کاوه معین فر در عصر ایران نوشت: در چند روز گذشته برنامه گنگ ساخته علی ضیا در پلتفرم نمایش خانگی فیلیمو پخش شد و حضور محمدرضا شایع رپر شناخته شده در این برنامه جنجال زیادی داشت.

ذکر کنم این مطلب درباره موسیقی رپ است و در این ژانر موسیقایی مقدم بر همه چیز صراحت و صداقت است، در این یادداشت هم سعی بر آن است که این شیوه و لحن رعایت شود.

از همان ابتدای شروع برنامه که علی ضیا گفت: برای اولین بار ما موسیقی رپ رو کف تهرون داریم می شنویم و اینه خانواده رپ فارسی معلوم بود که این جملات با واکنش زیادی همراه خواهد شد، چون واقعا این نه اولین بار است در کف تهران رپ فارسی داریم ونه آنکه علی ضیا نشان می دهد همه خانواده رپ فارسی است.

بعد از پخش این برنامه خبرگزاری فارس اعلام کرد: بنا به پیگیری های خبرنگار فارس برنامه گنگ که از سکوی فیلیمو منتشر شده است مجوز تولید و انتشار ندارد. البته ساترا هم در حال پیگرد حقوقی نسبت به انتشار این برنامه است. !

ایسنا نوشت: علی ضیاء اعلام کرد همزمان با بارگذاری برنامه از پخش آن مطلع شده است. !

شایع در یک پست اینستاگرامی خطاب به طرفدارانش ابراز شرمندگی کند و این کار خود را اشتباه خواند اما بعدا آن را حذف کرد و بعد در یک استوری به مخالفان و منتقدانش را با الفاضی منشوری مورد خطاب قرار داد!

همزمان با پخش برنامه گنگ پلتفرم نماوا هم بیانیه ای داد که ضمن تبریک به فیلیمو، اعلام کرد حدود دو سال است می خواهد برنامه ای با حضور یک رپر معروف (سهراب ام.جِی) با عنوان "فلفور" ارائه دهد و هنوز نتوانسته مجوز دریافت کند!

اگر بخواهیم واقع بینانه به این قضیه نگاه کنیم باید بگوییم که دیگر کار از موقعیت گروتسک، آبزورد و سوررئال گذشته است بلکه به معنای کامل کلمه یک موقعیت جفنگ است.

رپ به مثابه ی یک ژانر موسیقایی، نه تنها یک فرم هنری بلکه یک پدیده ی اجتماعی-سیاسی است. این ژانر در دهه ی 1970 در بستر حاشیه نشینی، فقر شهری و تبعیض نژادی در ایالات متحده شکل گرفت و از همان ابتدا، کارکردی فراتر از سرگرمی داشت.

رپ، زبان گروه هایی بود که امکان حضور در گفتمان رسمی را نداشتند؛ زبانی صریح، خشن، بی پرده و عموماً در تعارض با ساختار قدرت. رپ در معنای کلاسیک خود، نه برای جلب رضایت نهادهای رسمی، بلکه برای برهم زدن آرامش گفتمان مسلط تولید می شود.

حال برنامه گنگ علی ضیا با حضور محمدرضا شایع، بیش از آن که یک گفت وگوی صادقانه درباره رپ و زیست هنرمند زیرزمینی باشد، به نمونه ای از روندی تبدیل شد که سال هاست محل مناقشه است: رام سازی رپ با مجوز . رپی که قرار است باشد اما آزار ندهد .

مسئله شخص شایع نیست، بلکه موقعیتی است که در آن قرار گرفته. هنرمندی با پیشینه ی انتقادی، در بستری حاضر می شود که ذاتاً امکان بازنمایی رپِ صریح و بی پروا را ندارد.

برنامه ای که با مجوز رسمی تولید می شود، ناچار است خطوط قرمزی را رعایت کند؛ خطوطی که دقیقاً در تضاد با ماهیت انتقادی رپ قرار دارند.

در سوی دیگر، علی ضیا با هوشمندی رسانه ای، رپ را به یک سوژه جذاب برای گفت وگوی تلویزیونی یا اینترنتی تبدیل می کند؛ بدون آن که به تعارض بنیادین این ژانر با ساختار رسمی بپردازد. نتیجه، برنامه ای است که از اعتبار رپ وام می گیرد، اما هزینه ی اجتماعی و سیاسی آن را حذف می کند.

اینجاست که بحث سوءاستفاده از مجوز مطرح می شود: مجوزی که به جای ایجاد فضای امن برای بیان صداهای واقعی، به ابزاری برای پالایش و بی خطرسازی آن ها بدل می شود.

گنگ در این معنا، نه گنگ است و نه رادیکال؛ بلکه بازنمایی ملایمی از ژانری است که ذاتاً قرار بوده آرامش را بر هم بزند. خطر این روند، عادی سازی این تصور است که رپ یعنی همین نسخه ی بی دردسر و قابل پخش.

اگر رپ نتواند صریح باشد، اگر ناچار شود از نقد مستقیم فاصله بگیرد و اگر فقط در قالب های مجاز و کنترل شده امکان بروز داشته باشد، از هویت تاریخی و اجتماعی خود تهی می شود.

در چنین شرایطی، رپ دیگر صدای دل خیابان نیست، بلکه بازنمایی بی خطر صدایی است که روزی قرار بود نظم مسلط را به چالش بکشد ولی الان دکانی شده است برای پول درآوردن.

اصلا فِنت و سیس علی ضیا برای تولید برنامه ای با محوریت موسیقی رپ با آن رخی که گرفته، از آن دسته اتفاقاتی است که خنده ات می گیرد در عین حال لجت هم گرفته از آنچه که می بینی. ولی ایران بهشت امثال علی ضیا است از تلویزیون تا یوتیوب و پلتفرم و ... بلدند کی، چگونه، کجا باشند.

و محمدرضا شایع هم که می گوید: من ویزای آرتیستی می تونم بگیرم، گلدن ویزای دوبی که دم دسته ولی من اینجا موندم که ... از اساس راه را به اشتباه رفته است. ماندن و رفتن هر شخص برای خودش می تواند هزاران دلیل مختلف داشته باشد، لطفا این اینجا موندم که ... را هم به ما نفروشید.

ماندن شایع همانقدر اهمیت دارد که رفتن دیگران و برعکس.