مصطفی داننده در اطلاعات نوشت: سعید جلیلی می گوید کافه ها سبک زندگی جدید می سازند، خانواده را از هم می پاشند و افراد را به تنهایی دو سه ساعته عادت می دهند. این ادعا، اگر قرار است جدی گرفته شود، نیاز به شواهد دارد؛ اما جلیلی هیچ آماری، هیچ پژوهشی و هیچ استدلالی ارائه نمی دهد. فقط یک قضاوت ارزشی از بالا به پایین: چیزی که من دوست ندارم، لابد مضر است.

مسئله اصلی این است که جلیلی عمدا علت و معلول را جابه جا می کند. کافه ها علت فروپاشی خانواده نیستند؛ نشانه ی شرایطی اند که خودِ سیاست های کلان این کشور ساخته است. وقتی خانه ها کوچک تر شده اند، فضاهای عمومی امن و رایگان از بین رفته اند، پارک ها بی کیفیت اند، کتابخانه ها تعطیل یا بی رمق اند، و جوانان جایی برای گفت وگو، کار فکری یا حتی نفس کشیدن ندارند، طبیعی است که کافه به یک پناهگاه تبدیل شود. کافه محصول بحران است، نه طراح بحران.

جلیلی با لحنی نگران می گوید دیگر لازم نیست خانواده دور هم باشند . این جمله بیش از آن که نقد فرهنگی باشد، اعتراف به شکست است. خانواده ها را گرانی، بیکاری، فشار روانی، ناامنی شغلی و آینده ی مبهم از هم دور کرده، نه یک میز و دو فنجان قهوه. سیاستمداری که سه دهه در متن قدرت بوده، اگر واقعا دل نگران خانواده است، باید توضیح بدهد چرا سیاست های مورد حمایت او خانواده را به جایی رسانده که تحمل هم نشینی طولانی با هم را ندارند.

از همه مهم تر، این نگاه امنیتی به فضاهای اجتماعی است. در ذهن جلیلی، هر جایی که خارج از کنترل مستقیم نهادهای رسمی باشد، مشکوک است: کافه، کنسرت، شبکه های اجتماعی، حتی گفت وگوی ساده ی آدم ها. این همان ذهنیتی است که فکر می کند جامعه اگر رها شود، منحرف می شود؛ پس باید مدام محدود، هدایت و مهندسی شود. نتیجه اش چه بوده؟ جامعه ای عصبی، دوپاره و بی اعتماد.

جلیلی می پرسد این کافه ها با چه نگاهی شکل می گیرد و تبعاتش چیست؟ ؛ سوال بدی نیست، اما پاسخ آن ساده تر از چیزی است که او وانمود می کند: این کافه ها با نگاه بقا شکل می گیرند؛ بقا در اقتصادی که تولید در آن خفه شده، در شهری که فضاهای جمعی اش نابود شده، و در نسلی که امیدش را از سیاست رسمی بریده است. تبعاتش هم روشن است: مردم راه خودشان را برای زیستن پیدا می کنند، حتی اگر سیاستمداران دوست نداشته باشند.

تناقض تلخ ماجرا اینجاست: همان جریانی که از سبک زندگی غربی می ترسد، عملا با ناکارآمدی اش مردم را به همان سبک ها هل داده است. وقتی سیاست شادی را محدود می کند، جامعه شادی را از مسیرهای غیررسمی پیدا می کند. وقتی گفت وگو در رسانه ها بسته می شود، کافه ها جای آن را می گیرند.

نقد واقعی کافه نشینی باید از دل جامعه بیاید، نه از زبان کسی که سال ها در قدرت بوده و مسئول وضع موجود است. وگرنه این حرف ها بیشتر شبیه فرافکنی است: انداختن تقصیر بحران های عمیق اجتماعی گردن چند صندلی چوبی و دستگاه اسپرسوساز.

مسئله کافه نیست، مسئله سیاستی است که بلد نیست انسانِ معاصر را بفهمد. جامعه تغییر کرده، حتی اگر برخی هنوز دوست دارند آن را به زور به دهه های قبل برگردانند.