عباس عبدی، فیاض زاهد و محمد مهاجری در یادداشتی مشترک در روزنامه اعتماد نوشتند: کسانی که از بیرون به ایران نگاه می کنند قادر به فهم سیاست های رسمی ایران نیستند. به ویژه کشورهای همسایه و در اموری که خودشان هم درگیر آن هستند؛ گمان می کنند که اینجا مدیرانی هستند که از کهکشان دیگری و با چارچوب ذهنی و فکری دیگری آمده اند. به قول رفیق پوتین! گویا ایران آخرین نظام کمونیستی است که هنوز نفس می کشد. 80 لیتر بنزین یک دلار و 400 لیتر گازوییل هم فقط یک دلار، برق و گاز هم به همین منوال هستند. همه دولت ها و اغلب کارشناسان هم می دانند که این کار جز تباهی و اتلاف منابع اقتصادی و فساد گسترده اثر دیگری ندارد ولی این سیاست همچنان برقرار است؛ نتیجه چیست؟ هر روز بدتر از دیروز.

فاجعه اینجاست که چند روز پیش یک نماینده مجلس که خود را مدرس اقتصاد هم می داند، گفته بود قیمت واقعی بنزین لیتری 2 هزار تومان است. او در توضیح ایده خود اضافه کرده بود که نفت خام مال خودمان است و هزینه تبدیل هر لیتر آن به بنزین معادل 2 هزار تومان است و خواسته ضمنا بگوید که قیمت واقعی و درست همین است! نیازی به رد این استدلال نیست زیرا هر عقل سلیمی بطلان آن را درک می کند. هدف از نقل این سخن آن است که اشاره شود در کشور، ما هنوز با چنین حرف هایی روبه رو هستیم. مشابه همین استدلال در مجلس هفتم در سال 1384 به تثبیت قیمت سوخت انجامید و حدود 20 سال است که مردم زیان روزافزون و وحشتناک آن را شاهدند.

در این تردیدی نیست که افزایش قیمت سوخت به دلیل آثار تورمی آن اقشار آسیب پذیر را دچار مشکل می کند، ولی تردیدی هم نیست که این مساله راه حل هم دارد، اما واقعیتی که نمی توان انکار کرد این است که بنزین و گازوییل و سایر حامل های انرژی که حق همه مردم و ازجمله دهک های پایین است، عملا در سفره آنان قرار ندارد و منفعت آن را دهک های برخوردار و مهم تر از آن قاچاقچی های محترم! سوخت تصرف می کنند و بخش مهمی هم تلف می شود و از میان می رود و تبدیل به هوای آلوده و ناسالم می شود و مردم را می کشد.

هنگامی که فرمانده نیروی انتظامی می گوید یک قاچاقچی سوخت 11 هزار میلیارد تومان جریمه نقدی را فقط طی دو ساعت پس از ابلاغ حکم پرداخت کرد می توان فهمید چه سرمایه بزرگی از جیب مردم به تاراج می رود. مقام عالی کشور همسایه گفته بود همین بنزینی که از شما به اینجا قاچاق می شود را دو برابر قیمت خودتان به ما بفروشید بخش مهمی از بودجه خود را تامین می کنیم! پس بی علت نیست با وجود اینکه مساله قاچاق سوخت از مرزهای کشور، برای ما بسیار مهم است، ولی تاکنون و با وجود بگیر و ببندهای فراوان و هزینه های مالی و جانی بسیار، قادر به کنترل آن نشده ایم و در آینده هم نخواهیم شد.

حتی اگر روزی برسد که در خیال خود رقم قاچاق را هم صفر فرض کنیم مصرف روزانه 120 میلیون لیتر بنزین در کشور و مصرف فراوان گاز و گازوییل بار بزرگی بر گرده اقتصاد کشور است. مصرف بخش عمده ای از این میزان بنزین و گاز قطعا به کار توسعه نمی آید و فقط به دلیل وجود خودروهای غیربهینه و با مصرف بالای سوخت و برای حمل و نقل های غیرضروری و سفر و تفریحات غیرضرور و گرم کردن خانه و اداره در عین باز بودن پنجره و نیز استفاده از بخاری های غیراستاندارد مصرف می شود.

اگرچه حذف قیمت گذاری حامل های انرژی در کنار بی انضباطی مالی منجر به تورم می شود ولی ادامه آن به ویژه در شرایط کنونی که تحریم های کمرشکن از هر سوی بر کشور وارد می شود، قابل دوام نیست و نباید اجازه داد این همه بار، بیش از این بر شانه اقتصاد کشور سنگینی کند. البته به جای افزودن قیمت، باید همین حامل ها را و با قیمت موجود یا حتی رایگان به مردم داد و سپس قیمت ها را آزاد گذاشت تا مردم در مصرف یا فروش آن مطابق قیمت روز مختار باشند. اگر همان سال 89 به جای 45 هزارتومان یارانه 45 لیتر بنزین داده بودند و همین الگو به سایر حامل های انرژی تعمیم داده می شد امروز هیچ مشکل مهمی در قیمت گذاری هیچ کدام از حامل های انرژی نداشتیم.

روشن است که انتخاب و اجرای یک تغییر راهبردی و کلان نیازمند سیاست های متناسب و متناظر آن و همه جانبه و حاکمیتی است. برای اجرای چنین راهبردهایی در بخش انرژی بیش از همه به اراده قاطع سیاسی و نیز به مدیریتی با ویژگی های ملی و اختیاراتی موسع نیاز است. اصلاح نظام انرژی در ایران بدون حمایت، مدیریت و نظارت مستقیم بالاترین مقامات کشور ممکن نیست. مدیریت مستقیم نیز باید شامل ترکیبی از افراد با تجربه در کنار جوانان و در عین حال همگی کارشناس و مستقل باشند و تحت تأثیر عوامل ذی نفع قرار نگیرند. در غیر این صورت هر اصلاح یا تغییر راهبردی، شروع نشده خاتمه می یابد.

دولت چهاردهم به خلاف دولت سیزدهم در این زمینه احساس مسوولیت کرده و چاره جویی برای معضل انرژی را در دستور کار خود قرار داده است. طرحی که از دو دهه پیش در دستور افکار عمومی بوده و دولت های قبلی اجرای آن را نپذیرفتند و اکنون در دستور کار است. اجرای آن نیازمند اراده ملی هم در ساختار قدرت از بالاترین تا پایین ترین و نیز در همه سطوح جامعه میان تمامی نیروها است. وضعیت کنونی عرضه و مصرف انرژی بقای ایران را تهدید می کند و باید برای بقای ایران و خروج از این گرداب هائل جهل، پشت طرحی که یک بار برای همیشه انرژی را به مردم منتقل و از شر قیمت گذاری خلاص کند، متحد شویم.