یک مطالعه بین المللی نشان می دهد تحریم ها با ایجاد شوک در واردات و هزینه های تولید، موجب افزایش انتقال کارگران از بخش رسمی به غیررسمی شده است. صنایع وابسته به تجارت خارجی بیشترین رشد اشتغال غیررسمی را تجربه کردند و کارگران کم سواد بیش از دیگران از این وضعیت آسیب دیدند.

به گزارش دنیای اقتصاد، مطالعه ای با عنوان تحریم های اقتصادی و اشتغال غیررسمی در ژورنال اقتصاد کار منتشر شده است که به بررسی اثر تحریم های هسته ای سال2012 بر وضعیت بازار کار غیر رسمی در کشور پرداخته است. این پژوهش اشاره می کند که پس از تحریم ها، کارگران در صنایعی که در ارتباط بیشتری با فضای تجارت بین المللی هستند، در مقایسه با کارگران در صنایعی که با تجارت بین المللی کمتری درگیر هستند، به طور قابل توجهی بیشتر وارد اشتغال غیر رسمی شده اند.

تمرکز پژوهش بر تحریم های شدید و ناگهانی سال2012 است که برخلاف موج های قبلی، با جامعیت و شدت بی سابقه ای بخش مالی، بانکی و تجاری کشور را هدف قرار داد و عملا شوکی بزرگ به کانال های وارداتی و صادراتی، تامین مالی بین المللی و زنجیره تامین صنایع وارد کرد. نتایج پژوهش این اقتصاددانان نشان می دهد اشتغال غیررسمی بخش بزرگی از بازار کار کشورهای در حال توسعه را تشکیل می دهد؛ در این کشورها 70 تا 80 درصد مشاغل بدون ثبت رسمی و بیمه و با امنیت شغلی بسیار پایین هستند.

بررسی ها نشان می دهد تحقیقات درباره ارتباط تحریم ها و اشتغال غیررسمی محدود بوده است و دلیل آن کمبود داده قابل اتکا درباره اشتغال غیررسمی و دشواری جدا کردن اثر تحریم ها از اثر جنگ یا بی ثباتی سیاسی در کشورهای هدف است.

تحریم های سال2012 سه ویژگی مهم داشتند: اول، شدت بی سابقه؛ دوم، جامعیت و پوشش گسترده؛ سوم، اعمال ناگهانی بدون دوره گذار. از جمله اجزای تعیین کننده این تحریم ها می توان به ممنوعیت کامل مراوده موسسات مالی جهان با بانک مرکزی ایران، تحریم نفت و فرآورده های نفتی، قطع دسترسی ایران به سوییفت و اعمال تحریم های ثانویه علیه شرکت ها و بانک های غیرآمریکایی اشاره کرد. این فشارها تجارت خارجی ایران را مختل کرد، بسیاری از شرکت های خارجی را از حضور در بازار ایران خارج ساخت و ارزش پول ملی را کاهش داد.

بخشی از صنایع ایران به واردات مواد اولیه و قطعات وابسته اند و محرومیت ناگهانی از این کانال ها موجب افزایش هزینه تولید، کاهش ظرفیت تولیدی و کاهش بهره وری می شود. بنگاه ها برای بقا در شرایط رکودی ناچار می شوند هزینه های خود را کاهش دهند و یکی از ساده ترین و سریع ترین راه ها برای کاهش هزینه، بهره گیری از نیروی کار فاقد بیمه و قراردادهای رسمی است.

نتایج این پژوهش انجام شده نشان می دهد تحریم ها به طور معناداری احتمال اشتغال غیررسمی را در صنایعی که وابستگی بالاتری به تجارت خارجی داشتند، افزایش داده اند. بررسی ها نشان می دهد تحریم ها اگرچه بر احتمال کلی اشتغال یا بیکاری کارگران اثر قابل توجهی ندارند، اما مسیر اشتغال آنها را جابه جا می کنند؛ به این معنا که کارگران به جای بیکار شدن، از اشتغال رسمی به اشتغال غیررسمی منتقل می شوند. اثر تحریم ها بر کارگران کم سواد شدیدتر از سایر گروه هاست؛ زیرا این گروه آسیب پذیرتر است و فرصت کمتری برای بازگشت به اشتغال رسمی دارد.