به گفته هادی موسوی نیک، مدیر گروه سیاست های حمایتی و مقابله با فقر مرکز پژوهش های مجلس، یکی از دلایل افت میانگین معدل دانش آموزان، کاهش هزینه خانوار برای تحصیل فرزندان است. با وجود گذشت یک سال از اعلام این وضعیت، به نظر می رسد هنوز تحولی جدی در بهبود میانگین معدل ها و کیفیت یادگیری رخ نداده است.

به گزارش ایران، هادی موسوی نیک می گوید: عوامل مختلفی بر وضعیت کیفیت آموزش تأثیرگذار است که هر کدام به اندازه خود وزن دارند. یکی از عوامل مهمی که بر کیفیت آموزشی تأثیر می گذارد، مشکلات اقتصادی است. به تعبیر دیگر می توان گفت که میان وضعیت اقتصادی و وضعیت آموزشی یک سری بده بستان هایی وجود دارد. مثلاً این موضوع را در جامعه بارها دیده ایم که وقتی اوضاع اقتصادی بدتر می شود، پدیده های بازدارنده در آموزش دانش آموزان نیز بیشتر می شود که یکی از پیامدهای آن بازماندگی از تحصیل است.

او درباره تأثیر تورم بر افزایش نرخ بازماندگی از تحصیل نیز می گوید: سال 97 که شاهد افزایش قیمت های ارز، تورم و کاهش درآمدها بودیم، آمار بازماندگی از تحصیل به خصوص در دوره های متوسطه رشد قابل توجهی داشت. یا حتی در دوره کرونا مصادف با سال 99 شاید مسأله اقتصادی تأثیری نداشت اما این پاندمی موجب تحت تأثیر قرار دادن سلامت افراد شد و برخی خانواده ها از ثبت نام فرزندان خود در مدرسه خودداری می کردند. به همین دلیل آمار بازماندگی از تحصیل در دوره ابتدایی بیشترین افزایش را داشت. فکر می کنم در آن دوره حدود صد هزار دانش آموز ابتدایی در مدارس ثبت نام نکردند. اما آمار کلی بیشتر است، در حال حاضر نزدیک به یک میلیون نفر بازمانده از تحصیل داریم.

مدیر گروه سیاست های حمایتی و مقابله با فقر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی می گوید: از طرف دیگر وضعیت آموزشی نیز بر وضعیت اقتصادی تأثیرگذار است در واقع این دو رابطه مستقیمی با هم دارند. فقر یک تله است و یکی از عواملی که می تواند افراد را از این تله نجات دهد و رها کند، آموزش است. آموزش همیشه در پیشرفت افراد نقش حیاتی و اساسی داشته، به طوری که از گذشته خانواده ها و افرادی که در این تله گرفتار شده بودند می توانستند با فراگیری آموزش، مهارت آموزی و افزایش بهره وری، طبقه اجتماعی خود را بالا ببرند، اما اکنون این موضوع کمرنگ تر شده است.

موسوی نیک درباره تحرک های بین نسلی و تأثیر آن در جامعه می گوید: آمارهای موجود نشان می دهد، این تحرک های بین نسلی در میان افراد جامعه ما خیلی ضعیف شده است. به عنوان مثال، بر اساس مطالعاتی که اخیراً در دانشگاه شریف انجام شده، اگر یک نفر در ایران دهک اول باشد، به احتمال 40 درصد، نسل بعدی او در دهک اول یعنی در ضعیف ترین دهک باقی می ماند.

در حالی که در کانادا این تحرک بین نسلی 20 درصد است و تا 20 درصد احتمال دارد یک شخص در همان طبقه ای بماند که خانواده او قرار داشته اند. این موضوع قطعاً با کیفیت آموزشی مرتبط است، یعنی اگر کیفیت آموزشی پایین باشد تحرک بین نسلی نیز کاهش می یابد، بنابراین، این موضوع واقعاً حیاتی و اساسی است.

او در پاسخ به این پرسش که اقتصاد چطور بر آموزش تأثیر می گذارد، می گوید: این موضوع جنبه های مختلفی دارد، مثلاً در 15 سال اخیر هزینه های دولت برای سیستم آموزش کشور 12 درصد کاهش پیدا کرده است. به تعبیر دیگر، هزینه ها و اعتبارت آموزش و پرورش نسبت به سایر دستگاه ها و نهادها رشد نکرده است. بعضاً این گونه تلقی می شود، چون دولت بسیاری از مدارس را خصوصی سازی کرده، از میزان بودجه مدارس دولتی هم کاسته شده است. یک دلیل دیگر هم این است که مردم بیشتر به سمت مدارس غیردولتی رفته اند. یعنی از یک طرف برای آموزش و پرورش کم هزینه شده و از طرف دیگر خانوارها هم مانند سابق توان صرف هزینه تحصیل را ندارند.

مدیر گروه سیاست های حمایتی و مقابله با فقر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه هزینه هایی که خانوار امروز صرف تحصیل دانش آموزان خود می کنند نسبت به گذشته کمتر شده است، می گوید: در دهه 90 هزینه هر خانوار برای تحصیل فرزندشان 4درصد از کل هزینه ها بوده، اما اکنون این میزان به 2 درصد تقلیل یافته است. دلیل اینکه خانواده ها هزینه های کمتری صرف تحصیل می کنند، به طور کلی و به طور میانگین به درآمد خود آن ها بستگی دارد، چون درآمد سرانه کاهش پیدا کرده است.

ناگفته نماند در جایی که هم دولت و هم خانوارها در کشاکش تصمیم گیری برای صرف هزینه در موضوعات مختلف هستند، تقریباً آموزش در اولویت های آخر قرار دارد. امروزه موضوع مسکن برای خانواده ها اولویت بیشتری دارد و آن ها مجبورند سهم مسکن را در هزینه های خود افزایش دهند و آموزش را در اولویت های بعدی بگذارند.

موسوی نیک با تأکید بر اینکه همه چیز را نباید تقصیر ابعاد اقتصادی انداخت و آموزش و پرورش هم باید نقش خود را به خوبی ایفا کند، می گوید: باید تأملی بر این مسأله شود تا بتوان آن را مدیریت کرد، اما این نافی نقش آموزش پرورش نیست. ما نمی خواهیم این موضوع را به این تقلیل دهیم که فقط اقتصاد منجر به کاهش افت تحصیل یا بازماندگی از تحصیل شده، بلکه اقداماتی که آموزش و پرورش در این میان انجام داده نیز از هر چیزی مهم تر است. مثلاً در برخی نقاط میانگین معدل به اندازه ای پایین است که به هیچ وجه جای دفاع باقی نمی ماند. به هر حال باید در تحرکات بین نسلی آموزش و تعلیم و تربیت را جدی گرفت.