افزایش قیمت خودروها از درِ کارخانه حالا کار را به جایی رسانده است که شاهد افزایش قیمت خودروها در بازار آزاد نیز هستیم، به طوری که دیگر خبری از خودروی اقتصادی یا زیر 500 میلیون تومان در این بازار نیست و قدرت خرید قشر متوسط جامعه هم تحت شعاع قرار گرفته است.

به گزارش ایران، کوییک و اطلس که قرار بود برای قشر متوسط جامعه باشد حالا قیمت های 600 و 700 میلیون تومانی دارد. قیمت کارخانه این خودروها شاید کمتر است اما خرید خودرو از درِ کارخانه هفت خان رستم را در پی دارد. اما چرا خودروهای اقتصادی در حال حذف شدن از بازار هستند؟

در سال های اخیر، بازار خودروی ایران با تحولاتی روبه رو شده که نتیجه آن کاهش حضور خودروهای اقتصادی و زیر 500 میلیون تومان است. این تغییر بیش از آن که به یک عامل مشخص مرتبط باشد، حاصل مجموعه ای از شرایط اقتصادی، صنعتی و تکنولوژیک است که به تدریج قیمت تمام شده خودروها را تحت تأثیر قرار داده و ساختار بازار را دگرگون کرده است.

نخستین عامل، تورم ساختاری و افزایش مستمر هزینه های تولید در کشور است. رشد قیمت مواد اولیه، قطعات، انرژی، دستمزد و هزینه های حمل ونقل، باعث شده بهای تمام شده خودرو نسبت به سال های گذشته افزایش پیدا کند. از آنجا که صنعت خودرو نیز مانند تمام بخش های تولیدی تحت تأثیر همین روند قرار دارد، عرضه محصول با قیمت های پایین سابق به گفته خودروسازان دشوار شده است. بنابراین خودروهایی که پیش تر اقتصادی محسوب می شدند، امروز در رده قیمتی بالاتری قرار گرفته اند.

عامل دوم، ضرورت ارتقا و به روزرسانی پلتفرم ها و فناوری های تولید است. بسیاری از خودروهای اقتصادی در جهان بر پایه پلتفرم های ساده اما مدرن ساخته می شوند که هزینه تولید پایینی دارند. اما در ایران، با توجه به محدودیت های تکنولوژیک، شرایط تأمین قطعات و نیاز به رعایت استانداردهای جدید، تولید خودروهای کاملاً اقتصادی با قیمت بسیار پایین امکان پذیر نیست. بویژه اینکه ارتقای خطوط تولید و بهره گیری از فناوری های جدید برای افزایش ایمنی، کاهش مصرف سوخت و بهبود کیفیت، هزینه هایی به همراه دارد که بر قیمت نهایی اثر می گذارد.

عامل سوم، ساختار خاص بازار خودرو و محدودیت های رقابتی است. به دلیل شرایط ویژه واردات و تمرکز بازار بر تولید داخلی، تنوع انتخاب در بازه های قیمتی پایین کمتر است. این ویژگی باعث شده خودروسازان به جای توسعه گسترده محصولات ارزان قیمت، بیشتر به سمت مدل هایی با امکانات و فناوری های بالاتر حرکت کنند؛ محصولاتی که به طور طبیعی هزینه تولید بیشتری دارند و در نتیجه در محدوده قیمتی بالاتری عرضه می شوند.

در کنار این عوامل، کاهش قدرت خرید واقعی خانوارها نیز نقش مهمی ایفا می کند. با رشد هزینه های زندگی، مرز قیمت قابل دسترس برای بسیاری از کالاها تغییر کرده و نگاه مصرف کنندگان نسبت به ارزان یا گران بودن محصولات نیز متفاوت شده است.

حتی خودروهایی که از نگاه تولیدکننده در رده محصولات اقتصادی قرار می گیرند، ممکن است برای بخشی از جامعه همچنان گران به نظر برسند. مجموعه این شرایط باعث شده خودروهای زیر 500 میلیون تومان که سال ها بخش مهمی از تقاضای بازار را تشکیل می دادند، اکنون کمتر دیده شوند. این روند بیش از آن که نشانه یک مشکل خاص باشد، بازتابی از تغییر ساختار هزینه ها، فناوری ها، استانداردها و شرایط عمومی اقتصاد است.