لایحه مقابله با نفوذ سرویس های اطلاعاتی و نهادهای خارجی که وزارت اطلاعات در دولت سیزدهم آن را تهیه کرده، هم اکنون در کمیسیون امنیت ملی مجلس در حال بررسی است و تمرکز آن بر جرم انگاری نفوذ و تفکیک آن از جاسوسی است.

به گزارش خبرآنلاین، یک نماینده مجلس هشدار می دهد که مشکلات داخلی مانند گرانی و ضعف پول ملی خود زمینه ساز نفوذ است.

به تازگی اسماعیل خطیب وزیر اطلاعات خبر داد که طرح مقابله با نفوذ سرویس های اطلاعاتی و دولت ها یا نهادهای بیگانه در کشور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که در حال بررسی است.

بحث نفوذ در سطوح عالی نظام و دستگاه های امنیتی پس از جنگ 12 روزه ایران و اسراییل از موضوعات داغ سیاسی بود.

شهادت فرماندهان سپاه در ساعات اولیه جنگ و مورد هدف قرار گرفتن محل جلسه اعضای شورای عالی امنیت ملی از جمله مصادیقی است که بسیاری از تحلیلگران معتقدند پای نفوذ در میان بوده است.

اما احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس می گوید وزارت اطلاعات در دولت سیزدهم طراح آن بوده است. این نماینده مجلس تاکید دارد تا کنون فقط درباره 10 بند از این لایحه در کمیسیون بحث شده که تفکیک نفوذ و جاسوسی از موضوعات داغ آن بوده است. به گفته او تاکنون نفوذ در این لایحه تعریف نشده است.

مشروح گفتگوی احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس را در ادامه بخوانید؛

طرح مقابله با نفوذ در سرویس های اطلاعاتی که در کمیسیون امنیت ملی مطرح شده شامل چه موارد و جزییاتی است؟

معمولا از اهداف این طرح ها به زیبایی یاد می شود؛ مثل حفاظت از شخصیت ها، پیشگیری از نفوذپذیری افراد و حمایت و حفاظت از یک استاد دانشگاه پیش از آلوده شدن او. این طرح در واقع یک لایحه است، چراکه بیشتر توسط مسئولان دولتی نوشته شده و وزارت اطلاعات نقش اصلی در نگارش آن داشته است.

تمام دنیا هم چنین طرح و لایحه ای دارند؛ یعنی در واقع نفوذ را جرم انگاری کرده اند و خواسته اند که از افراد، شخصیت ها و آن هایی که احتمالاً در معرض نفوذ قرار می گیرند، حفاظت شود. این روح کلی لایحه مقابله با نفوذ است. اما اینکه طرح آن چگونه است، قبلاً توسط وزارت اطلاعات تنظیم شده است. این طرح در دنیا، در انگلیس، آمریکا و جاهای دیگر وجود دارد که مرز بین جاسوسی و نفوذ تعیین می شود.

قصه مارشال تیتو، رییس جمهور یوگسلاوی را مثال می زنم. کاگ ب سازمان اطلاعات روسیه به او گفت در کابینه اش نفوذی دارد. تیتو بررسی کرد، اما نتوانست او را پیدا کند؛ بعدا کاگ ب به او گفت که این فرد نفوذی نخست وزیر است. یک روز وقتی همه وزرای کابینه رفتند، تیتو نخست وزیر را نگه داشت، اسلحه روی شقیقه اش گذاشت و پرسید: چه کسی به تو دستور می دهد؟ نخست وزیر گفت: زمانی که دانشجو بودم، سال ها پیش سازمان سی آی ای با من تماس گرفت و پولی داد تا وقتی به قدرت رسیدم، افراد را جابه جا کنم؛ مثلاً کسی که روابط بین الملل خوانده، در کشاورزی بگذارم و کسی که کشاورزی خوانده، در سیاست خارجی.

جاسوسی یا نفوذ؟

اینکه این چنین موضوعی مصداق نفوذ یا جاسوسی است مورد بحث است. ما بیشترین نگرانی مان، در این لایحه، بیشتر به خارج از کشور برمی گردد؛ با توجه به شبکه های اطلاعاتی و هوش مصنوعی، تلگرام، واتساپ و کانال هایی که افراد به صورت برخط با خارج در ارتباطند، احتمالاً تحت تأثیر قرار می گیرند. این جرم انگاری شده و کیفر آن مشخص شده تا از این مسئله جلوگیری شود و افراد بدانند جریمه این کار شدید است.

اما بیشترین مشکل ما در این طرح این است که کمتر به وزارت صمت و وزارت کشاورزی پرداخته شده، که در حال حاضر گرانی ایجاد می کنند و باعث می شوند مردم از نظام فاصله بگیرند و به ناتوانی دولتمردان پی ببرند. قبل از اینکه تحت تأثیر نفوذ باشیم، فکر می کنم تحت تأثیر گرانی ها هستیم؛ زیرا مردم عادی کمتر مشکل دارند، اما مقامات تحت تأثیر نفوذ قرار می گیرند و کاری می کنند که جامعه ملتهب شود. البته مردم عادی هم شبکه های زیادی دارند که در معرض جاسوسی است.

در این طرح و لایحه تفاوت جاسوسی و نفوذ مشخص شده است. در تمام دنیا برای جاسوس حکم اعدم یا تبعید در نظر گرفته می شود. فقط در کشورهایی که با اعدام مخالف اند، زندان جایگزین شده که البته این زندان ها بسیار اعصاب خردکن هستند و ناراحتی ایجاد می کنند. به هر صورت، این ها مباحثی هستند که در این طرح مورد توجه قرار می گیرد و امیدوارم بازدارنده باشد.

در ارتباط با نفوذ چه محکومیت هایی در نظر گرفته شده؟

متناسب با شرایط زندان و جریمه در نظر گرفته شده است؛ که میزان دقیق آن را خاطرم نیست.

این لایحه در همین دولت تهیه شده؟

نه؛ در وزارت اطلاعات و دولت سیزدهم تهیه شده است. ما خیلی مصر بودیم که شاید این لایحه چندان مثمرثمر نباشد، اما آن ها گفتند که چون در تمام دنیا چنین چیزی وجود دارد، ما هم باید روی آن حساسیت داشته باشیم. با این حال، باید طرح ها و لوایح را روی زندگی مردم و تقویت پول ملی متمرکز کنیم؛ چراکه اگر پول ملی تقویت شود، میزان نفوذپذیری کمتر می شود.

وقتی حقوق ها پایین باشد و پول بی ارزش باشد، باعث می شود بسیاری اطلاعاتی را که در دست دارند را برای دلالی استفاده کنند و برای کسب سود آن ها را بفروشند. البته انگیزه ها متفاوت است؛ ممکن است انگیزه برخی پول و انگیزه بعضی دیگر قدرت باشد. انگیزه ها متفاوتند.

قبل از تهیه چنین لایحه ای، آیا طرح یا قانونی در موضوع نفوذ و جاسوسی وجود نداشت؟

خیر، قانونی در این رابطه وجود نداشت و نیازی هم به آن نبود چون در همه جای دنیا حکم جاسوسی اعدام است. ما معمولاً یک نفوذی را جاسوس می دانیم؛ در اینجا، درجه نفوذ کمی کمتر از جاسوس است.

یعنی در تهیه قانون، برای نفوذ نسبت به جاسوسی تخفیف در نظر گرفته شده؟

بله، یک تخفیف در نظر گرفته شده است؛ مثلاً فردی که اطلاعات اشتباه می دهد، جاسوس نیست و شاید خودش هم متوجه انجام این کار نبوده. مثلا اگر شما مامور خرید جایی هستید، شبکه های اطلاعاتی ممکن است به صورت اغواکننده جنس خود را به شما معرفی کنند و بگویند این پول را به شما می دهیم و از این طریق فرد را به تدریج آلوده می کنند.

دیگر چه مواردی را این طرح یا لایحه پوشش می دهد؟

فعلاً بررسی آن هنوز به پایان نرسیده است. اجازه دهید ابتدا به تعریف نفوذ هم برسیم و مشخص کنیم که نفوذ دقیقاً چیست.

یعنی هنوز در کمیسیون در حال بررسی است.

تازه به ماده 10 و 11 رسیده ایم.

فکر می کنید چه زمانی آماده شود و به صحن برود؟

از آنجا که جلسات برنامه های کمیسیون متنوع است و بسیاری از مواقع مقامات برای توضیح درباره برخی مباحث دعوت می شوند گاهی بررسی طرح ها و لوایح کنار گذاشته می شود و فقط زمانی که مقامی دعوت نشود، این فرصت پیش می آید که روی طرح یا لایحه کار شود. به همین خاطر این لایحه نیز زمان می برد.

شما چطور به لایحه نگاه می کنید؟

اگر بخواهم انتقادی مطرح کنیم، این لایحه کار به خاطر پیچیدگی های بروکراسی باعث کند شدن کارها می شود. مثلاً در ثبت سفارش. یا مثلا اگر اتاق بازرگانی بخواهد یک نمایشگاه در خارج برگزار کند، ما برای جلوگیری از نفوذ می گوییم باید مجوز وزارت صمت را بگیرد. همین، باعث کند شدن کار می شود. ما به شوخی می گوییم یک دلال جدید اضافه می کنیم، که واقعاً اذیت کننده است؛ یعنی مجوزهایی که داده می شود، مورد توجه قرار می گیرند.

یکی از موارد، که من چندان با آن موافق نبودم، بازبینی کتاب های مدرسه و دانشگاه است. گفته می شود که باید درس ها و کتاب ها و آموزش هایی که مورد تأیید جمهوری اسلامی است، بازبینی شوند. من این کار را صحیح نمی دانم؛ قبل از انقلاب هم افرادی کتاب ها را مطابق هنجارهای جامعه می نوشتند و بعد از انقلاب هم این مباحث ادامه پیدا کرد.

بعد از انقلاب، ساواک که توسط موساد ساخته شده بود، از هم پاشید و وزارت اطلاعات شکل گرفت، اما اعضای قدیمی شبکه رها شده بودند و افراد جدیدی استخدام شدند. بنابراین شبکه ای وجود دارد و هر روز می بینیم وزارت اطلاعات عده ای را دستگیر می کند که ادامه شبکه قدیم است.

سعی شده در نمایشگاه ها، کتب دانشگاهی و مدارس، یک نوع پیشگیری ایجاد شود. اما بعضی از این پیشگیری ها پیچیدگی ایجاد میکند. مثلاً اگر بخواهید یک نمایشگاه در خارج برگزار کنید، شرایط باید ساده باشد تا نمایشگاه برگزار شود و محصولات ما در معرض دید دیگران قرار بگیرد. اگر بخواهیم برای چند اداره مجوزهای متعدد بگیریم، اجرای طرح سخت می شود. این سختگیری ها نباید مانع انجام کار شوند و این نکته باید مورد توجه قرار بگیرد.

بنابراین، هم سختگیری های آن زیاد است، هم در این طرح، به مسائل خارجی زیاد توجه شده، در حالی که بیشتر مشکلات ما داخلی است. همین که پول ملی بی ارزش می شود، تأثیر منفی آن برابر با نفوذ چندین نفر است. این موضوع قابل بررسی است.