فرارو- عبدالرحمن جامی ازجمله شاعران مهم تاریخ ادبیات فارسی است. او علاوه بر تسلطی که بر ادبیات داشت، در علوم دیگری نیز به درجه بالایی رسیده بود؛ همین مسئله باعث شده است تا او را به عنوان یک همه چیزدان به یاد بیاورند.

به گزارش فرارو، تاریخ ادبیات فارسی شاعران بزرگ زیادی را در خود جای داده است. دراین بین، نام عده ای از این شاعران پرآوازه تر از دیگران است. آوازه جامی نه تنها در ایران که در دیگر کشورهای جهان نیز پیچیده است و از او به عنوان یکی از بزرگترین شاعران تاریخ یاد می کنند.

جامی از آن دسته از شاعران ایرانی است که خوشبختانه در روزگار حیاتش قدرنادیده نماند و از آسایشی نسبی و احترام زیادی برخوردار بود. او از شاعران نزدیک به دربار تیموری بود و گوهرشادبیگم که از زنان بافرهنگ زمانه به شمار می رفت، پیوسته او را مورد لطف وعنایت قرار می داد.

عبدالرحمن جامی در خانواده ای دارای احترام زاده شد. پدر او از فقیهان مهم و معروف زمانه بود و همین مسئله باعث شد تا او نیز در معاشرت با پدر، از همان روزگار کودکی به کسب معرفت علاقه مند شود. او در تربت جام متولد شد و پس از طی کردن روزگار کودکی به همراه پدرش به هرات رفت و علاوه بر اقامت در این شهر، به یادگیری علوم مختلف پرداخت.

دیری نپایید که آوازه جامی در گوشه وکنار ایران و دیگر کشورهای اطراف ایران پیچید. همین مسئله باعث شد تا او بیشتر از همیشه مورد عنایت صاحب منصبان زمانه قرار گرفته و مورد احترام واقع شود. جامی که در ابتدا تخلص دشتی را برای خودش برگزیده بود، در ادامه ترجیح داد که با تخلص جامی شناخته شود. خیلی زود به تصوف علاقه مند شد و با حضور در حلقه های صوفی زمانه اش علاوه بر کسب علم، رفته رفته به یکی از سران تصوف تبدیل شد. به سبب نزدیکی یی که با دربار تیموری داشت، احترام روزافزونی را تجربه کرد و به مرور و علارغم مرام ساده زیستانه اش، از جاه وجلال ویژه ای برخوردار شد.

عبدالرحمن جامی، در اکثر قالب ها ادبیات فارسی اشعاری را از خود به یادگار نهاده است. دیوان غزلیات و قصاید او از اهمیت بسیار زیادی در ادبیات فارسی برخودارند. جامی ازطرفی به سبب تسلطی که در سرودن شعر داشت و ازسویی به دلیل ضعف ادبیات فارسی به مدت چندین سال در روزگار پس از او، به خاتم الشعرا معروف شد. همین لقب نشان از اهمیت و ارزش او در تاریخ ادبیات فارسی دارد. شعر و نگاه جامی تاثیر زیادی بر شاعران و متفکران پس از او به جا گذاشت.

شعر و اندیشه جامی تا حد زیادی تحت تاثیر شاعران پیش از او بود. او با تاثیر از گلستان سعدی، بهارستان را نوشت. بهارستان، با گذشت سال ها همچنان به عنوان یکی از نمونه های مهم نظم و نثر در ادبیات فارسی به شمار می رود. عباوه بر این، او با تاثیری که از افراد دیگری مانند نظامی و امیرخسرو دهلوی گرفته بود، منظومه های بسیار مهمی را خلق کرد که راس آن ها باید به منظومه هفت اورنگ اشاره کرد. باوجوداینکه آثار دیگری نیز از عبدالرحمن جامی برای نسل های آینده به یادگار مانده است، اما پربیراه نخواهد بود اگر مهم ترین آثار او را، گذشته از دیوان غزلیات و قصایدش، همین بهارستان و هفت اورنگ در نظر بگیریم.

باوجوداینکه عبدالرحمن جامی در بسیاری از آثارش تحت تاثیر مستقیم شاعران پیش از خود بوده است، اما این تاثیر هرگز در سطح یک تقلید صرف باقی نماند. او با تاثیرپذیری از افرادی مانند سعدی و نظامی، در ادامه مسیری را ساخت که متعلق به خود او بود و علاوه بر این، مسیر را برای بسیاری از شعرای بعداز خودش نیز باز کرد. ازاین رو باید جامی را یکی از مهم ترین و تاثیرگذارترین چهره ها در تاریخ ادبیات فارسی بدانیم.

باوجود جایگاه والایی که جامی در هرات پیدا کرده بود، زندگی فکری او از برخی مناقشه های جدی علمی و عرفانی خالی نبود. جامی به عنوان یکی از مهم ترین شارحان مکتب عرفان نظری ابن عربی، بارها در آثارش به دفاع از اندیشه های او پرداخت. این رویکرد، همان طور که از منابع معتبری چون نفحات الانس و رسائل عرفانی او پیداست، موجب شد تا در برابر برخی جریان های فکری مانند حروفیه و نعمت اللهیه موضع گیری هایی انتقادی داشته باشد. همین انتقادها نشان می دهد که نفوذ جامی تنها در شعر خلاصه نمی شد و در بسیاری از مباحث علمی و عرفانی زمانه نیز مرجعیت داشت.

یکی از جذاب ترین و مستندترین بخش های زندگی او، دوستی عمیق و مکاتباتش با امیر علی شیر نوایی است؛ سیاستمدار و شاعر نامدار تیموری. نوایی که سال ها وزیر سلطان حسین بایقرا بود، جامی را استاد بزرگ عصر می نامید و در بسیاری از تصمیمات فرهنگی هرات با او مشورت می کرد. پژوهش ها نشان می دهد که نوایی در ساخت مدارس، خانقاه ها و حتی آرامگاه جامی نیز نقش مؤثری داشته و این رابطه دوستی، یکی از روشن ترین نمونه های پیوند میان فرهنگ و سیاست در دوره تیموری محسوب می شود.

جامی همچنین با بسیاری از دانشمندان بزرگ زمانه، از جمله سعدالدین تفتازانی و قاضی زاده رومی آشنایی و مباحثه داشت و بارها در رسائل خود به آرای آنان اشاره کرد. این ارتباط گسترده علمی، دلیل دیگری است بر اینکه جایگاه او نه فقط به عنوان شاعر یا صوفی، بلکه به عنوان یکی از مهم ترین اندیشمندان سده نهم هجری تثبیت شده است.