درحالی که فناوری هر روز وعده می دهد ما را هوشمندتر کند، پژوهش ها نشان می دهد همان تکنولوژی مهم ترین توانایی مغز را تهدید می کند: قدرت تفکر عمیق. روند نزولی IQ در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد ریشه این چالش در شیوه زندگی مدرن است، نه ژنتیک.

برای بیشتر قرن بیستم، بهره هوشی انسان ها در سراسر جهان رو به افزایش بود. پدیده اثر فلین نشان می داد که میانگین IQ هر دهه سه تا پنج واحد بالا می رود. اما از دهه 90 میلادی، این جهش متوقف و حتی در برخی کشورها معکوس شد.

[ اثر فلین نامی است که به افزایش قابل توجّه و مداوم امتیازات آزمون هوش در بسیاری از مناطق جهان داده اند.]

تحلیل گسترده سال 2023 کاهش توان شناختی را در آمریکا تأیید کرد. اروپا نیز با روندی مشابه مواجه است؛ از کاهش چهار واحدی IQ در فرانسه گرفته تا افت ثابت در کشورهای شمال اروپا.

بررسی 730 هزار فرد در نروژ نشان می دهد ریشه این کاهش، عوامل محیطی است. یعنی این سبک زندگی مدرن ماست که ذهن را عقب می برد، نه DNA.

فناوری که قرار بود ما را تواناتر کند، حالا در جایگاه متهم ایستاده است. تمرکز عمیق جای خود را به اسکرول بی پایان، نوتیفیکیشن ها و چندوظیفگی داده است. مغز برای رشد به سکوت، مکث و توجه متمرکز نیاز دارد؛ عناصری که در زندگی دیجیتال کمیاب شده اند.

گروهی از افراد بسیار موفق، برخلاف جریان عمومی، به مهارتی بازگشته اند که زمانی بی ارزش تلقی می شد: تفکر عمیق بدون دخالت تکنولوژی. آن ها آگاهانه زمان هایی را برای فکر کردن بی صدا کنار می گذارند؛ فضایی که در آن ایده شکل می گیرد و ذهن سازمان می یابد.

متخصصان شناختی معتقدند قدرت تمرکز عمیق امروز یک مزیت کمیاب است. مهارتی که می تواند روند نزولی عملکرد ذهنی را اصلاح کند و ظرفیت های مغز را دوباره فعال سازد.