علی ربیعی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: این روزها که به مفهوم امنیت کهن سرزمین ایران و تمامیت ارضی آن فکر می کنم، نخستین تصویری که در ذهنم شکل می گیرد، نه سیم خاردار است و نه حفاظ های فیزیکی مرزهای جغرافیایی. آنچه به معنای واقعی وطن را محافظت می کند، جامعه، مردم در صحنه و رضایت و انسجام اجتماعی است؛ رشته نامریی اعتماد میان انسان ها، حسِ با هم بودن در روزهای سخت، و باور به اینکه وطن، مأمن و هویت همه ماست. در سفر اخیرم به اردبیل، در گفت وگو با اعضای سازمان های مردم نهاد این استان، بار دیگر بر این واقعیت که در شرایط کنونی، زیربنای تمام تحولات کشور، از اقتصاد گرفته تا سیاست و فرهنگ، بر ارتباطات و توسعه اجتماعی استوار است، تاکید کردم.

اگر نخواهیم یا نتوانیم ذی نفعان اجتماعی را نه تنها شریک اجتماعی بلکه صاحبان اصلی این مرز و بوم بدانیم، مسائل این سرزمین حل نخواهد شد. مسائل اجتماعی، قلب تپنده ایران امروزند؛ و اگر این قلب ضعیف بزند، بقیه اندام ها، هرچقدر هم پرقدرت کار کنند، توان ادامه نخواهند داشت. نکته مهم و قابل تامل آن است که انسجام اجتماعی نه فقط مساله ای ملی و امنیتی، بلکه یک تعهد اخلاقی نیز هست. کشوری که در تار و پود روابط انسانی اش گسست ایجاد شود، بدون مردم، ناگزیر در برابر هر فشار بیرونی آسیب پذیر خواهد بود. از طرفی، امروز، جامعه ما از جهات مختلف در آستانه تحمل و تاب آوری به سر می برد و به رغم خستگی، ناامیدی و فشارهای اقتصادی، آنچه ما را در برابر متجاوزان، بدخواهان و طعمکاران منطقه ای و جهانی حفظ می کند، قبل از هر چیز، اعتماد متقابل و حس تعلق جمعی است.

بنابراین، در شرایط کنونی، تغییر نگرش نسبت به نهادهای مدنی یک ضرورت به نظر می رسد. تجربه نشان داده است که این نهادها به رغم مطالبه گری، نقادی و حتی اعتراض ها نه تهدیدند، نه مزاحم، بلکه ظرفیت ها، میانجی ها و فرصت های بزرگ داخلی اند که در لحظات بحران، نقش ستون های پشتیبان جامعه را ایفا می کنند. نهادهای مدنی، عامل وفاق اجتماعی هستند. جامعه ای که راهِ تنفس نهادهای مدنی را ببندد، کم کم اخلاق خود را نیز از دست می دهد. میزان انسانی بودن هر ملت را باید با میزان فعالیت نهادهای مدنی آن سنجید.

اگر جامعه احساس کند در ساخت آینده اش مشارکت دارد، مشارکت جویی پویاتر شده و سرمایه اجتماعی پایدار می شود. اما اگر احساس کند صدایش شنیده نمی شود، فرسایش اجتماعی آغاز می شود. بسیاری از آسیب هایی که امروز شاهدش هستیم، ریشه در همین حس بی پناهی دارند. جامعه ای که در آن مردم احساس حمایت نکنند، به سوی انزوای فردی، بی اعتمادی و حتی رفتارهای بحرانی پیش می رود. من معتقدم زمان آن رسیده که نوع نگاه به انواع مشارکت و خیر جمعی را در اشکال متنوع بازتعریف کنیم؛ از کنش های داوطلبانه کوچک تا شبکه های بزرگ همیاری ملی. شرط موفقیت در این راه، همراهی است نه مانع تراشی. تسهیل در صدور مجوزها و حمایت قانونی می تواند با ایجاد امید، احساس تعلق را عمق ببخشد.

دولت، بازار و جامعه سه ضلع اصلی قدرت ملی هستند. امروز دو ضلع اول - دولت و بازار - هر یک با محدودیت های خود مواجه هستند. دولت با انبوهی از تقاضاها مواجه شده و در بسیاری از مواقع در دام مسیرهای طی شده گرفتار شده است. شرایط تعلیق، تحریم مزمن شده، فضای تهدید و نیازهای انبوه برای زندگی روزمره مردم و مشکلات منابعی که همچون چک های سررسید شده! حفظ ایران عزیز، بیش از هر چیز بر پیوندهای انسانی و ظرفیت های اجتماعی استوار است. من متعجبم که چرا عده ای مساله به این سادگی را درک نمی کنند و از هر فرصتی برای بازگشت به جداسازی و قطبی سازی جامعه استفاده می کنند! هرگونه ایجاد تعارض در جامعه، مسیری است برخلاف امنیت ملی. انسجام اجتماعی، دیواره حفاظت از وطن است؛ دیواره ای که بر پایه اعتماد، اخلاق، همکاری و خیر جمعی شکل می گیرد و هرچه این دیوار انسانی استوارتر شود، وطن نیز پایدارتر خواهد بود.