فرارو- پرسش انکاری وزیر آموزش و پرورش در مورد موجودیت موسیقی در مدارس، آنجا که می گوید: کجا ما چنین مسائلی داریم؟ در مقابل واقعیت های اجتماعی قرار می گیرد؛ واقعیتی که به واسطه ماهیت نهاد آموزش و پرورش، مشخصا نسل آینده را هدف قرار می دهد. از سویی دیگر ورود به این مساله با نگاه وزیر آموزش و پرورش نشان از کژفهمی مفهوم موسیقی دارد؛ تسری یافتن این نگاه در جامعه حتی بر کیفیت موسیقی به شکل کلی هم تاثیرگذار بوده تا جایی که در برخی موارد رو به سوی ابتذال دارد.

به گزارش فرارو، وقتی علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، در مجلس به استیضاح نزدیک شده بود، پذیرفت که در آموزش و پرورش چالش مزمن چندوجهی داریم . به گفته کارشناسان، این چالش ها از افت کیفیت علمی تا تبعیض و نابرابری آموزشی و بی توجهی به پرورش آنان را دربرمی گیرد.

این چالش ها تنها متوجه دانش آموزان و اولیا نیست، بلکه معلمان را نیز به طور مستقیم تحت تاثیر قرار داده است؛ به گونه ای که در ماه های اخیر، موارد قابل توجهی از مدیران و معلمان تنها به دلیل پخش موسیقی یا ایجاد فضایی شاد در مدرسه، مورد بازخواست قرار گرفته اند.

این وضعیت در حالی رخ می دهد که حال کلی جامعه نیز خوب نیست. به تعبیر تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس: در جایی که وضعیت یک جامعه از نظر اقتصادی و اجتماعی به صورت توامان خوب نیست، حتی اگر از نظر اقتصادی گشایشی هم پدید بیاید، حال آن جامعه از نظر فرهنگی و اجتماعی به سرعت به سامان نخواهد شد. با این وجود آموزش و پرورش، به عنوان نهادی اجتماعی که مستقیما با آسیب پذیرترین قشر جامعه سروکار دارد راه حل های آزمایش شده جهانی همچون استفاده از موسیقی را رد می کند؛ آن هم برای قشری که آینده را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

او در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره پخش موسیقی در مدارس می گوید: ما در مدرسه چیزی به نام آهنگ نداریم و من نمی فهمم منظورتان چیست، مدرسه جای تربیت، آموزش و فعالیت های گروهی است... این موارد به هیچ وجه مورد تایید ما نیست، کجا ما چنین مسائلی داریم؟

مساله زمانی پررنگ تر می شود که از منظر دانش آموزان به ماجرا نگاه کنیم؛ دانش آموزانی که هر روز در صف صبحگاه، با یونیفرم های یکدست و گاه تیره ایستاده اند.

در این چارچوب باید پرسید: جایگاه موسیقی در نظام آموزش جهانی امروز چیست و چه نقشی در فعالیت های گروهی دارد؟ آیا چنین نگاه هایی مرز میان موسیقی خوب و بد را در سطح کلان کدر نکرده است؟ و در نهایت، آیا پخش موسیقی در مدرسه ناهنجاری اجتماعی است یا طرح این مساله از سوی وزیر، به معنای محدود کردن فضای آموزشی به تعریفی خاص از هنجار و بیرون راندن دیگران از این فضاست؟

علیرضا شریفی یزدی، جامعه شناس، روان شناس اجتماعی و مشاور علمی در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش تهران، در گفت وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخته و می گوید: جایگاه آقای کاظمی در نظام آموزش و پرورش کجاست و آیا او جایگاه خود را می شناسد؟ واقعیت این است که او شناختی از نظام آموزش و پرورش و از حوزه تعلیم و تربیت سررشته ای ندارد. موضع گیری های او بیشتر در راستای حفظ جایگاه شخصی اش به نظر می رسد و با هدف جلب رضایت اقلیتی با چنین نگرشی مطرح می شود، نه با در نظر گرفتن مخاطبی به وسعت جمعیت 90 میلیونی ایران.

علیرضا شریفی یزدی به فرارو می گوید: در سلسله مراتب نیازهای انسان، عالی ترین مرتبه که به آن والایش یا تصعید می گویند، هنر است. هنر، بالاترین مرتبه رشد یک انسان محسوب می شود. یکی از هنرهای هفت گانه جهان که بیشترین اثر و تاثیر را نه تنها بر انسان ها بلکه بر حیوانات دارد، موسیقی است. اگر به چوپان ها نگاه کنید، یکی از ابزارهای همیشگی آن ها نی است که به افزایش شیردهی حیوانات کمک می کند. جایگاه موسیقی برای انسان نیز از لحاظ علمی در طول تاریخ والاترین بوده و خواهد بود.

او می افزاید: اما این موسیقی در نظام های آموزش و پرورش دنیا چه جایگاهی دارد؟ پیشرفته ترین نظام آموزش و پرورش دنیا متعلق به کشور فنلاند است و پس از آن کشورهایی مانند دانمارک، هلند، بلژیک و نروژ و سایر کشورهای حوزه اسکاندیناوی قرار دارند که موسیقی یکی از اصلی ترین شیوه های آموزشی آن هاست. در شرق نیز کشور چین که الگوی ایران شده است، موسیقی جزو لاینفک نظام آموزشی آن هاست و همین طور در ژاپن.

این جامعه شناس می گوید: در زمینه موسیقی، وقتی می خواهیم فردی را به مراتب عرفانی برسانیم، در هند، چین و حتی میان برخی از عرفای ایران، یکی از ابزارهای مهم آنان موسیقی بوده است. موسیقی به دو دسته تقسیم می شود: یک دسته باعث تعالی روح، پالایش روان انسان، رشد مغز و پیشرفت او در زندگی می شود که نظام های آموزشی به آن می پردازند. دسته دیگر، موسیقی های خطی است که مطالعات عصب روان شناسی نشان می دهد بر مغز اثر منفی دارد؛ مانند هیپ هاپ و برخی موسیقی های پارتی که به صورت تکراری و خطی اجرا می شوند و برای مغز انسان مضر هستند.

او می افزاید: همه نظام های پیشرفته آموزش و پرورش دنیا، حتی در منطقه خودمان مانند اردن و قطر، به موسیقی به عنوان ابزاری برای تربیت کودکان نگاه می کنند. در کشور ما نیز همین وضعیت وجود دارد؛ مگر سرودها و آهنگ هایی که کودکان اجرا می کنند؟ آن ها نیز بخشی از موسیقی هستند و بنابراین موسیقی در نظام آموزشی ایران هم حضور دارد.

این روانشناس اجتماعی می گوید: نگاه محافظه کارانه و سنتی باعث می شود مرز میان موسیقی خوب و بد کدر شود. یکی از مهم ترین وظایف نظام تعلیم و تربیت، ایجاد سواد هنری در دانش آموزان است؛ یعنی توانایی شناخت موسیقی خوب و بد. هدف آموزش و پرورش تربیت موزیسین یا نقاش نیست، بلکه آموزش سواد هنری به کودکان است تا بتوانند سره را از ناسره تشخیص دهند و موسیقی فاخر و مثبت را از موسیقی سخیف بازشناسند.

او می افزاید: اگر این آموزش صورت نگیرد، خلاء ایجاد می شود و موسیقی نامناسب جایگزین می شود، زیرا فضایی خالی و بدون راهنمایی هنری در اختیار مخاطب است. وقتی آموزش و پرورش از یک سو سواد هنری کودکان را بالا می برد و از سوی دیگر تولیدات موسیقی مناسب برای آنان ارائه می کرد، شاهد فاجعه هایی که برخی خوانندگان با شعرهای اروتیک برای کودکان ایجاد کردند، نبودیم. این آثار، که بچه ها بدون درک معنی آن ها حفظ و حتی در مدرسه تکرار می کنند، نتیجه کوتاهی آموزش و پرورش است. نظام آموزشی در این زمینه وظیفه دارد هم مهارت تمییز موسیقی خوب از بد را به کودکان بیاموزد و هم تولید و عرضه موسیقی مناسب آن ها را فراهم کند تا فضای هنری سالم ایجاد شود.

مشاور علمی در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش تهران می گوید: هم اکنون حتی دو قطبی ایجاد نشده است؛ ما یک قطب بزرگ داریم که جامعه ای با نیازهای موسیقیایی خود است و مسیر خود را می رود، و یک اقلیت اندک که به دلایل موقعیتی یا مالی شعارهایی می دهند که هیچ مخاطبی ندارد و عملی نیست. تصور کنید فضای ایران بدون موسیقی، کشوری که هر سال چندین کنسرت با مجوز وزارت ارشاد برگزار می شود؛ یعنی صندلی کنار آقای کاظمی! این نیاز محسوس است و به همین دلیل سالانه حدود 5 میلیون نفر برای کنسرت خوانندگان خارجی خارج می شوند، چون داخل گزینه ای وجود نداشت.

او می افزاید: در مورد دانش آموزان هم، آن ها منتظر دستور وزیر نیستند که موسیقی گوش بدهند یا نه. در فضایی که اکنون وجود دارد، اظهارات وزیر بیشتر شبیه شوخی است؛ گویا ایشان به برخی نمایندگان مجلس و دیگران می گوید با این حرف ها اجازه بدهند همچنان وزیر بماند، چراکه لبه استیضاح قرار گرفته است. او می داند اکثر مدارس ما بچه ها موسیقی گوش می دهند، ساز می آموزند، آواز می خوانند و حتی با هوش مصنوعی آهنگ می سازند.

او ادامه می دهد: اگر آموزش و پرورش مدرسه را کور کند و موسیقی را ممنوع اعلام کند، کودکان تنها در خانه به آن می پردازند. این در حالی است که آموزش و پرورش 16 هزار ساعت وقت دانش آموزان را طی 12 سال می گیرد تا آن ها را تربیت کند، اما نتیجه این می شود که از نظر موسیقیایی و هنری در جای دیگری تغذیه می شوند و آموزش و پرورش هیچ اشرافی ندارد. یک آموزش و پرورش عاقل این موضوع را زیر نظر می گیرد و بر اساس ارزش ها، مسیر موسیقیایی دانش آموزان را هدایت می کند.

شریفی یزدی می گوید: بچه ها از مدرسه بریده اند و علاقه ای به حضور در آن ندارند، بنابراین به جای نگرانی درباره پخش موسیقی در مدارس، وزیر باید به فکر ارتقای سطح علمی و معدل دانش آموزان باشد؛ میانگین معدل در کل کشور زیر 9 است و یک وزیر آگاه باید شرایطی فراهم کند که دانش آموزان 20 سال آینده مفید برای کشور باشند. پرداختن به موسیقی در این فضا، در حالی که مباحث اصلی آموزشی رها شده، فاقد ارزش تعلیم و تربیتی است و بیشتر برای حفظ قدرت و گروهی خاص مطرح می شود.

او می افزاید: ادعای وزیر درباره قداست مدارس وعدم جای موسیقی در آن نیز با واقعیت فاصله دارد؛ مگر در هیئت ها و مساجد موسیقی پخش نمی شود؟ نوحه خوانی نیز نوعی موسیقی است. این فضاسازی ها خطرناک است و تصور غلط ایجاد می کند که مدارس ایران مکانی مقدس و عاری از مشکلات هستند، در حالی که در برخی مدارس مواردی مثل گل، سیگار و الکل گزارش شده است. وزیر باید به مسائل حیاتی تری مانند آموزش جنسی، پیشگیری از خودکشی و تربیت کاربردی دانش آموزان توجه کند. متاسفانه هیچ برنامه ای برای تربیت نسل آینده و توسعه کشور وجود ندارد، و تمرکز بر موسیقی، که می تواند مفید باشد، جایگزین اقدامات ضروری آموزشی شده است.