یکی از قدیمی ترین و ماندگارترین جشن های ایرانی شب چله یا شب یلدا است که در هر شهر و مردمی با فرهنگ و آیین خود جشن گرفته می شود.

تاریخ دقیق شب یلدا در تقویم شمسی برابر با یکشنبه 30 آذر 1404 است.

تاریخ دقیق شب یلدا در تقویم قمری هم زمان با 30 جمادی الثانی 1447 است.

تاریخ دقیق شب یلدا در تقویم میلادی مصادف با 21 دسامبر 2025 است.

یلدا واژه ای سُریانی به معنای زایش و تولد است.

شب یلدا به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول دی (نخستین روز زمستان) گفته می شود. شبی که تنها یک دقیقه طولانی تر از شب های دیگر سال است.

شب چله همان شب یلدا است. ازآنجاکه فردای این شب، چله بزرگ زمستان آغاز می شود به آن شب چله می گویند. ایرانیان در قدیم دو موقع از سال را به نام چله می شناختند. چله تابستان که از تیر شروع می شد و چله زمستان از دی ماه. چله ها هرکدام به دو دوره تقسیم می شدند؛ چله بزرگ و چله کوچک. اول دی ماه تا دهم بهمن ماه که اوج سرما یخبندان است را چله بزرگ و از دهم بهمن ماه تا اول اسفند را چله کوچک می نامیدند.

شب یلدا نیز مانند سایر جشن های باستانی، آداب و رسوم خاص خودش را دارد.

آتش روشن کردن در یلدا: در باور ایرانیان باستان، آتش نمادی از روشنایی و خورشید بوده و برخی نیز آن را برای رفع نحسی اهریمنان روشن می کردند و اعتقاد داشتند که حرارت و شعله های آتش شیاطین را دور می کند.

قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا: در شب یلدا خانواده ها دورهم جمع می شوند و به شعر و داستان خوانی بزرگ ترها گوش فرا می دهند. قصه هایی غیرواقعی که قهرمان آن ها پریان و دیوها و جانوران هستند. این داستان ها بسته به فرهنگ هر شهر یا استانی متفاوت است، به عنوان مثال قصه حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی ها و داستان های شاهنامه در بین خراسانی ها رایج است.

فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا: شب یلدا با شعر و ادبیات کهن ما گره خورده است. اعضای خانواده دور هم جمع می شوند و فال حافظ می گیرند. بعداز حافظ نوبت شاهنامه خوانی می رسد؛ اگر شاهنامه با شیوه نقالی خوانده شود، جذابیتش صدچندان می شود. متل گویی یکی دیگر از آیین های شب یلدا است.

چیدمان سفره شب یلدا: چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی ها و تنقلات یکی از آیین های این شب به یادماندنی است که شامل آجیل های مخصوص و میوه هایی همچون انار و هندوانه و دیگر تنقلات است.

هندوانه: این میوه جز نمادهای اصلی یلدا است و تداعی کننده گرمای تابستان در دل زمستان است. هندوانه هم مثل انار میوه مخصوص سفره یلدا است که علاوه بر سرخی نمادی از خورشید است و یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این بوده که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند؛ در سراسر چله بزرگ و کوچک، از سرما و بیماری در امان خواهند بود. همچنین هندوانه هم مثل انار از میوه های پردانه است و نماد برکت و فراوانی است.

انار: انار میوه اصلی سفره شب یلدا ست. پیشینیان انار را میوه باروری و برکت می دانستند. آن ها این معنا را از دانه های زیاد آن دریافت می کردند. همچنین انار به خاطر رنگ قرمزش نماد شادی و خورشید است. در واقع خوردن انار در شب یلدا به خاطر اعتقاد به تأثیر جادوی سرایتی آن بوده است. یعنی آن ها با توسل به انار و خوردن آن برکت را از دانه های زیاد آن می گرفتند و نیروی باروری را در خود افزایش می دادند. ا نار و دانه های درخشانش از عناصر جدایی ناپذیر یلدا محسوب می شوند.

چغندر: یکی از رسوم گذشته تا به امروز پختن چغندر و استفاده آن به شکل لبو در تزیینات سفره یلدا است که نمادی از برکت و روزی است.

میوه های پاییزی: از دیگر میوه های سفره یلدا می توان انواع میوه های پاییزی را نام برد. در گذشته به همراه انار و هندوانه، میوه های فصلی را هم در سفره می گذاشتند. میوه هایی مثل پرتقال و انواع مرکبات، سیب، خرمالو، گلابی و حتی لبو و کدو تنبل می توانند جایی در سفره یلدا داشته باشند.

آجیل: یکی از خوراکی هایی که در شب یلدا در سفره های یلدایی موجود است آجیل شب یلدا است که ترکیب هیجان انگیزی از میوه های خشک شده و تنقلات رنگارنگ خواهد بود.

غذاهای شب یلدا: در نقاط مختلف ایران، غذاهای مخصوصی در این شب طبخ و سرو می شوند که آش رشته و سبزی پلو با ماهی دو مورد از پرطرفدارترین ها هستند.

تازه عروس ها شب یلدا را یکی از خاص ترین شب ها برای خود می دانند چرا که در این شب هدایایی زیبا از طرف خانواده داماد برای تازه عروس ها تدارک دیده می شود و به نیت مهمانی و شب نشینی به خانه عروس می روند و خانواده عروس نیز آماده میزبانی و پذیرایی از خانواده داماد می شوند.

میوه های متنوع تزیین شده و انواع آجیل در ظروف فانتزی و تزیینی یکی از مهمترین و ثابت ترین بخش طبق هدیه است.

کله قند، نقل و نبات و شیرینی های متنوع که نماد شیرین کامی و برکت است همیشه در طبق گنجانده می شود.

یک قواره پارچه خوش طرح و رنگ

کیف و کفش و لباس زمستانی با سلیقه عروس خانوم

قطعه ای طلا نیز داخل هدایای عروس در طبق گذاشته می شود.

در صورت تمایل یک جلد دیوان حافظ

در صورت آشنا نبودن با سلیقه عروس هدایای نقدی نیز می توان داد.