اگر فرزند نوجوان دارید یا نوجوانی خودتان را به یاد داشته باشید، احتمالاً می دانید جهش رشد نوجوانی بسیار سریع به نظر می رسد، طوری که برخی نوجوانان در یک سال 10 تا 13 سانتی متر رشد می کنند. اما آیا این سریع ترین دوره رشد انسان است؟ عجیب است اما خیر؛ در واقع رشد سریع دوران نوجوانی، دومین دوره پرشتاب رشد در انسان ها است.

شان کامینگ، استاد بخش سلامت دانشگاه بَث در بریتانیا می گوید: ما رشد کودکان را از زمان تولد تا بزرگسالی دنبال کرده ایم و سریع ترین دوره رشد، به روشنی دو سال نخست زندگی در نوزادی است. در این زمان کودکان بیشترین سرعت رشد را دارند.

نوزادان می توانند نزدیک 25 تا 30 سانتی متر در سال رشد کنند، بیش از دو برابرِ نرخ جهش رشد شدید نوجوانی.

سپس سرعت رشد کاهش می یابد. کامینگ می گوید: وقتی به اواخر نوزادی و دوران کودکی می رسیم، رشد جسمی در اولویت دوم قرار می گیرد.

به گفته بکستر-جونز، رشد از سن 4 سالگی تا بلوغ به حدود 5 تا 6 سانتی متر در سال کاهش می یابد. این زمان، دومین دوره پرشتاب رشد انسان است.

در اوج دوران بلوغ، دختران به طور متوسط 9 سانتی متر در سال و پسران 10 سانتی متر در سال رشد می کنند، اما این مقادیر متوسط، میانگین هستند.

کامینگ توضیح می دهد: اگر منظم اندازه گیری کنیم، دوره هایی از رشد بسیار شدید را می بینیم و سپس بدن خود را وفق می دهد. در برخی مطالعات، نرخ رشد تا حدود 20 سانتی متر هم دیده شده، البته اگر این میزان را در طول زمان میانگین بگیریم، به حدود 10 تا 12 سانتی متر در سال می رسیم.

دختران همانطور که در نوزادی رشد می کنند، زودتر جهش رشد خود را تجربه می کنند: حدود 11 سالگی، در حالی که پسران معمولاً دو سال دیرتر وارد بلوغ می شوند.

کامینگ می گوید: پسران معمولاً جهش رشد کمی شدیدتر دارند، زیرا آن ها هورمون رشد بیشتری تولید می کنند و همچنین تستوسترون که به افزایش طول استخوان کمک می کند.

جهش رشد بلوغ در حدود 16 سالگی برای دختران و 18 سالگی برای پسران متوقف می شود و از آنجا که پسران هم رشد شدیدتری دارند و هم دو سال طولانی تر رشد می کنند، در نهایت به طور متوسط قد بلندتری خواهند داشت.

بکستر-جونز می افزاید: سن شروع جهش رشد، قد نهایی فرد را تعیین نمی کند. کسی که زودتر رشد می کند، زودتر رشدش متوقف می شود و کسی که دیرتر رشد می کند، زمان بیشتری برای رشد دارد.

جهش رشد از بیرون به داخل رخ می دهد. کامینگ می گوید: ابتدا پاها و دست ها رشد می کنند و سپس ساق پا و بازوها (قسمت های بلندتر اندام ها). به همین دلیل وقتی بچه ها تازه وارد بلوغ می شوند، شبیه زرافه های کوچک به نظر می رسند، یعنی پاهای بزرگ و بلند دارند.

تنه آخرین بخشی است که رشد می کند و اگر کودک دیرتر رشد کند، تنه ممکن است هیچگاه به اندازه بقیه بدن نرسد. به همین دلیل، در ورزش هایی مانند باله و ژیمناستیک، تیم ها گاهی افرادی را انتخاب می کنند که دیرتر رشد می کنند، زیرا اندامی کشیده تر و پاهای بلندتری دارند. اما افرادی که زودتر رشد می کنند، مزایای ورزشی خودشان را دارند.

اگر جهش رشد بلوغ زود رخ دهد، فرد بزرگ تر و قوی تر است. اما این رشد سریع هزینه دارد. در دوران جهش رشد، استخوان ها ضعیف تر و آسیب پذیرتر می شوند. حدود 9 ماه فاصله وجود دارد. بیشترین نرخ شکستگی در دوران جهش رشد نوجوانان رخ می دهد.

عضلات و تاندون ها هم 9 ماه طول می کشد تا با استخوان های در حال رشد هماهنگ شوند و این می تواند موجب آسیب های مرتبط با رشد شود، به ویژه در ناحیه پاشنه، زانو و پایین کمر.

برای والدین نگران رشد کودک، تأکید می شود که تنوع زیاد در الگوهای رشد طبیعی است. بیکستر-جونز می گوید: رشد سریع طبیعی است، اما رشد کند هم طبیعی است.

قد نهایی بزرگسالی به ژنتیک بستگی دارد. همچنین شرایط نادری در کودکان وجود دارد مانند بزرگی هیپوفیز که منجر به تولید بیش از حد هورمون رشد می شود. کودکان مبتلا به این شرایط می توانند تا 15 سانتی متر در سال رشد کنند و یک گزارش، رشد پسری 13ساله با 19 سانتی متر در سال را ثبت کرده است. اما حتی این رشد سریع، کمتر از نرخ رشد نوزادان است.