افزایش چشم گیر تعداد صندوق های سرمایه گذاری طی سال های اخیر، به ویژه از سال 1398 تا 1404، به یکی از مهم ترین تحولات ساختاری بازار سرمایه ایران تبدیل شده است.

به گزارش دنیای اقتصاد، در پایان سال 1398 تنها 226 صندوق سرمایه گذاری فعال بود، این عدد تا پایان مهر 1404 به 539 صندوق رسیده و تنها در سال 1404، هشت پذیره نویسی صندوق طلا انجام شده است.

مهم ترین مزیت افزایش تعداد صندوق ها، بهبود امکان متنوع سازی پرتفوی برای سرمایه گذاران است. تجربه سال های اخیر نشان داده که اضافه شدن صندوق های طلا، اهرمی و بخشی، نقشه ای جدید از فرصت های سرمایه گذاری پیش روی صاحبان سرمایه ایجاد کرده است.

صندوق های بخشی این امکان را فراهم کرده اند که سرمایه گذار بدون نیاز به تحلیل دائمی شرکت ها، بازدهی یک صنعت را در قالب یک ابزار شفاف دنبال کند. صندوق های طلا نیز نقشی مهم در تعادل بخشی به سبد سرمایه گذاران ایفا کرده اند و صندوق های اهرمی توانسته اند گروه های متفاوتی از سرمایه گذاران را جذب کنند.

مزیت دیگر افزایش تعداد صندوق ها، ارتقای رقابت میان نهادهای مالی است. گسترش عرضه صندوق های جدید باعث شده شرکت های سبدگردان و مدیران صندوق برای جذب منابع، ناچار به بهبود عملکرد، توسعه زیرساخت های فناوری، افزایش شفافیت و کاهش خطاهای مدیریتی شوند.

این رقابت نه تنها به افزایش کیفیت مدیریت دارایی منجر شده، بلکه نوآوری در طراحی محصولات مالی را نیز سرعت بخشیده است.

با این حال، افزایش تعداد صندوق ها چالش هایی نیز ایجاد کرده است. یکی از مهم ترین این چالش ها، سردرگمی سرمایه گذاران در انتخاب صندوق مناسب است. تفاوت میان صندوق درآمد ثابت، مختلط، سهامی، بخشی، اهرمی، طلا، کالایی، املاک و حتی ساختارهای متفاوت در یک گروه، برای بخش بزرگی از جامعه سرمایه گذاری شفاف نیست و نبود نظام رتبه بندی جامع و دستورالعمل های آموزشی این مشکل را تشدید کرده است.

چالش دیگر، احتمال کاهش میانگین کیفیت مدیریت دارایی با افزایش تعداد صندوق ها است. سرعت بالای صدور مجوزها در برخی دوره ها باعث شده بخشی از نهادهای مالی بدون ارتقای ظرفیت نیروی انسانی یا سیستم های تحلیلی، اقدام به راه اندازی صندوق های جدید کنند و این موضوع منجر به ضعف عملکرد، خطا در تخصیص منابع و کاهش اعتماد سرمایه گذاران شود. فشار برای جذب منابع بیشتر نیز می تواند مدیران صندوق ها را به اتخاذ راهبردهای پرریسک در کوتاه مدت سوق دهد و تمرکز بیش ازحد منابع مالی در چند صنعت یا دارایی خاص، خود به تشدید حباب های قیمتی و نوسانات بازار دامن بزند.

توسعه صندوق های سرمایه گذاری چهره بازار سرمایه ایران را دگرگون کرده است. از یک سو، توسعه ابزارهای نوین سطح انتخاب، کیفیت مدیریت دارایی و قدرت متنوع سازی پرتفوی را ارتقا داده و از سوی دیگر، چالش هایی مانند سردرگمی سرمایه گذاران، رقابت ناسالم، فشار بر نهاد ناظر و کاهش مقیاس اقتصادی در برخی صندوق ها ضرورت بازنگری در سیاست های صدور مجوز، نظارت، رتبه بندی و آموزش مالی را برجسته کرده است.