فرارو- کروموزوم Y، که مسئول تعیین جنسیت نر در انسان و بسیاری از پستانداران است، از حدود 166 میلیون سال پیش، زمانی که از یک جفت کروموزوم معمولی (اتوزوم) تکامل یافت، شروع به کوچک شدن کرد. در ابتدا، کروموزوم Y تقریباً اندازه کروموزوم X بود و بیش از 1400 ژن داشت، اما به دلیل عدم توانایی در recombine (تبادل ژنتیکی) با کروموزوم X، ژن های آن به تدریج از بین رفتند.

به گزارش فرارو، امروز، کروموزوم Y انسان تنها حدود 55 ژن فعال دارد، در حالی که X بیش از 900 ژن حفظ کرده است. این فرآیند دژنراسیون (degeneration) باعث شده برخی محققان، مانند جنی گریوز (Jenny Graves)، پیش بینی کنند که اگر این روند ادامه یابد، کروموزوم Y ممکن است در چند میلیون سال آینده (برآوردهایی از 4.6 تا 11 میلیون سال) کاملاً ناپدید شود و این می تواند به معنای پایان تولید طبیعی مردان باشد.

با این حال، تحقیقات جدیدتر این سناریوی فاجعه بار را رد یا تعدیل کرده اند. مطالعات مقایسه ای روی کروموزوم Y انسان، شامپانزه و میمون رزوس (از سال 2010 به بعد) نشان می دهد که از حدود 25 میلیون سال پیش، نرخ از دست رفتن ژن ها تقریباً متوقف شده و تنها یک ژن در این دوره از دست رفته است. محققانی مانند جنیفر هیوز و دیوید پیج از موسسه وایت هد تأکید دارند که ژن های باقی مانده روی Y تحت فشار انتخابی قوی (purifying selection) قرار دارند و پایدار مانده اند. کامل سازی توالی کامل کروموزوم Y انسان در سال 2023 توسط کنسرسیوم Telomere-to-Telomere نیز این پایداری را تأیید کرد و نشان داد که ساختارهای تکراری (ampliconic) روی Y به حفظ ژن های کلیدی کمک می کنند.

علاوه بر این، شواهد از طبیعت امیدبخش است. در برخی گونه های جوندگان، مانند موش خاردار آمامی (spiny rat) در ژاپن، کروموزوم Y کاملاً از بین رفته، اما گونه بدون مشکل ادامه حیات داده است. در این موارد، ژن تعیین کننده جنسیت نر (مانند SRY) به کروموزوم دیگری منتقل شده یا ژن جدیدی مانند SOX9 جایگزین آن شده است. این نشان می دهد که حتی اگر کروموزوم Y انسان ناپدید شود، تکامل می تواند مکانیسم های جدیدی برای تعیین جنسیت ایجاد کند و انسان ها (یا گونه های جانشین) منقرض نخواهند شد.

در نهایت، ایده "انقراض مردان" بیشتر یک فرضیه قدیمی و اغراق شده است که بر اساس نرخ اولیه دژنراسیون مطرح شد. تحقیقات اخیر (2023-2025) تأکید دارند که کروموزوم Y اکنون پایدار است و خطر فوری وجود ندارد. میلیون ها سال زمان برای سازگاری تکاملی کافی است، و انسان ها احتمالاً خیلی زودتر به دلایل دیگری مانند تغییرات آب و هوایی منقرض خواهند شد!