظار داشت که همه اساتید ما وارد ارتباط صنعت و جامعه شوند، گفت: این عدد نزدیک 30 درصد است. این نسبت بخواهد زیادتر شود می تواند یک هدف باشد اما اینکه همه اساتید وارد این ارتباط شوند معقول نیست چون دانشگاه ها ماموریت های دیگر هم دارند.

ابطحی در پایان خاطرنشان کرد: حضور 40 درصد از مجموعه هیئت علمی در ارتباط صنعت و حل مساله رقم مناسبی است اما در کنار آن آزمایشگاه های ملی باید فعال شوند تا محققین حوزه و دانشگاه بتوانند به طور همگرا مسائل را حل کنند.