بارش های گسترده روزهای اخیر در حالی بخش هایی از کشور را درگیر سیلاب و خسارت های زیرساختی کرده که هم زمان، مسئله ناتوانی در جمع آوری، هدایت و ذخیره سازی آب های سطحی بار دیگر به یکی از چالش های جدی مدیریت منابع آب تبدیل شده است.

به گزارش میزان، این بارش ها اگرچه از منظر جبران بخشی از کسری منابع آبی حائز اهمیت است اما نبود زیرساخت های مناسب و ضعف در برنامه ریزی بلندمدت، مانع بهره برداری مؤثر از این نعمت طبیعی شده است.

در شرایطی که بخش قابل توجهی از آب ناشی از بارندگی ها به سرعت به روان آب و سیلاب تبدیل شده و از دسترس خارج می شود، کارشناسان نسبت به تداوم الگوی ناکارآمد مدیریت آب هشدار می دهند.

در این زمینه هاشم اورعی، رییس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران، با اشاره به بارندگی های مطلوب اخیر در کشور، اظهار کرد: مشکل اساسی کشور کم آبی نیست، بلکه ناکارآمدی در مدیریت منابع آب است.

وی ادامه داد: میزان آب تجدیدپذیر کشور به طور متوسط حدود 100 میلیارد مترمکعب در سال برآورد می شود که چندین برابر برخی کشورهای منطقه است، بنابراین نمی توان گفت ایران کشوری کم آبی است.

رییس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران با اشاره به برداشت بی رویه از منابع آب های زیرزمینی گفت: دست اندازی گسترده به آب های زیرزمینی باعث تخلیه سفره ها، نشست زمین و در نهایت پدیده فرونشست شده است؛ پدیده ای که در استان هایی مانند اصفهان، قم، تهران و خراسان رضوی چند 10 برابر میانگین جهانی گزارش می شود.

اورعی تاکید کرد: این شرایط سبب شده ظرفیت طبیعی خاک برای جذب آب به شدت کاهش یابد و با نخستین بارندگی های شدید، سیلاب شکل بگیرد.

به گفته این کارشناس انرژی وقتی حفره های زیرزمینی از بین می روند، دیگر جایی برای نفوذ آب باقی نمی ماند و بارش ها به جای تغذیه منابع زیرزمینی، به سیل مخرب تبدیل می شود، به همین دلیل در برخی مناطق کشور با کم آبی و هم زمان در مناطق دیگر با سیلاب و خسارت های گسترده مواجه می شویم.

رییس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران با اشاره به آمار بارش های اخیر در کشور اظهار کرد: حجم بارندگی های ثبت شده در یک هفته اخیر، در صورت امکان ذخیره سازی کامل، می توانست آب مورد نیاز حدود 600 میلیون نفر در یک سال را تأمین کند؛ یعنی بیش از 6 سال مصرف کل کشور. این آمار به روشنی نشان می دهد مسئله اصلی، نبود آب نیست، بلکه ناتوانی در بهره برداری صحیح از آن است.

وی با تأکید بر اینکه بخش قابل توجهی از خسارت های واردشده در کوتاه مدت قابل جبران نیست، اظهار کرد: تخریب ساختارهای زیرزمینی و اکولوژیک نتیجه دهه ها مدیریت نادرست است و با راه حل های مقطعی یا کوتاه مدت اصلاح نمی شود. مسئله آب با برنامه های پنج ساله حل نخواهد شد و نیازمند نگاه بلندمدت و علمی است.

اورعی با اشاره به سیاست های سدسازی در کشور تصریح کرد: ساخت سد به خودی خود اقدام منفی نیست، اما زمانی که بدون ارزیابی بلندمدت و ملاحظات اکولوژیک اجرا شود، می تواند به خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها منجر شود. تجربه دریاچه ارومیه نشان داد که نگاه کوتاه مدت و اولویت دادن به منافع مقطعی، چه پیامدهای جبران ناپذیری به همراه دارد.

این کارشناس انرژی ادامه داد: آب های سطحی در جنوب کشور به دلیل نبود ظرفیت جذب و ذخیره سازی، به خلیج فارس می ریزند و هم زمان طرح های پرهزینه انتقال آب از همان منابع مطرح می شود. این چرخه، نتیجه مستقیم بی برنامگی در مدیریت آب است.

رییس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران با تأکید بر لزوم بازنگری اساسی در مدیریت رودخانه ها اظهار کرد: آزادسازی حریم رودخانه ها، جلوگیری از ساخت وساز در مسیرهای طبیعی آب و بازسازی مسیرهای تخریب شده باید در اولویت قرار گیرد. بسیاری از رودخانه ها به دلیل برداشت شن و ماسه و تغییر کاربری، عملاً کارکرد طبیعی خود را از دست داده اند.

اورعی با اشاره به تغییرات اقلیمی در کشور گفت: بارش های شدید و نامنظم اخیر، نشانه ای جدی از تغییرات اقلیمی است و باید آن را جدی گرفت. این شرایط مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای جهان مشاهده می شود، بنابراین برنامه ریزی آینده باید بر اساس سناریوهای جدید اقلیمی انجام شود.

وی تاکید کرد: تمرکز اصلی باید بر جمع آوری و مدیریت آب های سطحی، احیای تالاب ها و دریاچه ها و استفاده هدفمند از سدها با نگاه بلندمدت باشد. در کنار آن، اصلاح الگوی مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی که بیش از 90 درصد مصرف آب کشور را به خود اختصاص می دهد، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

این کارشناس انرژی اظهار کرد: بارندگی های اخیر نباید باعث خوش بینی کاذب شود. این شرایط فرصتی موقت است که باید از آن برای اصلاح ساختاری مدیریت آب، تغییر الگوی کشت، توسعه فناوری های نوین آبیاری و افزایش بهره وری استفاده کرد.