فرارو- افزایش نرخ تورم کشور و روندی که از دید برخی اقتصاددانان به سمت ابرتورم است، پرسش هایی درباره نقش بانک مرکزی در پیشگیری از دلاریزه شدن اقتصاد کشور و مهار تورم فزاینده ایجاد کرده است. بانک مرکزی در وضعیت پیش آمده چقدر مقصر است و چه کارهایی باید انجام دهد؟

به گزارش فرارو، این ها پرسش هایی است که دکتر وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو به آن ها پاسخ داده است:

وحید شقاقی شهری به فرارو گفت: نقش و سهم سیاست های پولی در شرایط کنونی اقتصاد کشور، نمی تواند نقش و سهم زیادی باشد. مشکل ما، اکنون سیاست های پولی نیست. ما این روزها هم در بخش واقعی اقتصاد کشور به مشکل برخورده ایم و هم در بخش مالی مسئله داریم. همه ما می دانستیم که در میان مدت و بلندمدت، سلطه مالی بر بخش پولی حاکم است و با توجه به این که سلطه مالی بر بخش پولی حاکم است، صرفا با اتکا به سیاست های پولی انقباضی، نمی توانستیم به شکل پایدار، با دوام و مدت دار، مسائل تورم و ارز را حل کنیم. راهبرد از ابتدا اشتباه بوده است. مسئله اقتصاد ایران اصلا با سیاست های پولی حل نمی شود. اگر ما نتوانیم مشکل بخش واقعی اقتصاد و بخش مالی را حل کنیم، صرفا با اتکاء به سیاست های پولی انقباضی، در میان مدت و بلندمدت به مشکل تورم های بالا و شوک های ارزی برمی خوریم. راهبرد اشتباه این بود که سیاست های پولی انقباضی، کنترل رشد نقدینگی و سیاست های تثبیت ارز و ارز ترجیحی را برای کنترل تورم و نوسانات ارزی استفاده کنیم. در حالی که این راهبرد اشتباه بود و در حال طی کردن مسیری غلط هستیم. ریشه شوک های ارزی و تورمی بخش واقعی اقتصاد کشور است.

وی افزود: حداقل 8 چالش و ناترازی حل نشده در کشور داریم که از بحران آب و فرونشست زمین، تا بحران انرژی (برق، گاز، بنزین)، بحران بانکی فرسودگی زیرساخت ها و به زودی بحران صندوق های بازنشستگی گسترده است. با توجه به این که درآمدهای دولت به واسطه تحریم های نفتی کاهش پیدا کرده، این ناترازی ها به دلیل سیاست های غلط اقتصادی از جمله اقتصاد دستوری و حاکمیت شبه دولتی ها در اقتصاد و انحصارهای گسترده روند افزایشی دارد. سرمایه گذاری در اقتصاد ایران نیز توسط بخش خصوصی انجام نمی شود و دولت هم که به علت تحریم ها منابعی برای سرمایه گذاری نداشته و عملاً ماحصل این وضعیت این شده که با مشکل ناترازی ها مواجه شده ایم. اکنون در کشور ما تقاطع بحران ها رخ داده است. همزمان با همه این ها، دولت با کسری شدید بودجه مواجه شده است. در نتیجه همه این ها فشار سنگینی بر بانک مرکزی و شبکه بانکی کشور وارد شده و بدهی دولت نیز، به شدت افزایش پیدا کرده است. کسری بودجه دولت نیز روند افزایشی دارد و حاصل سرسام آور بدهی دولت، رشد نقدینگی و توسعه بدهی دولت در شبکه بانکی را در پی دارد. خروجی این وضعیت، شوک های ارزی و تورم است.

این اقتصاددان در ادامه گفت: نقش و سهم بانک مرکزی در شوک های ارزی و تورم کشور، مشخص است. ابزاری که بانک مرکزی در اختیار دارد، سیاست های پولی است. اما مسئله این است که مشکل اصلی اقتصاد کشور ما ناترازی های اقتصادی و تحریم های اقتصادی است که هیچ یک هم در اختیار بانک مرکزی نیست. من نقش بانک مرکزی را در این وضعیت خیلی بالا نمی بینم. هرچقدر هم که به بانک مرکزی فشار وارد شود، واقعا ابزاری ندارد، چون بخش واقعی اقتصاد ما اصلا کار نمی کند. بخش مالی اقتصاد با مشکل مواجه است و بخش واقعی هم کار نمی کند که نمی شود با اتکاء به ابزارهای پولی اقتصاد را کنترل و مهار کرد. به همین دلیل است که به شدت شاهد کاهش ارزش پول ملی هستیم و کاهش ارزش پول ملی نیز شوک هایی تورمی را ایجاد خواهد کرد. این راهبرد اشتباه بود و در سالهای گذشته هم مسیر اشتباهی را رفتیم چرا که فکر می کردیم با ابزارهای پولی و با اتکاء به بانک مرکزی می توانیم شوک های ارزی و تورمی را کنترل کنیم. این همان اشتباه بزرگی است که سال های سال استفاده کرده ایم و اکنون نیز به یک معضل بزرگ تبدیل شده است.

وی افزود: تا زمانی که سیاهچاله اقتصاد ایران که متشکل از رانت، فضای غیررقابتی، اقتصاد دستوری و محیط انحصاری و رفاقتی است نابود نشود، اقتصاد ایران حل نمی شود و هرچه هم وارد این سیاهچاله می شود به شکل بحران خارج می شود و عملا تا زمانی که این سیاهچاله به کار خود ادامه می دهد و به علت رانت هایی که در آن وجود دارد، همه امکانات و منابع ملی را می بلعد و جذب می کند، چیزی به جز بحران خلق نمی کند. انهدام این سیاهچاله کار بسیار سختی است چرا که ذینفعان بزرگی را پشت خود دارد. این سیاهچاله در حال تخریب کشور و حیف و میل منابع ایران و تشدید ناترازی است. تا زمانی که این سیاهچاله هست بخش های مالی و پولی کشور ما نیز موفق عمل نخواهند کرد و بخش واقعی اقتصاد ما ضعیف خواهد شد. همه این ها است که با فشار بر بخش پولی تورم ایجاد می کنند.

این استاد دانشگاه گفت: ما در 5 سال گذشته مسیر اشتباهی را طی کرده ایم. ما فکر می کردیم با تکیه بر سیاست های پولی و بدون انهدام سیاه چاله اقتصاد کشور، می توانیم تورم را مهار کنیم. اما این روش درست نیست. بانک مرکزی با ابزار سیاست های پولی صرفا نمی تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، چون اصلا حل مشکل کشور، از کانال سیاست های پولی عبور نمی کند. هیچ شکی وجود ندارد که راهبرد بانک مرکزی از ابتدا اشتباه بود. بانک مرکزی، تصور می کرد می تواند با سیاست های پولی انقباضی، تورم در اقتصاد را مهار کند. در حالی که اگر من مسئول بانک مرکزی بودم تمام تلاشم را می کردم که به همه مقامات کشور بقبولانم که با ابزارهای پولی امکان مهار کامل تورم وجود ندارد. ایراد این است که بانک مرکزی سال ها در حال تبلیغ این راهبرد است و عملا به مقامت ارشد کشور نیز می رساند که می شود با سیاست های پولی انقباضی، تورم و ارز را مهار کرد. من هم سالیان سال است که می گویم این سیاست های پولی، پاسخگوی بلندمدت نخواهد بود، چرا که سلطه مالی بر بخش پولی کشور حاکم است چرا که بخش واقعی اقتصاد ما کار نمی کند.

وی افزود: برای همین است که مدام بر سیاهچاله ای تاکید دارم که بحران ها را بر اقتصاد کشور تحمیل می کند. فرض کنید یک شخص بیمار است و به او گفته می شود اگر داروی خاصی را مصرف کند، بیماری در او کنترل می شود اما چون ریشه بیماری درمان نشده، نمی شود که تا ابد دارو مصرف کند، بالاخره باید فکری به حال درمان شود. ریشه بیماری اقتصاد ما هم در سیاهچاله است. ما در یک فضای اقتصادی ذینفعانه و رانتی کار می کنیم. در چنین فضایی، تشدید ناترازی، تورم و شوک های ارزی چیز عجیبی نیست. بهتر است آدرس غلط ندهیم و نگوییم با استفاده از سیاست های پولی می توانیم جلوی تورم را بگیریم. این سیاهچاله هم منهدم نمی شود چون افراد پرنفوذی در آن منفعت دارند و حاضرند به قیمت نابودی کل اقتصاد کشور مانع از نابودی این سیاهچاله شوند. این افراد فقط به فکر رانت خود هستند. مورد داشتیم که یک آقایی که در واردات نوعی ماده غذایی نقش داشت به علت این که رانتش کم شده بود در واردات آن ماده تعلل کرد و چند روز آن ماده را وارد نکرد و قیمت این ماده به یکباره چند برابر شد. در نتیجه دوباره رانت این آقا برقرار شد تا راضی شد بار کشتی های خود را وارد کند. این وسط 90 میلیون ایرانی باید متضرر شوند تا این آقا رانت خود را از دست ندهد. امثال این آقا بخشی از آن کارتل پشت صحنه هستند که برایشان مردم مهم نیستند بلکه آن میلیاردها تومان سود پشت هر کشتی مهم است.