هوانوردی مملو از انحصارهای دوگانه و سه گانه است. در خاورمیانه، شرکت های امارات (Emirates) ، اتحاد ایرویز (Etihad Airways) و قطر ایرویز (Qatar Airways) بر حمل و نقل هوایی منطقه تسلط دارند و به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک، مراکز این خطوط هوایی به عنوان ابر اتصال دهنده ها شناخته می شوند. اما برای موفقیت در این مدل، خطوط هوایی نیازمند مقیاسی گسترده هم در شبکه و هم تعداد مسافران هستند. این موضوع مستلزم ناوگانی بزرگ از هواپیماهای پهن پیکر با ظرفیت بالا است.

مرکز اصلی خطوط هوایی امارات در فرودگاه بین المللی دبی قرار دارد، در حالی که مرکز قطر ایرویز فرودگاه بین المللی حمد دوحه است. الاتحاد ، جوان ترین شرکت در میان این سه، در فرودگاه بین المللی زاید ابوظبی مستقر است. هر سه شرکت دارای ناوگان های بزرگی هستند که عمدتاً از هواپیماهای پهن پیکر تشکیل شده اند و مدل تجاری آن ها بر مبنای مقیاس و ظرفیت بالا بنا شده است. بر اساس داده های ch-aviation، کدام یک از آن ها در زمینه ناوگان برتر است؟

امارات قدیمی ترین شرکت از میان سه شرکت بزرگ هوانوردی خاورمیانه است. این شرکت در سال 1985 فعالیت خود را آغاز کرد، پس از آنکه شرکت Gulf Air عملیات خود در دبی را کاهش داد. در میان سه شرکت، امارات ساده ترین ساختار ناوگان را دارد که از تنها سه خانواده هواپیما تشکیل شده است: ایرباس A350، ایرباس A380 و بویینگ 777. در حال حاضر امارات از مدل های A350-900، A380-800، 777-200LR، 777-300ER و 777F بهره می برد و همچنین سفارش هایی برای مدل های 777-8، 777-9، 787-8 و 787-10 دارد.

بر اساس داده های ch-aviation، خطوط هوایی امارات دارای 275 فروند هواپیمای فعال بوده که شامل 10 فروند Airbus A350-900، 118 فروند Airbus A380، 10 فروند Boeing 777-200LR، 119 فروند Boeing 777-300ER، 11 فروند Boeing 777F، یک فروند ACJ319-100 و 6 فروند Boeing 747-400 است. البته، بویینگ های 747 این خطوط هوایی به صورت اجاره ای (wet lease) از دیگر شرکت ها در اختیار هواپیمایی امارات قرار دارند؛ به این معنی که هواپیما با شماره پرواز امارات پرواز می کند، اما مالکیت و خدمه متعلق به شرکت اجاره دهنده هستند.

بدون احتساب هواپیماهای بویینگ 747، ناوگان امارات شامل 269 فروند هواپیما است. با کنار گذاشتن ACJ319-100 (که برای بخش اجرایی هواپیمایی امارات استفاده می شود)، تعداد کل به 268 فروند می رسد؛ شامل 257 فروند هواپیمای مسافربری و 11 فروند هواپیمای باری. از آنجا که تمامی 257 هواپیمای مسافربری امارات از نوع پهن پیکر هستند، این شرکت دارای بزرگ ترین ناوگان هواپیماهای دو راهروه جهان است و این عامل نقش مهمی در رشد سریع هواپیمایی امارات و تبدیل آن به یکی از بزرگ ترین شرکت های هواپیمایی جهان از نظر تعداد مسافر داشته است.

قطر ایرویز در سال 1994 آغاز به کار کرد و تمام پروازهای آن از دوحه انجام می شد. در حالی که ناوگان امارات تنها شامل سه نوع هواپیمای پهن پیکر است، ناوگان قطر ایرویز ترکیب متنوع تری دارد.

برای مثال، قطر ایرویز 27 فروند Airbus A320-200 در اختیار دارد و همچنین شش فروند Boeing 737 MAX 8 که قرار است از ناوگان خارج شوند. این شرکت دو فروند Airbus A321neo نیز تحویل گرفته و سفارش 40 فروند A321neo دیگر به همراه 10 فروند A321LR داده است.

با وجود این که از هواپیماهای باریک پیکر استفاده می کند، اما ناوگان پهن پیکر همچنان ستون فقرات عملیات قطر ایرویز است. این شرکت در حال حاضر از مدل های زیر استفاده می کند:

در مجموع، ناوگان قطر ایرویز شامل 270 فروند هواپیما است.

در این جدول، مقایسه ای میان ناوگان سه ایرلاین بزرگ خاورمیانه ( امارات، قطر ایرویز و الاتحاد ) انجام شده است:

ناوگان فعلی قطر ایرویز از نظر اندازه، اندکی کوچک تر از ناوگان امارات است. اما اگر هواپیماهای اجاره ای 747 و مدل ACJ319-100 امارات را از محاسبه حذف کنیم، ناوگان قطر ایرویز دو فروند هواپیما بیشتر از امارات خواهد داشت. با این حال، بخش باری قطر ایرویز بسیار بزرگ تر است؛ این شرکت 28 فروند بویینگ 777F در اختیار دارد، در حالی که امارات تنها 11 فروند 777F و 6 فروند 747 اجاره ای را در ناوگان باری خود می بیند. اگر فقط به هواپیماهای مسافربری نگاه کنیم، ناوگان قطر ایرویز شامل 242 فروند است، در حالی که هواپیمایی امارات 257 فروند هواپیمای مسافربری دارد.

اتحاد ایرویز جوان ترین عضو در میان سه ایرلاین بزرگ خاورمیانه بوده و فعالیت خود را در سال 2003 آغاز کرده است. با وجود نزدیکی ابوظبی به عنوان مقصر اصلی این ایرلاین به دبی، ترکیب ناوگان الاتحاد شباهت زیادی به قطر ایرویز دارد. این شرکت در حال حاضر 17 فروند ایرباس A320-200 و 9 فروند ایرباس A321-200 در اختیار دارد. همچنین یک فروند A320neo، شش فروند A321neo (خریداری شده از Bamboo Airways) و دو فروند A321LR نیز همراه با سفارش 28 فروند دیگر از این مدل ها در اختیار این ایرلاین قرار گرفته است.

ناوگان پهن پیکر اتحاد شامل دو فروند A330-200 اجاره ای، هشت فروند A350-1000، هشت فروند A380، نه فروند Boeing 777-300ER، شش فروند Boeing 777F، سی وهشت فروند Boeing 787-9 و ده فروند Boeing 787-10 است. تمرکز اصلی ناوگان پهن پیکر این شرکت بر هواپیماهای Dreamliner 787 بوده و وابستگی بسیار کمتری به مدل های 777 نسبت به قطر یا امارات دارد.

با این حال، ناوگان کلی اتحاد بسیار کوچک تر از دو رقیب دیگر است و شامل تنها 118 هواپیمای فعال می شود. اگر هواپیماهای اجاره ای A330 حذف شوند، این عدد به 116 فروند و بدون در نظر گرفتن هواپیماهای باری به 110 فروند می رسد.

شرکت اتحاد ایرویز همواره کوچک تر از دو رقیب اصلی خود بوده، اما در اواخر دهه 2010 دچار کاهش چشمگیر در اندازه ناوگان شد، زیرا در آن دوره صدها میلیون دلار ضرر مالی را ثبت کرده بود. این شرکت پیش تر ناوگانی بزرگ از هواپیماهای ایرباس A330 و A340 در اختیار داشت و همچنین بیشتر هواپیماهای بویینگ 777 خود را بازنشسته کرد. علاوه بر این، اتحاد اکنون کمتر از 100 فروند هواپیما در سفارش دارد (شامل 28 فروند A321LR، دوازده فروند A350-1000، ده فروند A350F، بیست وپنج فروند 777X و بیست وچهار فروند 787)؛ در حالی که رقبای آن سفارش هایی بسیار بزرگ تر ثبت کرده اند.

در مه 2025، امارات اعلام کرد که سودآورترین شرکت هواپیمایی جهان شده است، بالاتر از شرکت های آمریکایی دلتا ایرلاینز و یونایتد ایرلاینز. هرچند اندازه ناوگان امارات مشابه قطر ایرویز است، اما به لطف ناوگان عظیم بویینگ 777-300ER و ایرباس A380، تعداد مسافران بسیار بیشتری را جابه جا می کند. بخشی از موفقیت امارات به همین توانایی در مدیریت و انتقال حجم انبوهی از مسافران در سراسر جهان بازمی گردد.

امارات به لطف شبکه گسترده، قیمت گذاری جذاب، و تأثیر مثبت برند خود در بخش های بیزینس کلاس و فرست کلاس ایرباس A380 قادر است پروازهایش را به طور کامل پر کند. علاوه بر این، شهر دبی به خودی خود به یک مرکز جهانی برای تجارت و گردشگری در خاورمیانه تبدیل شده؛ شهری ثروتمند با اقتصادی متنوع که بخشی از موفقیت خود را مدیون رشد هواپیمایی امارات بوده، زیرا این شرکت آگاهی جهانی نسبت به دبی را به شدت افزایش داده است.

البته این بدان معنا نیست که قطر ایرویز ضعیف تر از امارات بوده یا شهر دوحه فاقد تنوع اقتصادی است. با این حال، دوحه در مقایسه با دبی شهری کوچک تر بوده و قطر ایرویز هنوز به سطح شهرت جهانی امارات نرسیده است. امروزه تقریباً همه نام امارات را می شناسند و می دانند که امارات یکی از بهترین خطوط هوایی جهان است. این موفقیت نتیجه دهه ها تلاش، تمرکز بر برند ممتاز، تصمیم های تجاری هوشمندانه و حمایت سیاسی در جهت توسعه دبی است.

در دهه 2010، اتحاد ایرویز به سرعت گسترش یافت و از سال 2011 شروع به خرید سهام در شرکت های هواپیمایی کوچک تر کرد. این شرکت تحت نام Etihad Equity Alliance سهام محدودی را در شرکت های Air Berlin، Air Seychelles، Aer Lingus، Virgin Australia، Jet Airways، شرکت هواپیمایی سوییسی Darwin Airline (که بعدها به Etihad Regional تغییر نام داد) و Alitalia خریداری نمود.

این تصمیم ها برای اتحاد ایرویز فاجعه بار بودند، چرا که چندین شرکت هواپیمایی شریک دچار مشکلات مالی شدند و در نهایت Etihad Equity Alliance در سال 2018 منحل شد. علاوه بر این، اتحاد بیش از حد گسترش یافته بود و با رقابت شدید امارات و قطر ایرویز (که هر دو بزرگ تر و از نظر مالی قوی تر بودند) روبه رو شد. این شرکت بسیاری از سفارش های خود برای هواپیماهای ایرباس A350 و بویینگ 777X را لغو کرد و امروزه ترکیش ایرلاینز عملاً جای آن را در منطقه گرفته است، زیرا با استفاده از مدلی تجاری مشابه، از استانبول فعالیت می کند.

پس از همه گیری کووید-19، اتحاد ایرویز تمرکز خود را تغییر داد و از یک سوپر کانکتور کوچک به یک شرکت هواپیمایی محلی بزرگ تبدیل شد. این شرکت اکنون خود را به عنوان یک ایرلاین ممتاز بوتیکی (boutique premium carrier) معرفی می کند و بازگشتش از میلیاردها دلار زیان به سوددهی، یکی از چشمگیرترین تحولات در تاریخ هوانوردی مدرن به شمار می رود. اتحاد قصد دارد تا سال 2030 اندازه ناوگان خود را دو برابر و تعداد مسافران را سه برابر کند؛ با این حال، مدیران شرکت تأکید دارند که این رشد باید سودآور و پایدار باشد.

امارات نخستین شرکتی بود که مدل تجاری اتصال جهانی از طریق یک هاب خاورمیانه ای را پایه گذاری کرد و همزمان باعث افزایش شناخت جهانی از شهر خود شد. قطر ایرویز، اگرچه از نظر مقیاس به سطح امارات نرسیده، اما همچنان رقیبی سرسخت و توانمند باقی مانده است. اتحاد ایرویز ناچار شد برای بازگشت به سوددهی، مقیاس خود را کاهش دهد، اما اکنون که دوباره سودآور شده، به دنبال گسترش هوشمندانه تر و هدفمندتر است.

در حالی که امارات و قطر ایرویز ناوگان هایی تقریباً هم اندازه دارند، تمرکز امارات بیشتر بر بخش پروازهای مسافربری اصلی است، در حالی که قطر ایرویز به بخش باری خود توجه بیشتری دارد. ناوگان اتحاد کمتر از نیمی از اندازه دو رقیب دیگر است، اما برنامه های توسعه اش جاه طلبانه و بلندمدت اند. در مجموع، این سه شرکت همچنان از برجسته ترین خطوط هوایی جهان محسوب می شوند؛ به لطف اندازه، شبکه گسترده و کیفیت خدماتشان، که آن ها را به نمادهایی از سفر هوایی مدرن تبدیل کرده است.