فرارو- در حالی که بسیاری به دنبال راهی کم هزینه و سریع برای مقابله با بی خوابی هستند، یک تکنیک ساده و عجیب که این روزها در فضای مجازی سر و صدا کرده، توجه کاربران و متخصصان را به خود جلب کرده است.

به نقل از هاف پست، بی خوابی شبانه برای بسیاری افراد تجربه ای آشناست؛ بیدار شدن در ساعت دو یا سه بامداد، غلت زدن های طولانی در تخت و تلاش بی حاصل برای بازگشت به خواب. بسیاری برای رفع این مشکل سراغ داروهای طبیعی، اپلیکیشن های مدیتیشن، دستگاه های نویز سفید و انواع محصولات بهبود خواب می روند و مبالغ قابل توجهی نیز صرف آن ها می کنند. در این میان، ترفندی ساده و کم هزینه اخیراً در شبکه های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته که ادعا می شود می تواند به بازگشت سریع تر به خواب کمک کند.

این روش که در ظاهر بسیار ابتدایی به نظر می رسد، شامل بستن چشم ها و حرکت دادن آرام و تدریجی چشم ها از چپ به راست، سپس بالا و پایین و در ادامه چرخاندن دایره ای آن ها در دو جهت است. گفته می شود این حرکات باید آهسته، یکنواخت و بدون فشار اضافی ادامه یابد تا زمانی که بدن احساس خواب آلودگی کند. محبوبیت این تکنیک زمانی افزایش یافت که یک جراح در فضای مجازی اعلام کرد در 14 مورد از 15 بیداری شبانه، این روش او را دوباره به خواب برده است؛ ادعایی که با میلیون ها بازدید و نظرات متعدد همراه شد.

اما آیا این روش واقعاً مؤثر است یا تنها یک مد اینترنتی دیگر است که امید افراد مبتلا به بی خوابی را برای مدتی کوتاه زنده نگه می دارد؟ بررسی کارشناسان چند دیدگاه متفاوت را پیش روی مخاطبان قرار می دهد.

از منظر عصب شناختی، برخی متخصصان توضیح می دهند که حرکت های آرام و قوسی چشم ها نوعی شبیه سازی از حرکات طبیعی چشم در مرحله خواب REM محسوب می شود. این حرکات ممکن است به سیستم عصبی پیام دهد که بدن آماده آرام شدن و کاهش فعالیت است. با این حال، برخی متخصصان روان پزشکی توضیح ساده تری ارائه می کنند: بیدار شدن نیمه شب معمولاً با نگرانی و فکرهای مضطرب کننده همراه است؛ این ترس از خسته بودن در روز بعد، مغز را فعال و هوشیار نگه می دارد. به باور آن ها، تمرکز بر یک فعالیت فیزیکی ساده مانند حرکت دادن چشم ها می تواند چرخه افکار مضطرب را متوقف و ذهن را به مسیری کم تنش تر هدایت کند.

با وجود این توضیحات، هنوز هیچ پژوهش علمی مستقیمی که اثربخشی این روش را تأیید کند، منتشر نشده است. برخی متخصصان چشم اعلام کرده اند شواهدی وجود ندارد که نشان دهد حرکت آهسته چشم پشت پلک های بسته می تواند خواب را القا کند. به گفته آن ها، آرام سازی واقعی از سوی مغز انجام می شود، نه از طریق چشم ها. متخصصان خواب نیز تأکید می کنند که شواهد موجود در بهترین حالت، روایتی و تجربه محور است و روش هایی مانند تنفس جعبه ای، ریلکسیشن عضلانی پیش رونده و یوگا نیدرا پشتوانه تحقیقاتی قوی تری دارند.

در کنار نظرات کارشناسان، تجربه افراد مختلف نیز نتایجی متفاوت را نشان می دهد. برخی از کسانی که سال ها با بی خوابی دست وپنجه نرم کرده اند، گزارش داده اند که این ترفند در چندین نوبت به آن ها کمک کرده است. برای نمونه، فردی که شب ها بیش از ده بار از خواب می پرید، اعلام کرده این روش باعث شده سریع تر دوباره به خواب برگردد، هرچند مشکل اصلی یعنی بیداری های مکرر همچنان پابرجاست. فرد دیگری که مادر تازه کار و دارای مشغله کاری است می گوید حرکت دادن چشم ها برای او نوعی نشانه فیزیکی ایجاد کرده که زمان توقف ذهن و آماده شدن برای خواب را یادآوری می کند و باعث کوتاه تر شدن زمان درگیری ذهنی پیش از خواب شده است.

در مقابل، گروهی دیگر تجربه مثبتی نداشتند. یک فرد مبتلا به اضطراب شبانه توضیح داده که این روش نه تنها کمکی نکرده، بلکه آگاهی او نسبت به حرکت چشم ها و بدنش را افزایش داده و او را هوشیارتر کرده است. حتی کسانی گزارش داده اند که استفاده از این روش باعث افزایش ضربان قلبشان شده و ذهنشان از حالت خواب آلود به حالت تحلیلی و فعال تغییر کرده است. برخی نیز پس از چند شب آزمایش، دریافته اند که این تکنیک زمان بازگشت به خواب را طولانی تر کرده و ناچار از ادامه آن منصرف شده اند.

برخی افراد که این روش را برای دو هفته آزمایش کرده اند نیز تجربه ای ترکیبی داشته اند؛ در چند نوبت اولیه روش مؤثر به نظر می رسیده اما پس از مدتی کارایی آن کاهش پیدا کرده است. کارشناسان یادآور می شوند که این تکنیک اگرچه کم خطر و رایگان است، اما نباید انتظار معجزه داشت. توصیه متخصصان این است که اگر طی چند دقیقه نتیجه حاصل نشد، بهتر است فرد روش دیگری را امتحان کند یا از تخت خارج شود؛ زیرا ماندن طولانی مدت در تخت در حالی که فرد بیدار است، مغز را به اشتباه شرطی می کند که تخت جای بیداری است نه خواب.

متخصصان همچنین هشدار می دهند کسانی که مشکلات چشمی جدی مانند گلوکوم یا بیماری های شبکیه دارند، پیش از امتحان کردن این روش باید با پزشک مشورت کنند، زیرا فشار یا حرکت اضافی چشم ممکن است مناسب وضعیت آن ها نباشد.

در مجموع، این روش می تواند برای برخی مؤثر باشد، برای برخی دیگر بی نتیجه یا حتی آزاردهنده. به نظر می رسد کارآمدی آن بیشتر به الگوی خواب فرد، سطح اضطراب و واکنش ذهن به تمرکز بر فعالیت های تکراری بستگی دارد. بنابراین اگر کسی قصد امتحان آن را دارد، باید انتظار واقع بینانه داشته باشد و از آن به عنوان یکی از ابزارهای کمکی، نه یک راه حل قطعی، استفاده کند.