فرارو نگاهی به فهرست برخی مهمان های خارجی مقامات کشور یا سفرهای مقامات ایران به کشورهای دیگر، بیش از هر چیز یادآور دیپلماسی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد است.

به گزارش فرارو، اخیراً رییس مجلس کشور اتیوپی به ایران آمد. هرچند کشوری مهم مانند اتیوپی را نمی توان با مجمع الجزایر کومور یا سنت وینسنت که در دوران احمدی نژاد نام شان شنیده می شد مقایسه کرد؛ اما نگاهی به این که اتیوپی در ایران سفارت ندارد و عملاً ارتباط اقتصادی میان دو کشور برقرار نیست این سوال را به وجود می آورد که آیا راهبردی برای این تعاملات طراحی شده یا صرفاً به دنبال نشان دادن این هستیم که کشور سیاست خارجی فعال دارد؟ فارغ از این که رفت وآمدهای مذکور سودی دارد یا ندارد.

محمود احمدی نژاد در دوره خاصی ریاست جمهوری ایران را بر عهده داشت و از لحاظ سیاسی هم چهره خاصی محسوب می شد. در آن دوره به خصوص پس از افزایش تحریم های بین المللی ایران، این تلاش صورت می گرفت که بعضی فعالیت ها در حوزه سیاست خارجی به معنی یارکشی در صحنه بین المللی، فعال بودن دیپلماسی در عین القای منزوی بودن ایران و البته ترسیم عمق استراتژیک تهران در صحنه بین المللی تفسیر شود. در واقع ایران با یک پرونده امنیتی در سازمان ملل روبرو بود که آن زمان هم افقی برای حل آن در چارچوب مذاکرات با 6 قدرت جهانی دیده نمی شد. به همین دلیل با توجه به نگاه خاص احمدی نژاد به مسائل بین المللی و مدیریت جهانی که در اظهارات و سخنرانی های خارجی او هم بازتاب پیدا می کرد، بعضی اتفاق های عجیب در عرصه سیاست خارجی ایران رخ می داد.

دیدار احمدی نژاد و احمد عبدالله سامبی، رییس جمهور کومور در تهران - خرداد 1387

گاهی در این میان، نام کشورهایی شنیده می شد که پیش از این در اخبار ایران جایی نداشتند. کشورهایی که بیشتر مربوط به آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی بودند مثلاً احمدی نژاد در اسفند 1387 سفری به کنیا، جیبوتی و مجمع الجزایر قمر یا کومور داشت. در کومور، چهار یادداشت تفاهم میان دو طرف امضا شد که هیچ وقت نتیجه آن مشخص نشد. ایران در کومور دفاتری ایجاد کرد و رفت و آمدهایی سیاسی میان دو طرف انجام شد. اما هیچ وقت به طور مشخص فواید اقتصادی، سیاسی و امنیتی این ارتباط برای ایران اعلام نشد. کومور هم از جمله کشورهایی بود که پس از رخداد حمله به سفارت عربستان، رابطه خود را با ایران قطع کرد. سنت وینسنت و گرنادینها در دریای کاراییب هم یکی از همین نمونه ها بود. جیبوتی هم آن زمان در همین فهرست قرار می گرفت و آن ها هم بعد از قضیه سفارت عربستان با ایران قطع ارتباط کردند.

علاوه بر این که فواید این ارتباطات مشخص نیست، این را می دانیم که ارتباطات مذکور برای ایران خالی از هزینه نبود. ایران در این مسیر هزینه می کرد که بعداً ارقام آن در رسانه های داخلی و مجلس هم منعکس شد. هزینه هایی مثل ساخت فرودگاه 7 میلیون دلاری در سنت وینسنت و گرنادینها، ساخت پارلمان جیبوتی و پرداخت وام به کشورهای دیگر از بولیوی و ونزوئلا تا سریلانکا، در این مسیر قرار می گیرد. از آن زمان تا امروز، منتقدان می گویند راهبردی برای این گونه کمک ها و فعالیت ها وجود نداشته اما کارکرد تبلیغاتی چشمگیری داشته است.

ایران در حال حاضر و از لحاظ بین المللی، تقریباً در همان شرایط دوران احمدی نژاد است. با این تفاوت که به دلیل تغییر ائتلاف ها در سطح جهان، تلاش های متعدد برای امنیتی زدایی از شرایط خود در نظام بین الملل و توافق هسته ای سال 2015، امروز مانند دهه هشتاد و تا پیش از 1394، غرب و شرق را یکجا در برابر خود نمی بیند. اما روی دیگر سکه را هم باید دید. ایران دیگر همان شرایط دهه هشتاد را از لحاظ توان اقتصادی ندارد و در شرایط نه جنگ نه صلح فعلی که مشخص نیست شرایط خارجی کشور به کدام سمت می رود، راهبردی نیز در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی دیده نمی شود. به خصوص این که چشم اندازی برای حل مسائل یا حداقل کاهش تنش با کشورهای غربی و دست کم اروپا نیز وجود ندارد. در چنین شرایطی به رغم این که رفت و آمدهای دیپلماتیک با کشورهای منطقه و قدرت هایی مانند روسیه و چین در جریان است، سفر هیئت اتیوپیایی به ایران سوال برانگیز است.

استقبال پرویز داوودی، معاون اول رییس جمهور از رالف ادوارد گونسالوس، نخست وزیر سنت وینسنت و دگرنادنیس، 1388

ایران در اتیوپی سفارتخانه و کادر دیپلماتیک دارد اما اتیوپی سال هاست که دارای چنین تشکیلاتی در ایران نیست. روابط اقتصادی نیز میان دو کشور وجود ندارد. آخرین آمار به ما می گوید که در سال 1402، 10 مورد صادرات به ارزش 1.5 میلیون دلار از ایران به اتیوپی انجام شده است. نکته این که روابط تهران و آدیس آبابا به همان دلایل مشابهی که طی دهه های گذشته روابط تهران و بعضی کشورهای منطقه دچار تنش یا قطع شده بود، در سال های پیشین با فرازونشیب نیز همراه بوده. به خصوص این که روابط ایران و اتیوپی تابعی از مسائل مربوط به درگیری میان کشورهای آفریقایی از جمله اتیوپی، اریتره و مصر است.

اتیوپی کشور گمنام و بی اهمیتی نیست. 117 میلیون نفر جمعیت دارد و در یکی از استراتژیک ترین نقاط جهان یعنی شاخ آفریقا واقع شده. ظرفیت های بالایی دارد، عضو بریکس است و ایران می تواند یکی از طرف های کاری آن باشد. اما توجه به این نکته بسیار مهم است که با توجه به تجربیات پیشین، راهبرد و نقشه راه اینگونه روابط و تلاش های دیپلماتیک باید برای جامعه بیان شود و از آن مهم تر، جامعه نتایج آن را ببیند.