روزنامه خراسان در مطلبی به اظهارات اخیر یاسر جبراییلی که خود را تنها حلّال مشکلات مردم می داند، واکنش نشان داده است.

این روزنامه آورده است: اظهارات اخیر یاسر جبراییلی در مناظره های تلویزیونی و شبکه های اجتماعی، بیش از آن که در چارچوب نقد سازنده سیاست گذاری اقتصادی قابل تحلیل باشد، واجد یک الگوی خطرناک در گفتمان سیاسی است؛ الگویی که با تعمیم بحران ها، نفی کلی ساختار حکمرانی و القای فقدان هرگونه دلسوزی در نظام، عملاً به ناامیدسازی اجتماعی دامن می زند.

جبراییلی در روایت خود، تصویری یک دست و سیاه از سیاست در ایران ترسیم می کند و می گوید هیچ کس به فکر مردم نیست ، همه چیز در خدمت یک الیگارشی سیاسی است و مدعی است که فقط یک نسخه نجات وجود دارد و آن هم نزد اوست.

این نوع صورت بندی، اگرچه در ظاهر رادیکال و جسورانه به نظر می رسد، اما در عمل چیزی جز ساده سازی افراطی یک واقعیت پیچیده نیست؛ ساده سازی ای که هزینه اش نه متوجه نخبگان که متوجه سرمایه اجتماعی و امید عمومی است.

نقد سیاست های اقتصادی، نه تنها مجاز بلکه ضروری است. اما مرز روشنی میان نقد مبتنی بر دانش و تجربه با نسخه پیچی انتزاعی از بیرون میدان وجود دارد. مسئله اصلی این جاست که جبراییلی، نه سابقه ای از مدیریت اقتصادی در مقیاس واقعی دارد و نه حتی تجربه اجرای آزمایشی ایده هایش در یک مقیاس محدود. با این حال، از موضع یک منجی تمام عیار سخن می گوید، گویی اقتصاد کشور یک معادله ذهنی است که صرفاً با چند گزاره تند و شعارگونه حل می شود.

اقتصاد، برخلاف تصور رایج در گفتارهای پوپولیستی، عرصه حرف های عامه پسند نیست، میدان تصمیم های سخت، محدودیت منابع، تعارض منافع و هزینه های ناگزیر است. کسی که هرگز بار مسئولیت اجرایی را به دوش نکشیده، طبیعی است که نسخه هایی بدون توجه به پیامدهای نهادی، مالی و اجتماعی ارائه دهد.

اما خطر آن جاست که این نسخه ها، در لباس دفاع از مردم، انتظاراتی غیرواقعی می سازند و در نهایت به سرخوردگی عمیق تر جامعه می انجامند. خطر بزرگ تر در این جاست که چنین گفتمانی، همه ساختارها را فاسد و همه کنشگران را فاقد انگیزه عمومی معرفی می کند.

این نگاه، نه اصلاح گر است و نه عدالت خواه، بلکه به طور ناخواسته یا آگاهانه، زمین بازی را برای بی اعتمادی فراگیر و انفعال اجتماعی آماده می کند. تجربه های گذشته مثل دولت احمدی نژاد نشان داده اند که ناامیدسازی، همواره مقدمه بحران های بزرگ تر بوده است.

مسئله، دفاع از وضع موجود یا نفی نقد نیست. مسئله، مسئولیت پذیری در نقد است. اگر کسی خود را صاحب نسخه نجات می داند، باید پیش از هر چیز، ایده هایش را در میدان واقعی آزموده باشد، هزینه هایش را بشناسد و پاسخ گوی پیامدهایش باشد. در غیر این صورت، سیاست به صحنه ای برای شعارهای پرطمطراق و بی هزینه تبدیل می شود، شعاری که شاید گوینده اش را برجسته کند، اما مردم را یک گام دیگر از امید و واقع گرایی دورتر می سازد.

نکته قابل تأمل آن است که این نوع ادبیات در خلأ سیاسی شکل نگرفته است. یاسر جبراییلی به تازگی یک حزب سیاسی راه اندازی کرده و عملاً وارد فاز کنش حزبی و رقابت انتخاباتی شده است. در چنین چارچوبی، بخشی از سخنان تند، دوگانه ساز و عامه پسند او را می توان نه صرفاً به مثابه تحلیل اقتصادی، بلکه در قالب بازاریابی سیاسی فهم کرد.

الگویی که با ترسیم یک وضعیت کاملاً بحرانی، نفی همه بازیگران موجود و القای نقش منجی برای خود، تلاش می کند جایگاهی اجتماعی برای آینده سیاسی بسازد. این جاست که مرز میان نقد مسئولانه و بازی با احساسات عمومی کم رنگ می شود و سیاست، به جای تمرکز بر حل مسائل واقعی مردم، به ابزاری برای جلب توجه انتخاباتی تبدیل می گردد، مسیری که شاید برای یک چهره تازه وارد سودی کوتاه مدت داشته باشد، اما در نهایت هزینه آن را جامعه ای می پردازد که بیش از هر چیز به نگاه واقع بینانه، صداقت در گفتار و امیدی مبتنی بر امکان های واقعی نیاز دارد.