مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: نامزد همیشه ناکام اصول گرایی رادیکال ایرانی از گسترش کافه و کافه نشینی خاصه در تهران اظهار نگرانی کرده و با ذهنیت توطئه انگار خود این پدیده را در تقابل با خانواده دانسته است!

ابتدا باید یادآور شد جوری از خانواده صحبت می کنند که انگار آدم های بیرون از تفکر ایشان یا خارج از مرزهای ایدیولوژیک ما در خانواده رشد نمی کنند و خانواده خاص ماست! باقی عالم از زیر بوته درمی آیند و فقط ما در خانواده پرورش یافته ایم. به قول طنزپردازی که به زندگی نامه ها طعنه می زد که همه می نویسند در خانواده ای مذهبی متولد شدیم. انگار ما کف دیسکو به دنیا آمدیم و ننه مان اهل نماز و روزه نبود!

این هم که از کافه و کافه نشینی خوش شان نمی آید ولی با رستوران مشکل ندارند شاید به خاطر این باشد که در رستوران بحث شکم می چربد و خوردن و نسبتی با تفکر و گفت وگو ندارد ولی در کافه می نشینند و با هم حرف می زنند یا بحث می کنند و نوشیدن قهوه اصل نیست.

آدم های ایدیولوژیک به جای این که خود را با دنیای واقعی بیرون انطباق دهند تمام سعی خود را به کار می بندند تا دینای بیرون را با ذهن خود منطبق کنند و آقای جلیلی هم نمونه ای از این جور آدم هاست؛ نمونه ای نچسب البته.

این هم حیرت آور و هم ناشی از ترجیح ایدیولوژی بر ذات زندگی است که از 90 میلیون ایرانی اکثریت، دغدغه معاش و کاهش قدرت خرید دارند و بیم جنگ و سقوط به طبقه پایین تر ولی دغدغه سعید جلیلی این است که چرا بخشی از جوانان امروز به کافه می روند و قهوه می نوشند!

نسبت این جماعت با واقعیت را می توان از این ناخرسندی دریافت در حالی که در سنت ایرانی قهوه خانه از قدیم جای داشته و قهوه چی شغلی دیرین بوده است.

کافه و کافه نشینی مدرن البته نسبتی با روشن فکری دارد و در بیرون از ایران یادآور ژان پل سارتر است و در ایران چهره هایی چون صادق هدایت را در به یادها می آورد و سعید جلیلی با این دنیاها بیگانه است چرا که در دانشگاه امام صادق درس خوانده و بعد از آن به استخدام وزارت خارجه درآمده و تا قبل از احمدی نژاد سمت قابل توجهی نداشت و نهایتا رییس اداره بازرسی بود و مدام هم با وزیر وقت - دکتر ولایتی - اصطکاک داشت و بعد که احمدی نژاد آمد او را ارتقا داد و به معاونت وزارت خارجه و دبیری شورای عالی امنیت ملی و مسؤولیت مذاکرات هسته ای گماشت و به این اعتبار جوانی نکرده است.

13ساله بود که انقلاب 57 را شاهد بود و بعد هم در جریان جنگ به جبهه شتافت و البته به خاطر جراحتی که دید قابل احترام است همان گونه که از اصلاح طلبان نیز هاشم آقاجری پای خود را از دست داده یا محمد رضا خاتمی که در پای او جای ترکش هست و بحث جنگ را باید جدا کرد.

بعد هم در دانشگاه و وزارت خارجه بوده و زیست متعارف جوانی نداشته است و طبعا در 60 سالگی نمی تواند حال و هوای جوانان دهه های 70 و 80 را درک کند و در دنیای خود سیر می کند:

ای که انکار کنی حال و هوای درویشان را

تو چه دانی که سودا و سر است ایشان را

شاید گفته شود این جوانان اهل کافه هم از دنیای آقای جلیلی بی خبرند. بله. ولی تفکر اینها از جیب ملت نیست و برای مردم هزینه ندارد در حالی که تفکر عبوس سعید جلیلی برای کشور هزینه ساز بوده و نیاز به توضیح ندارد.

بوریس وین می گوید: اگر کافه ای نبود ژان پل سارتری هم نبود. بعید است آقای جلیلی بوریس وین را بشناسد اما قطعا با سارتر آشناست و اثر یا آثاری از او را خوانده و نگران است از درون این کافه ها سارتری برخیزد ولی نگران نباشد بحث های جوانان دهه های دهه هفتادی و هشتادی فلسفی نیست و به گپ وگفت های عادی و نهایتا هنری و نه سیاسی و فلسفی می گذرد و باز بهتر از این است که به پستو و خانه های خارج از دید عموم بروند و اگر نگران مفسده است مفسده در کافه نیست در خانه هایی است که محافل شب نشینی ترتیب می دهند و وقت شان به قمار می گذرد.

درست در همان روزی که خبر سخنان آقای جلیلی منتشر شد این خبر هم جلب توجه می کرد:

قمار و شرط بندی در ایران دیگر پدیده ای پنهان نیست. صدها سایت و کانال شرط بندی با ده ها هزار عضو در آن ها فعال اند و گردش مالی آن ها بنا بر برآوردها به ده ها هزار میلیارد تومان در سال می رسد؛ کاربرانی که اغلب زیر 35 سال دارند. هم زمان قمارخانه های زیر زمینی در ویلاهای لوکش و میزهایی با گردش چند میلیاردی در هر شب دارند. جایی که ژتون ها معادل حقوق یک سال یک کارمند معامله می شود.

با توجه به این که اگر برای مهار این اقتصاد زیرزمینی و پول شویی چاره اندیشی نشود قمار از یک بحران آسیب اجتماعی به یک بحران جدی اقتصادی و امنیتی تبدیل خواهد شد از فردی با ادعای فهم امنیتی انتظار می رود نگران قمار در خانه ها باشد نه قهوه نوشیدن و گپ و گفت در کافه ها اما دغدغه او این است که چرا جوانان کافه می روند و لابد پای توهمات او نمی نشینند که سال هاست با دو کلمه ظرفیت و فرصت جمله می سازد!

مشکل تفکر عبوس سعید جلیلی با کافه ها بیش از خانه هاست چون کافه به ساحت عمومی تعلق دارد و این جماعت عرصه عمومی را هم می خواهد تصاحب کند و اصرارشان بر تحمیل حجاب به زنان و دختران ولو در پوشش دغدغه شرع برای تصرف خیابان است و کافه نه اداره است نه خانه و چون به عرصه عمومی تعلق دارد اینها بر سر تصاحب و تصرف عرصه عمومی تلاش می کنند. یک روز با گشت ارشاد و روز دیگر با قانون متروک مجلس و تهدید پیامک و حالا با تهدید کافه یا تهدید دانستن کافه نشینی.

شاید در نگاه اول شگفت آور باشد که آن قدر که نگران قهوه و کافه اند نگران شراب و رستوران نیستند. دلیل است که در اولی گفت و گو می شود و با تفکر و گفت وگو مشکل دارند. می گویند یکی حرف می زند و بقیه تأیید می کنند.

دلیل میدان دادن به مداحان تندرو هم این است که با عواطف و احساسات مردم سر و کار دارند نه با فکر آنان.

دلیل دیگر نسبت کافه با زن و زندگی است. حضور دختران در کافه شورانگیز است و صحنه گفت و گوهای شاد دختران و پسران برای آقای جلیلی آزارنده است. خود او هم چندان اهل خنده نیست و اگر در روز مادر اخیر برای مادر یا به یاد مادر گل نخریده باشد بعید است در مواقع دیگر سال اهل گل و اهدای آن باشد چون زیست آنان به گونه ای دیگر تعریف شده است.

البته مدتی تلاش کردند کافه هایی به سبک علایق خود برپا کنند ولی خاصل کار مطلوب شان نبود. چون تیپ حزب اللهی کافه رو نیست و کافه رو شود ممکن است بخواهد کافه های دیگر را هم تجربه کند و کافه روهای غیر حزب اللهی هم به این فضاها نمی آیند. شاید آن تجربه ناکام در موضع اخیر سعید جلیلی نقش داشته باشد.

نمی توان از کافه و کافه نشینی گفت و نوشت و از شماره اول مجله آنگاه در تابستان 98 یاد نکرد که به کافه و کافه نشینی اختصاص داشت با تصویر صادق هدایت بر جلد و پاسخ پرسشی که بر عنوان یا تیتر این نوشته نشسته را می توان جملات اول یادداشت ابراهیم حقیقی - گرافیست مشهور- دانست با این عنوان: مکان هایی که بهانه اند و در آغاز آورده است:

قهوه خانه ها و کافه ها حاصل مدنیت و شهرنشینی و جوامع نوجو و آزاداندیش اند. هم نشینی در مکان هایی چون قهوه خانه و کافه و بوفه برای باخبری و کسب اطلاعات است. برای پرسیدن و دانستن. برای آموختن و فهمیدن. فضایی همراه با نشاط و تنوع و شوخی و بازی و جایی بریا فراموشی غصه ها و درد دل با یار غم خوار و خالی شدن از رسوب و پلشتی.

وقتی از 90 میلیون ایرانی تنها 25 میلیون نفر کار می کنند و اگر بچه ها را کسر کنیم و شاغلان به تحصیل را هم به معنی واقعی شاغل با وقت پر ندانیم مشخص است که وقت ده ها میلیون ایرانی خالی است و تزاید شمار کافه ها کاملا طبیعی است منت ها چرا آقای جلیلی تعجب می کند؟ اولا چون زیست متفاوتی داشته. ثانیا چون در ذهن توطئه انگار آن را در تقابل با خانواده می بیند در حالی که اغلب جوان اند و هنوز تشکیل خانواده نداده اند و اساسا جوانی دو تعریف دارد: یکی سنی و بازه 18 تا 29 سالگی و دیگری سنی نیست و از استقلال فکری از خانواده تا تشکیل خانواده جدید که می تواند تا 50 سالگی باشد.

ثالثا چون محدود به نوشیدن نیست و حرف می زنند و تجارب و دانسته های خود را به اشتراک می گذارند.

یادمان باشد برادر همین سعید جلیلی مرد شماره دو صدا و سیماست که می خواهد مالک صوت و تصویر باشد و به رادیو و تلویزیون رسمی و حکومتی بسنده نمی کنند و می گویند همه باید مثل ما بیندیشند و در سریال هاشان زن در خانه و رختخواب و خیابان یک پوشش واحد دارد.

برای اینها سخت است که ببینند مردم در کافه ها درباره موضوعاتی صحبت می کنند که از فیلتر برادران جلیلی نگذشته است و خیال کنند خودشان هم خرده هوش و ذوقی دارند چون خداوند تمام ذوق و هوش را به این دو بخشیده که یکی باز اهل شعر و هنر هست و دیگری عبوس و خسته و خالی از هیجان با یک نقش مثبت و آن هم این که برای رأی دادن به رقیب ایجاد انگیزه می کند چه حسن روحانی باشد چه مسعود پزشکیان.

تا همین جا کافی است ولی دو نکته اگر اضافه شود مقصود را بیشتر منتقل می کند:

نخست این که کافه فضای عمومی است و نهایت گپی و قهوه ای و خنده ای ولو سعید جلیلی با همه اینها بیگانه باشد کما این که در مناظره سال 92 رییس کنونی مجلس وقتی می خواست از دکتر ولایتی انتقاد کند از این تعبیر استفاده کرد: وقتی شما با میتران قهوه می خوردید! انگار که گناه کبیره مرتکب شده. در حالی که در خانه ها و دور از چشم ها قمار در حال گشترش است و خبر آن را در همین نوشته آوردم و اگر برای کافه و کافه نشینی مطابق توصیه و نگرانی سعید جلیلی محدودیت ایجاد شود کافه روها روانه مسجد و هیأت نمی شوند بلکه سر از خانه ها درمی آورند. بنا بر این لطف کنند و به همین چاه تحریم بسنده کنند و چاه اجتماعی حفر نکنند.

دوم این که جوری از خانواده می گویند که انگار نمی دانیم حاصل سیاست های اینها فروپاشی خانواده ها به دلایل اقتصادی یا شرمندگی مردان و زنان خانواده نزد فرزندان

و کاهش میل به ازدواج و فرزندآوری بوده است. اگر خانواده برای شما اولویت دارید بگذارید این خصومت پرهزینه با نظام بین الملل کاهش یابد تا خانواده ها نفسی بکشند چرا که زشت است در صدا وسیمای تحت مدیریت برادر ایشان از بام تا شام از معنویت بگویند در حالی که دغدغه غالب مردم تأمین نان باشد و در داراها دلار و طلای بیشتر اندوختن.