در روزهای اخیر و در آستانه سفر رییس جمهوری به گلستان، زمزمه های اجرای تله کابین در جنگل ناهارخوران دوباره ازسوی مجری شدت گرفته است.

به گزارش اعتماد، سنگدوینی، نماینده مردم گرگان و آق قلا در مجلس شورای اسلامی در همایش شهرداران کلانشهرها و مراکز استان های کشور با حضور وزیر کشور در گرگان، از پیگیری مستقیم وزیر کشور برای پروژه تله کابین جنگل ناهارخوران گرگان خبر داد و اعلام کرد که نتیجه بررسی این طرح، روز چهارشنبه ازسوی رییس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام خواهد شد.

این درحالی است که پیش از این و در اسفندماه 1403 کمیته ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست مخالفت صریح خود را با این پروژه اعلام کرده و تاکید کرده بود به دلیل حجم بالای پاک تراشی جنگل و آسیب های متعدد به زیستگاه، با این پروژه مخالفت کرده بود.

شینا انصاری، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران می گوید که نظر سازمان همان است که پیش از این اعلام شده است. انصاری تاکید می کند که چنین اخباری حقیقت ندارد و سازمان حفاظت محیط زیست طبق مطالعه ارزیابی که پیش از این انجام داده و اعلام شده است به دلیل میزان بالای آسیب به جنگل و زیستگاه حیات وحش، با اجرای این پروژه در جنگل ناهارخوران مخالف است.

اعلام این مخالفت اگرچه با تاخیر چندساله انجام شد اما نشان از تحرک ها و تغییراتی در سازمانی شد که در دولت های قبل با وجود منفی بودن پاسخ مطالعات ارزیابی این پروژه، آن را اعلام نکرده بودند. مطالعاتی که در دوره دولت های حسن روحانی و سیدابراهیم رییسی با وجود اتمام، اعلام نشد بالاخره در فضای دولتی که در دوران انتخابات، تاکید بر مسائل محیط زیستی و کارشناسی داده بود و قول رعایت ضوابط و قوانین محیط زیستی را داده بود پس از کش وقوس های فراوان ازسوی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان مخالفت خود را به طور صریح با این پروژه اعلام کرد.

این تاخیر از این بُعد قابل توجه است که نشان دهنده لابی پرقدرت جریان مدافع تله کابین در جنگل ناهارخوران گرگان است. جریانی که از بالاترین مقام های اجرایی در گلستان چه جریان اصلاح طلب و چه اصولگرا همواره مصرانه به دنبال اجرای آن در جنگل ناهارخوران بوده و هستند.

شینا انصاری، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه ای که خطاب به سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی نوشته است، دلایل مخالفت سازمان را با پروژه تله کابین ناهارخوران اعلام کرده است.

در این نامه می خوانیم: عطف به نامه شماره 157230 مورخ 16 /10 /1403 درخصوص درخواست صدور مجوز برای طرح تله کابین ناهارخوران بدین وسیله نظرات این سازمان به شرح زیر برای استحضار ارسال می گردد. نتایج بررسی های کارشناسی بر مستندات رسمی واصله در تاریخ 26.10 / 1401 طرح احداث تله کابین ناهارخوران واقع در استان گلستان نشان می دهد که طرح مذکور درواقع بخشی از پروژه بهره برداری از پارک جنگلی 660 هکتاری ناهارخوران برای احداث تاسیسات گردشگری گسترده بوده محل اجرای پروژه در زون حفاظتی جنگل های پهن برگ هیرکانی با ارزش اکولوژیک بالا قرار دارد که این موضوع باعث ایجاد نگرانی های جدی ازسوی اساتید دانشگاه منابع طبیعی وعلوم کشاورزی گرگان ، دانشگاه آزاد اسلامی ، دانشگاه گلستان ، دانشگاه گنبد ، انجمن جنگل ، انجمن خاکشناسی ، انجمن ارزیابی محیط زیست و دیگر نهادهای تخصصی مرتبط شده است.

همچنین خاطرنشان می سازد طرح مذکور در کمیته های فنی کارشناسی و کمیته ارزیابی سازمان متبوع نیز بررسی شده و به رغم اصلاحات متعدد، موارد و دغدغه های زیر همچنان رفع نشده و به قوت خود باقی است.

1- همان گونه که در مستندات واصله بدان اشاره شده هدف از اجرای طرح، تفرج توام با حفاظت است که جانمایی طرح در زون حفاظتی با توجه به آثار و پیامدهای آن بر پوشش طبیعی منطقه مغایر با اهداف ذکر شده می باشد.

2- علی رغم وجود چندین گزینه مکانی مختلف طرح به صورت تک گزینه ارزیابی شده و متاسفانه علی رغم تاکیدات سازمان مطبوع، طرح مذکور مجددا در همان محل قبلی و بدون انجام ارزیابی توان اکولوژیک منطقه مکان یابی شده است.

3- با توجه به مشخصات فنی ارایه شده در نتیجه اجرای طرح تله کابین بالغ بر 12 الی 15 هکتار جنگل حفاظتی تخریب می گردد که این امر، مغایر با اهداف و فلسفه کتابچه طرح های جنگلداری منطقه می باشد.

4- در نتیجه اجرای طرح، افزایش بارگذاری جمعیت و تردد در منطقه و در نتیجه افزایش سطح شکنندگی اکوسیستم جنگلی اتفاق خواهد افتاد که این موضوع، بدون مطالعه ظرفیت برد اکولوژیکی می تواند تبعات بعضا غیرقابل جبران را بر محیط زیست منطقه به دنبال داشته باشد.

5- برخی دیگر از مهم ترین اثرات پروژه بر محیط زیست منطقه که در گزارش نیز به آن اشاره شده است شامل انجام حفاری در محل پایه دکل ها و تاسیسات تغییر جهت و ایستگاه مقصد، فعالیت ماشین آلات سنگین و نیمه سنگین که منجر به تخریب اراضی، زمین لرزش، آلودگی هوا و آلودگی صوتی و آثار سوء بر جوامع حیات وحش منطقه خواهد شد.

6- ایجاد رقابت در بهره برداری از چشمه ها و سایر منابع آبی منطقه نیز تاثیرات منفی شدیدی بر حیات وحش و سایر منابع محیط زیست منطقه طرح خواهد گذاشت. شایان ذکر است که مجری طرح در پاسخ های ارائه شده عدم لزوم انجام برخی مطالعات را مطرح کرده و مستندی دال بر رفع ابهامات و دغدغه های مطروحه در بالا ارایه ننموده است.

همچنین مطابق با کتابچه طرح جنگلداری، اجرای این طرح در جنگل های بکر هیرکانی، نیازمند ارزیابی جامع اثرات زیست محیطی و اعلام پروژه های پی آیند می باشد و بدیهی است که ارایه مستندات ناقص و کوچک نمایی ابعاد طرح، به ویژه در زمینه ادعای پذیرش و موافقت مردمی باوجود مخالفت های شدید مراجع دانشگاهی انجمن های علمی، اتخاذ تصمیم صحیح را خدشه دار می نماید.

شینا انصاری

- رونوشت جناب آقای حاجی میرزایی، رییس محترم دفتر رییس جمهور برای استحضار

- جناب آقای ظهرابی، معاون محترم محیط زیست انسانی

- سرکار خانم ترابی، معاون محترم محیط زیست انسانی

این مخالفت پیش از این نیز بارها در کمیته های متعدد سازمان حفاظت محیط زیست مطرح شده بود که یکی از مهم ترین آن ها مخالفت کمیته فنی این سازمان بود. 23 آبان 1402 بود که موضوع طرح تله کابین ناهارخوران گرگان در کمیته فنی سازمان حفاظت محیط زیست طرح شد. در آن کمیته بر این موضوع تاکید شد که مردم گرگان با اجرای این طرح بارها مخالفت خود را اعلام کرده اند که این مخالفت به دلایلی ازجمله بروز رخدادهایی مانند سیلاب های دوره ای استان گلستان است که به دلیل احترام نگذاشتن به قوانین محیط زیست، گریبان مردم را گرفته است.

پیش از این نیز 128 عضو هیات علمی دانشگاه در استان گلستان، در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور ، به عنوان بالاترین مرجع برای تصمیم گیری در مورد اجرای یک طرح توسعه ای یا گردشگری در شهرها، رییس وقت سازمان جنگل ها و مراتع کشور و نماینده سازمان حفاظت محیط زیست کشور اعلام کردند که به دلیل کوچک نمایی سطح طرح و نیز اثرات تخریبی پروژه به صورت عامدانه یا سهوا، مجوزهای گرفته شده تاکنون مخدوش است و شورای عالی نیز در جمع بندی خود اعلام کرد که حوزه تاثیر اجرای طرح تله کابین بسیار بیش از 5هکتار بوده و بر پایه قانون، طرح ها و پروژه های گردشگری در استان های شمالی کشور مشمول مطالعه ارزیابی اثرات محیط زیستی می شود.

1- ناهارخوران جدا از کارکردهای اجتماعی و محیطی خود، همین حالا هم یکی از منابع درآمدی خدماتی و از تفرجگاه های اصلی طبیعتگردی شهروندان گرگان و سایر گردشگران است، همین حالا ساخت و ساز منطقه جنگل ناهارخوران با احتساب سطح اشغال و تعداد طبقات، 15برابر طرح تفضیلی شهر گرگان است.

2- ابهامات در مکان یابی طرح که به استناد گزارش کمیته فنی شهرداری گرگان در مورد طرح تله کابین ناهارخوران، از سال 1385.40 گزینه برای پروژه مذکور درنظر بوده ولی لیست این 40 سایت و دلایل ردکردن آن ها نه در گزارش و نه در هیچ سند دیگری موجود نیست. طرح فاقد گزینه های مکانی و گزینه های فنی است که درواقع این مکان یابی، بدون توجه به شرایط منطقه ازجمله شیب و قرار گرفتن بخش بزرگی از مسیر تله کابین در پارسل جنگلداری و حفاظتی و خارج از زون مناسب برای تفرج متمرکز درنظر گرفته شده است.

3- ابهامات در مجوزهای داده شده: در سال 1398 مطالعاتی تحت عنوان طرح پارک جنگلی ناهارخوران به سفارش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان انجام شده و مساحت 630 هکتار همراه با پهنه های گوناگون تفرجی را برای این عرصه درنظر گرفته که تله کابین بخشی از این طرح است. پس، ارزیابی محیط زیستی برای این طرح ضرورت دارد.

4- طرح یک پارک جنگلی به شمار می رود که تله کابین به شیوه غیرمستقیم درآن گنجانده شده است. از برنامه های توسعه بیشتر در پایین دست و بالادست آن هم اطلاعاتی ارایه نشده. در واقع می بایست کل طرح مورد ارزیابی قرار می گرفت.

5- در طرح پیشنهادی حداقل 5 هزار متر مربع تغییر کاربری و 8500 مترمربع ساختمان و سازه احداث خواهد شد؛ با این حال عنوان شده که در ایستگاه مقصد (محدوده ارتفاعی 960 تا 1070 متر) تنها 3 اصله درخت ممرز باید قطع شود یا در طول مسیر علی رغم درصد پوشش گیاهی 60 تا 80 درصد در قطع درختان صورت نمی گیرد. این درحالی است که براساس دستورالعمل های ملی و بین المللی احداث تله کابین و به منظور رعایت استانداردهای ایمنی (حریق جنگل) و امداد و نجات (نجات افراد از کابین ها و انتقال آن ها به زمین امن در بروز خطرات) قطع درختان و پاک تراشی جنگل در یک حریم حداقل 15 تا 20 متر در هر طرف آکس و در طول 3 کیلومتر و عرض حداقل 40 متر (یعنی حداقل 12 هکتار) گریزناپذیر خواهد بود.

6- متاسفانه به ضوابط استقرار توجه نشده و به دلیل عبور رودخانه در مسیر تله کابین و مجاورت آن با یکی از ایستگاه ها و مستعد بودن منطقه برای سیل گیری و سیل خیزی به علت ساخت و ساز بی رویه در بالادست و تخریب گسترده جنگل در 20 سال گذشته در حوضه آبخیز رودخانه زیارت، ریسک بالای سیلاب را خواهد داشت.

7- بر پایه برآوردهای انجام شده، میانگین شیب سرزمین در مسیر بین 25 تا 57درصد است که گویا مشاور بدون هیچ توضیحی آن را تنها 19درصد بیان کرده است. برای بتن ریزی 17 پایه دکل تله کابین با بلندی 38 متر (و هر کدام با 50 مترمربع فوندانسیون) لازم است تا ژرفای بین یک تا 20 متر، خاک سطحی و نباتی جنگلی برداشت شود. یعنی بیش از 8 هزار مترمکعب بتن ریزی در خاک جنگلی و در عرصه ای با خطر نسبی لرزه خیزی زیاد و شیب تند انجام خواهد شد.

باتوجه به وجود خاک ریزدانه در بافت زمین منطقه و همچنین رواناب سطحی به ویژه هنگام بارندگی در بالادست و نیز قطع برخی جریان های زیرسطحی آب، امکان نفوذ آب سطحی به خاک زیر پِی دکل ها، بالاست و می تواند به سست شدن پایه ها بینجامد و ریسک بسیاری برای گردشگران ایجاد کند. معلوم نیست ریسک نفوذ آب سطحی به خاک زیر پی دکل ها چگونه مدیریت خواهد شد.

برداشت هزاران تن خاک نباتی و نیاز به پایش تاسیسات فنی، حضور ماشین آلات و افراد باتوجه به ویژگی های خاک منطقه، ضریب رواناب و تولید رسوب افزایش پیدا می کند و با به هم خوردن جریان زیرقشری آب، اشباع توده خاک و معضل زمین لغزش، براساس مطالعات گسترده دانشگاه اجتناب ناپذیر خواهد بود.

8- قرار است که آب ایستگاه مقصد با یک کیلومتر لوله کشی از چشمه های پیرامونی تامین شود (که تخریب هایی را خواهد داشت) درحالی که این چشمه ها به شکل کامل در عرصه جنگلی قرار دارند و منبع تامین آب گیاهان و جانوران و به ویژه طبیعت گردان هستند. باتوجه به کاهش شدید سفره های آب های زیرزمینی و بحران کم آبی در منطقه به گونه ای که حتی جیره بندی آب به مرکز استان نیز کشیده شده است، آب دهی این چشمه ها به شدت کاهش یافته و نه تنها پاسخگوی نیازهای طبیعی نیست بلکه توان برداشت اضافه را نیز ندارد.

9- محاسبات ظرفیت برد اکولوژیکی پارک جنگلی ناهارخوران (3381 نفر) در حال حاضر فشار جمعیت بیش از دو برابر ظرفیت برد (حدود 2100 نفر) مذکور است و اضافه شدن کاربران تله کابین از استفاده کنندگان این منطقه نخواهد کاشت و بر آن اضافه خواهد شد.

10- بنابر تاکید صریح مشاور ژئوتکنیک و با توجه به بافت لایه های خاک در ایستگاه مقصد، استفاده از چاه جذبی برای سامانه فاضلاب ممنوع است. در پروژه به دغدغه های موجود شامل نحوه دفع فاضلاب و پساب ومدیریت پسماند توجه نشده، آن هم در منطقه ای که تا 20درصد آب آشامیدنی شهر گرگان را تامین می کند.

11- اصرار بر پروژه ای با این همه مشکلات و پیامدهای محیط زیستی که فقط منجر به اشتغال 40 نفر می شود تعجب آور و تأمل برانگیز است!