فاطمه امان در هم میهن نوشت: تهران به تدریج در می یابد که عضویت در گروه چندجانبه بریکس، آن چنان که تبلیغ می شد، آشِ دهان سوزی نیست. زمانی که ایران در ژانویه گذشته به بریکس پیوست، دولت آن را سندی بر موفقیت جمهوری اسلامی در عبور از یکی از طولانی ترین کارزارهای انزوای جهانی دانست. برای تهران، بریکس بیش از آنکه راه نجات باشد، ابزاری برای کسب اعتبار است.

بانک توسعه جدید (بانکِ بریکس) از وام دهی به اعضای تحت تحریم اجتناب می کند و پکن مراقب است که باعث انتقام جویی ایالات متحده نشود. حتی در مواردی که تفاهم نامه ها وعده همکاری می دهند، قوانین مدیریت ریسک در نهادهای بریکس، ایران را از قراردادها و خطوط اعتباری واقعی دور نگه می دارد. یک تحلیل نشان داد که ارزش بریکس برای ایران کمتر در پول و بیشتر در پوشش سیاسی نهفته است.

این بلوک به ایران مشروعیت می دهد، نه اهرم فشار. با این حال، تهران از هر نشست برای پیشبرد اهداف فنی کوچک استفاده می کند؛ اهدافی مانند فروش نفت با یوآن یا درهم، مسیرهای ترانزیتی جدید از طریق کریدور شمال-جنوب و شبکه تجاری که هند، ایران و روسیه را از طریق خلیج فارس و دریای خزر به هم متصل می کند.

این را می توان انطباق با شرایط تحت فشار دانست، اما در عین حال یادآور وزن ناچیز ایران در این گروه چندجانبه است. بریکس از چندجانبه گرایی سخن می گوید، اما قطب ها با هم برابر نیستند. چین با تجارت خود سلطه دارد و روسیه به دنبال فضای تنفس استراتژیک است.

پکن اکنون بیش از 90 درصد صادرات نفت خام ایران (حدود 1/4 میلیون بشکه در روز تا اواسط سال 2025) را خریداری می کند؛ نفتی که عمدتاً با تخفیف، از طریق واسطه ها و با ارزهای غیردلاری فروخته می شود. این تخفیف که اکنون بیش از 6 دلار در هر بشکه نسبت به نفت برنت است. این عدم تعادل ساختاری است: بشکه های نفت ایران تقریباً تمام صادرات تهران را تشکیل می دهند، اما تنها حدود 13 درصد از واردات چین را شامل می شوند.

ایران به طور فزاینده ای بریکس را به عنوان یک پروژه دلارزدایی تبلیغ می کند تا وابستگی خود را بازتعریف کند، اما در واقعیت، این یک موسیقی متنِ سیاسی است، نه مالی. تهران مدام پروژه های جدید بریکس را تبلیغ می کند؛ یک منطقه آزاد تجاری در اینجا، یک اتصال حمل ونقلی در آنجا. اما همه می دانند چه چیزی مانع آن هاست: تحریم های ایالات متحده. نهادهای بریکس، از جمله نهادهای چینی، همچنان پول را از طریق بیمه گران و اتاق های پایاپای مبتنی بر دلار جابه جا می کنند.

تحریم ها همچنان سناریو را می نویسند. هر شریک خارجی بزرگی ریسک از دست دادن سیستم پایاپای دلاری یا بیمه را در صورت زیاده روی می پذیرد. پالایشگاه های چینی و هندی این را می دانند؛ آن ها ممکن است روی کاغذ با واشنگتن مخالفت کنند، اما نفتکش ها، بیمه گران و کارگزاران آن ها همچنان در دنیای دلاری فعالیت می کنند. بریکس می تواند تا ابد درباره دلارزدایی بحث کند، اما سیم کشی تجارت جهانی تغییر نکرده است. وابستگی، با خود پیش بینی پذیری می آورد.

ایران با گره زدن صادرات خود به چند خریدار شرقی، تقاضای ثابتی را تضمین می کند، اما این درآمدها تنها می تواند هزینه واردات را تأمین کند و نه نوسازی اقتصاد را. برای اقتصادی در بندِ تحریم، حتی این هم مانند اکسیژن است. اما ثبات به معنای همبستگی نیست. در نشست امسال ریودوژانیرو، بریکس حملات یک جانبه به ایران در حملات هوایی ژوئن به تأسیسات هسته ای را محکوم کرد، اما از نام بردن از اسراییل خودداری کرد.

این حرکت صرفاً همدلی بود، نه تأمین امنیت؛ سندی بر اینکه اتحاد سیاسی این بلوک جایی به پایان می رسد که منافع اعضا با غرب آغاز می شود. در داخل ایران، استقلال به مقاومت و تاب آوری تغییر شکل داده است. رسانه ها بریکس را محرک اصلی اراده جمعی بین المللی برای ساختن جهانی عادلانه تر به تصویر می کشند. همان زبان اخلاقی که زمانی برای غیرمتعهدها به کار می رفت، اکنون برای توجیه شراکت با همتایان اقتدارگرا استفاده می شود.

ایران دیگر رهبر جنوب جهانی نیست؛ بلکه صرفاً در میان آن ها نشسته است. در نهایت، بریکس بیش از آنکه یک نقطه عطف باشد، مانند یک آینه عمل می کند؛ آینه ای که نشان دهنده کشوری است که خود را با محدودیت ها تطبیق می دهد، نه اینکه بر آن ها غلبه کند. ایران به دلیل تحریم ها و حکمرانی داخلی خود، از این قافله عقب مانده است.

استقلال ایدئولوژیک به وابستگی استراتژیک تبدیل شده است. بریکس به تهران دیده شدن می دهد اما قدرت کنترلِ ناچیزی به او می سپارد؛ صندلی در میز مذاکره، بدون حق انتخاب منوی غذا. تبدیل این صندلی به یک اهرم فشار، نیازمند شفافیت، دیپلماسی معتبر و چشم انداز اقتصادی روشن تری است.