مرتضی مکی، کارشناس ارشد مسائل بین الملل، در رابطه با ارزیابی خود از قطعنامه جدید شورای حکام و فشارهای منطقه ای و بین المللی که آمریکایی ها برای کشاندن ایران پای میز مذاکره ایجاد کرده اند، گفت: واقعیت این است که پس از فعال شدن مکانیزم ماشه، ما شاهد تحولی در همکاری ها و روابط ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی نبودیم. تفاهم نامه قاهره در شرایطی بعد از جنگ برای همکاری های مجدد ایران و آژانس امضا شده بود که هدف ایران از این توافق، ایجاد همکاری های جدید بود تا در کوتاه مدت از فعال شدن مکانیزم ماشه جلوگیری کند اما بعد از آن که اروپایی ها ماشه را فعال کردند دیگر برای ایران موضوعیت نداشت.

به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: جنگ 12 روزه شرایط همکاری های ایران با آژانس را به شدت تغییر داد. پیش از جنگ ایران و آژانس همکاری های گسترده داشتند و تاسیسات هسته ای ایران در شرایطی مورد تجاوز رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار گرفت که دوربین ها و بازرسان آژانس بر این تأسیسات نظارت فراگیری داشتند، اما تخریب این تأسیسات توسط آمریکا و اسراییل، همکاری های ایران را تحت تأثیر قرار داد. در این شرایط جدید ایران معتقد بود که باید قواعد جدید برای همکاری ها ایجاد شود. توافق قاهره هم با توجه به همین موضوعات امضا شد. البته این توافقنامه به اندازه ای نبود که بتواند خواست اروپا و آمریکا را تامین کند. آن ها به دنبال نظارت حداکثری از تاسیسات ایران هستند بدون اینکه بخواهد گشایشی در تحریم ها ایجاد کنند.

این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه اگر قرار باشد راستی آزمایی آورده ای برای ایران در جهت رفع تحریم ها نداشته باشد، تداوم این وضعیت با چالش های جدی مواجه خواهد شد، اظهار کرد: دیدگاه اروپایی ها در نوع همکاری با ایران و آژانس متفاوت است. آن ها همچنان به دنبال نظارت فراگیر بر برنامه هسته ای ایران هستند. به خصوص در پی آن 400 کیلو اورانیوم غنی سازی شده با غنای بالا در ایران هستند. به همین دلیل، فشارها ادامه خواهد داشت و تلاش می کنند به نظارت فراگیر در تاسیسات هسته ای ایران دست پیدا کنند. برجام فرصت های زیادی برای ایرانی ها و غربی ها به دست می آورد البته اگر به درستی اجرا می شد اما با منقضی شدن قطعنامه 2231، اروپایی ها زمین بازی را تغییر دادند و تلاش کردند در زمینه های جدیدی که همان قواعد و اصول ان پی تی و پادمان است، فشارها را ادامه دهند.

وی افزود: در این قطعنامه جدید هم ماموریت جدیدی برای مدیرکل تعیین کردند و در راستای آن مدیر کل باید این موضوعات جدید را در گزارش فصلی خود به شورای حکام ارائه دهد. آن ها با توجه به شرایط سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایران تصور می کنند که با همین فشارها، فضای تعلیق، شرایط نه جنگ، نه صلح را حفظ کرده و شاید از این طریق مطالبات خود را پیش ببرند.

مکی با تاکید بر این نکته که اگر بخواهیم تحولی در خصوص خروج از این شرایط ناپایدار داشته باشیم، باید به دیپلماسی متوسل شویم، عنوان کرد: دو مسیر بیشتر وجود ندارد. شرایط نه جنگ، نه صلح آورده ای برای ایران ندارد و این شرایط فضای سیاسی و اقتصادی جامعه را پیچیده تر و دشوارتر خواهد کرد و می تواند تبعاتی برای ایران داشته باشد؛ بنابراین باید صلح کنیم. باید شرایط گفت گو و مذاکرات را فراهم کنیم و از توان حداکثر بهره ببریم. عمان و قطر در سال های گذشته همواره میانجیگری هایی در روابط ایران و غرب، به ویژه آمریکا، را بر عهده داشته است.

وی در رابطه با نقش جدید عربستان در منطقه پس از دیدار با ترامپ و تاثیری که می تواند بر معادلات ایران در غرب آسیا و صحنه ی بین المللی داشته باشد، اذعان کرد: اکنون نامه ای که آقای پزشکیان به بن سلمان پیش از سفر به آمریکا ارسال کرده، می تواند فرصت هایی را برای ما ایجاد کند، روابط عربستان و آمریکا به شدت قوی شده است و روابطی که سعودی ها با آمریکا دارند با قطر، عمان متفاوت است.

جایگاه عربستان در منطقه به اندازه ای است که می تواند مسیر گفت وگو و دیپلماسی را برای ایران باز کند. از این جهت اگرچه دولت آمریکا به شدت ضدایرانی است، اما ترامپ همچنان یک شخصیت تأثیرگذار در روند تحولات سیاسی و اقتصادی و سیاست خارجی آمریکا به شمار می آید و شاید بشود با ترامپ به شرایطی دست یابیم که کشور را از این وضعیت خارج کنیم و گفت وگو و مذاکره به یک توافق برسد.

این تحلیل گر ارشد در حوزه غرب آسیا درباره سناریوهای پیش رو در خاورمیانه جدید تصریح کرد: ما در شرایط گذار در عرصه بین المللی قرار داریم و این شرایط نه در سطح منطقه بلکه در سطح جهان است و وضعیت امنیتی بسیار شدیدی وجود دارد. البته این فقط محدود به خاورمیانه نیست و در اروپا هم چنین شرایطی حکم فرما است. جنگ اوکراین به اروپایی ها ثابت کرد که برای خوداتکایی باید هزینه ها و بودجه های نظامی خود را افزایش دهند. به همین دلیل در کل جهان رقابت های تسلیحاتی گسترش یافته است، منطقه خاورمیانه هم منطقه ای پر تنش است به همین دلیل رقابت تسلیحاتی افزایش خواهد داشت.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط موجود هر کشوری در منطقه ما در تلاش است که بازدارندگی خود را افزایش دهد و عربستان نیز از این قاعده جدا نیست و این کشور یکی از بزرگترین کشورهای منطقه از لحاظ مساحت و جزو کشورهای است که در مسیر رشد قرار گرفته و ظرفیت های سیاسی و امنیتی زیادی برای خودش متصور است. بنابراین تلاش می کنند با دستیابی به جنگنده های پیشرفته اف 35 و راهبردی، جایگاه اصلی و سیاسی خود را ارتقا دهند و این هم می تواند فرصتی برای ایران باشد تا با خروج از این شرایط سیاسی به فکر ارتقا جایگاه اختصاصی خود باشد. این فرصت قطعاً با دیپلماسی و تلاش برای مذاکره به وجود خواهد آمد.